BQO-da kıik sanynyń artýyna baılanysty sharýalardan shaǵym kóbeıip otyr
BQO tabıǵı resýrstar jáne tabıǵatty paıdalanýdy retteý basqarmasynyń basshysy Qýanyshqalı Esimovtiń málim etkenindeı, sońǵy jyldary Oral kıikteri popýlıatsııasynyń qarqyndy óskeni baıqalady.
Qazirgi tańda kıikter Batys Qazaqstan oblysynyń Kaztalov, Jánibek, Bókeı ordasy, Jańaqala, Tasqala jáne Aqjaıyq aýdandaryn mekendeıdi. Qys mezgilinde Bókeı ordasy, Jańaqala aýdandarymen qatar Atyraýǵa qaraı, sonymen qatar Reseı Federatsııasynyń Saratov jáne Volgograd oblystarynyń aýmaǵyna qonys aýdarady.
Q.Esimovtiń sózine qaraǵanda, kúni búgin kıikter kóshi-qonynyń naqty shekaralary joq. Olar malmen birge jaıylyp, birge sý ishedi.
Kıikter tólder aldynda negizinen Jánibek aýdanynyń Jaqsybaı, Talov jáne Borsy aýyldarynyń aýmaqtarynda shoǵyrlanady. Osyǵan baılanysty sharýa qojalyqtary men jergilikti turǵyndar tarapynan shaǵymdar kóbeıip otyr. Osy oraıda BQO orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi aýmaqtyq ınspektsııasy, «Bókeıorda» rezervaty, «Ohotzooprom» mekemesi jáne Jánibek aýdanynyń ákimdigi birlese otyryp, kıikterdi kedergiler, tosqaýyldar ornatý, adamı resýrstardy paıdalaný arqyly rezervattyń aýmaǵyna baǵyttap aıdaý kózdelýde.
Basqarma basshysynyń aıtýynsha, atalǵan máseleni sheshý maqsatynda QR Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrliginiń 2022 jylǵy 3 maýsymdaǵy buıryǵyna sáıkes arnaıy jumys toby qurylyp, kıik sanyn basqarý boıynsha jol kartasy ázirlendi. Soǵan sáıkes Jáńgir han atyndaǵy Batys Qazaqstan agrarlyq-tehnıkalyq ýnıversıteti men «Zoologııa ınstıtýty» RMK Oral kıik popýlıatsııasyn retteý boıynsha bıologııalyq negizdeme daıyndady.
Ótken jyly «Bókeıorda» memlekettik tabıǵı rezervaty qurylyp, «Aşyózek» memlekettik qaýmaly ashyldy. Rezervat óz jumystaryn bastap ketti, sonyń ishinde sý kózderin izdestirý jumystary da qolǵa alynady.
«Alaıda, qabyldanyp jatyrǵan sharalar máseleni tolyǵymen sheshpeıdi. Sondyqtan kıikter men olardyń derıvattaryn paıdalaný jóninde tıisti bıologııalyq negizdeme daıyndap, Oral popýlıatsııasy kıikteriniń sanyn koral ádisimen retteý qajet. Bul ádistiń janýarlardy atýmen salystyrǵanda artyqshylyqtary bar. Birinshiden, bul adamgershilik sıpatqa ıe, ekinshiden, janýarlardy jynystyq-jas quramy men maılylyǵy boıynsha suryptaý múmkindigi bar, sondaı-aq kıikterdiń etin tolyqtaı paıdalanýǵa bolady. Kıikterdiń egistik, shabyndyq, jaıylym jerlerge keltirgen zalalyn óteý úshin tıisti ádisteme ázirleý qajettiligi týyndap otyr. Jazǵy maýsymnyń jaqyndap qalǵanyn eskere otyryp, tez arada ádisteme ázirlenip, soǵan baılanysty tıisti normatıvtik aktileriniń shyǵýy qolǵa alynsa degen usynys bar», dedi Q.Esimov.
QR Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi Orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi komıteti tóraǵasynyń orynbasary Andreı Kım keltirgen málimetke qaraǵanda, Qazaqstanda álemdegi kıikterdiń 97 paıyzdaıy mekendeıdi. 2022 jyly áýeden júrgizilgen esep boıynsha olardyń sany 1 mln 318 myń bolsa, sonyń 801-i Oral popýlıatsııasyna jatady.
A.Kım de Batys Qazaqstan oblysy aýmaǵynda kıikterdiń kóbeıýine oraı birqatar ózekti máselelerdiń týyndap otyrǵanyn jetkizdi. Atap aıtqanda, jaıylym men sýdyń tapshylyǵy, shabyndyq jáne egistik jerlerdi kıiktiń taptaýyna baılanysty aryz-shaǵym kóbeıdi.
«Álemdegi kıikterdiń negizgi bóligi Qazaqstanda mekendeýine baılanysty halyqaralyq sarapshylardyń usynys-pikirleri de mańyzdy. Osyǵan baılanysty bıylǵy mamyr aıynda kıik sanynyń ósýine taldaý jasaý úshin halyqaralyq sarapshylardyń Batys Qazaqstan oblysynda bolýy josparlanýda. Sodan keıin kıik sany men onyń derıvattarynyń aınalymyn retteý boıynsha usynbalar daıyndalyp, bıologııalyq negizdemege engiziledi. Kıik popýlıatsııasynyń damýyna boljam jasaý, olardyń qonystanýy men kóshý joldaryn anyqtaý, azyqtyq bazasyn zertteý baǵytynda ǵylymı jumystar júrgizý kózdelýde», dedi A.Kım.
Kún tártibindegi másele boıynsha jergilikti ǵalymdar óz usynys-pikirlerin jetkizip, kıikterdiń tym kóbeıip ketkenine alańdaýshylyq bildirdi.
