Bizdiń tarıhymyz - bul birliktiń qaınar kózi - Q.Qasymov

ASTANA: QazAqparat - 2015 jyl - bizdiń Otanymyz úshin tarıhı belesterimizdi atap ótý jyly. Bizdiń tarıhymyz - bul birliktiń qaınar kózi. Ótkenimizdi baǵalaı otyryp, biz keleshegimizdi boljaı alamyz.

Bul týraly «Egemen Qazaqstan» gazetine suhbat bergen Qazaqstan halqy Assambleıasynyń múshesi, Qazaqstan túrikteri etnomádenı birlestigi tóraǵasynyń orynbasary, fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, «Qurmet» ordeniniń ıegeri Qazaqbaı Qasymov aıtty.

QazAqparat suhbattyń mátinin taratady.

- Qurmetti Qazaqbaı Tashte­miruly, qazaqstandyq patrıotızm men ultaralyq kelisim Elbasy Joldaýlarynda aıqyn kórinis tapqan bolashaq «Máńgilik Eldiń» kilti ekendigi jaıynda óte oryndy aıtylýda. Al osy qundylyqtardyń qazirgi qaınar kózi kezinde Elbasymyz kóregendigimen qurǵan Qazaqstan halqy Assambleıasy emes pe?

- Dál solaı. Búginde álemdik qoǵam­dastyqtyń aldyńǵy kóshinde kele jatqan Qazaq elinde, qazaqtyń qasıetti jerinde dáýletin jınap, urpaǵyn jaıǵan 130-dan astam ult pen ulystardyń, etnostardyń basyn birlikke toptastyryp, búgingi ózara túsinistik pen qurmet seziminiń, jarastyq pen kelisimniń, ultaralyq tatýlyqtyń turaqtylyǵyn odan ári jarastyra nyǵaıtýdaǵy QHA-nyń jumysyn men árdaıym maqtanyshpen aıta alamyn.

Asa qadirmendi Elbasymyz bıyl­ǵy jyldy Qazaqstan halqy Assam­bleıa­synyń jyly dep jarııalady. Osy aıtýly jyl - myzǵymas birligi men buljymas tatýlyǵyn tý etken, elimizde eń beldi de bedeldi ınstıtýttardyń biri - QHA-nyń qurylǵanyna 20 jyl tolýymen tuspa-tus, qarbalas kelip tur.

Assambleıa jyly elimizde ótetin kóp mereı­toılardyń biri emes, Elbasy­myzdyń sózimen aıtar bolsaq, toı toılaıtyn jyl emes, oı tolǵaıtyn jyl. Sebebi, ortaq Otanymyzdaǵy ult pen ulys­tardyń, etnostardyń arasynda qo­ǵamdyq kelisim men ultaralyq tatý­lyq­tyń turaqtylyǵyn saqtap, damý­dyń naqty tetigine aınalǵan bul uıym - elimizdiń qadirli de qasıetti, óshpes qundylyǵy. Táýelsizdigimizdiń tiregi, syılastyq pen yntymaqtastyqty kórse­týdegi el birliginiń basty quraly jáne tutqasy. Táýelsizdigimizdi kózdiń qarashyǵyndaı saqtap, ony qorǵaý úshin memleketimizdi odan ári nyǵaıta berý úshin bizge eń áýeli birlik qajet.

- Qoı jylynda halqymyz úshin asa qasterli birqatar mereıli oqıǵalar toǵysypty. Olar da eldigimizdi bekemdeı túspeı me?

- Birlik bolmasa, qandaı qýatty ımperııa bolsa da kúli kókke ushatynyn taǵylymy mol tarıh bolmysy adamzat balasyna dáleldep berdi. Sondyqtan da eshbir baılyqpen salystyrýǵa bolmaıtyn, baǵa jetpes qazynamyz, 130-dan astam ult pen etnostardyń qasıetti mekeni - elimizdegi birlikti saqtaý - árbir qazaqstandyqtyń qasıetti paryzy. 2015 jyl - bizdiń Otanymyz úshin tarıhı belesterimizdi atap ótý jyly. Bizdiń tarıhymyz - bul birliktiń qaınar kózi. Ótkenimizdi baǵalaı otyryp, biz keleshegimizdi boljaı alamyz. QHA jylynda: Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn, Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń 20 jyldyǵyn, Uly Otan soǵysyndaǵy Jeńistiń 70 jyldyǵyn atap ótkeli otyrmyz. Bular - elimizdiń tarıhynda túbegeıli betburys jasaǵan jasampaz kezeńder. Elimizdiń tarıhı qazynasy ǵana emes, eldik rýhymyzdyń bastaýy, birligimizdiń negizi, memleketimizdiń aıǵaǵy, dostyǵymyzdyń dánekeri.

- Al endi dál búgingi álemdik qo­ǵam­dastyq túgeldeı qyzyǵyp otyr­ǵan qoı ústineboztorǵaı jumyrt­qalaǵan bereke-birligimiz bir kúnde ornaı qalǵan joq qoı. Osy jolda­ǵy qıyn kúres, qyrýar eńbek, jasam­paz­dyq belesterin bir sholyp ótseńiz.

- Táýelsizdigimizdiń alǵashqy jyldaryna kóz salsaq, Qazaqstan kúıregen ımperııanyń muraǵa qaldyrǵan ekonomıkasyn túzetý jolyndaǵy arpalyspen qatar shekarasyn shegendep, memleketimizdi nyǵaıtyp, bolashaq damý jolyn aıqyndaý maqsatynda álemdik úrdisterdi eskere otyryp, eshkimge uqsamaıtyn, eshkim qaıtalamaıtyn Qazaqstan jolyn salýǵa úlgili josparlar jasady. Tańdap alǵan jolymyzdyń durystyǵyn ótken jyldar tájirıbesi aıqyndap berdi. Prezıdenttik basqarý elimizdi álemdik ekonomıkalyq daǵ­da­rystan abyroımen alyp shyqty. Na­ryqtyq ekonomıka qurylymynyń tetikteri túgendelip qalyptasty, máde­nıetimiz gúldenip, ekonomıkamyz damydy. TMD elderi men basqalaryna biz úlgi-ónege boldyq.

1995 jyly qurylǵan QHA-nyń І sesssııasynda Elbasymyz tarıhı baıandama jasady. «Men elimniń Prezıdenti retinde qoǵamdyq turaqtylyqty jáne ultaralyq kelisimdi qamtamasyz etýdi ózimniń basty mindetim dep sanaımyn. Birlik aspannan ózi kelip túspeıdi. Tek qarqyndy jumys arqyly ǵana keledi. Men keń-baıtaq jerimizde tatýlyq pen tynyshtyq bolǵanyn ǵana tileımin. Munyń, eń aldymen, mıllıondaǵan Qazaqstan otbasyna kerek ekendigin eske salamyn. Men qaıǵydan shashy aǵarǵan analardyń balalaryn joqtamaǵanyn, sábılerdiń múgedek bolmaýyn, qart adamdardyń kúıregen úıleriniń aldynda qasiret shegip jylamaǵanyn qalaımyn», degen Elbasymyzdyń sózderi sol kezdegi eń ózekti, eń mańyzdy másele retinde árbir qazaqstandyqtyń júreginiń tórinen oryn tapty. Arada 20 jyl ótti. Osy Assambleıa aıasynda elimizde etnosaıası, rýhanı-saıası jáne ulttyq reformalardyń durys júrgizilýine baılanysty qalyptasqan ultaralyq tatýlyqtyń turaqtylyǵy álem sahnasynda Qazaqstan halqynyń bedelin arttyrdy. Osyndaı jetistigimiz búginde ıdeologııalyq brend retinde ornyǵyp, búkil álemge beıbitshilik pen qoǵamdyq kelisimniń Nazarbaev modeli degen atpen belgili boldy. QHA-nyń baǵyndyratyn bıikteri men alatyn asýlary bolashaqta jalǵasyn áli de tabady.

- QHA atqarǵan jumystar, osynaý biregeı ınstıtýttyń teńdesi joq mereı-mártebesijaıynda ne aıtasyz?

- Assambleıa aıasyn­da etnosaralyq qatynastardy zertteýdiń tolyq zańna­malyq bazasy quryldy. QHA-ǵa kons­tıtýtsııalyq organ retinde memlekettik mártebe berildi. Parlament Májilisine 9 depýtat saılaý quqyǵyn aldy. Májiliske saılanǵan 9 halyq qalaýlylary árbir ulys pen etnos ókilderiniń joǵyn joqtaýmen qatar, barsha halqymyzdyń táýelsizdigi men birligi jolynda Parlament qabyrǵasynda tabysty qyzmet atqarýda. QHA týraly zań qabyldanyp, Assambleıa qurylymy men qyzmetiniń qoǵamda alatyn orny men róli zańnamalyq negizde iske asyp, qamtamasyz etilýde.

Halyqpen birge muqııat talqylanyp, Elbasy maquldaǵan El birligi doktrınasy beıbitshilik pen qoǵamdyq kelisimdi nyǵaıtýdyń bir el, bir taǵdyr, tegi basqa, teńdigi bir ult rýhynyń damýy sııaqty qaǵıdalaryn aıqyndap berdi. Osy qol jetken tatýlyq pen birligimizdi jalǵastyrý úshin búginde elimizde 820 etnomádenı birlestik jumys istep, aktıv sany 67 myńnan astam adamdy qamtıdy. Assambleıa aıasynda elimizdiń barlyq aımaqtarynda 1035 qoǵamdyq kelisim keńesi tabysty jumys isteýde. Elimizdiń eń basty qundylyqtary - tatýlyq pen turaqtylyqty urpaq jadyna sińirýdiń negizgi tetigi retinde «Analar keńesi» ju­my­syn bastady. QHA-nyń qyzmeti men mem­lekettik el birligi saıasatyn, qoǵam­dyq kelisim men beıbitshilikti nasıhat­taýdyń negizgi qýatty quraly - júıeli aqparattyq jumys jolǵa qoıyldy.

- Assambleıanyń el ishindegi, bú­kil álemdegi tanymaldyǵy qandaı deń­geıde?

- Assambleıa qabyrǵasyndaǵy is-sharalarǵa, mańyzdy oqıǵalarǵa baılanysty 40-tan astam medıa-jospar jasalyp, júzege asyryldy. Álemniń 47 memleketine taralatyn «Dostyq-Drýjba» jýrnaly, tórt telearna, bes telebaǵdarlama, segiz radıobaǵdarlama, toǵyz respýblıkalyq basylym, júz­den astam elektrondy aqparat qural­dary jáne basqalary jumys isteıdi. Assambleıa janynan qurylǵan etnos­aralyq qatynastar máseleleri jónindegi keńeste jýrnalıster men sarapshylar qyzmet atqarýda. Qoǵamdyq kelisimniń Nazarbaev modelin zertteý úshin álemniń 15 memleketinen, atap aıtqanda, Bolgarııa, Ulybrıtanııa, Germanııa, Ispanııa, Italııa, Qytaı, AQSh, Reseı, Túrkııa, Ýkraına, Armenııa elderinen sarapshylar, ǵalymdar men dıplomattar, jýrnalıster men úkimettik emes uıymdar ókilderi alpystan astam ret ótinish bildirdi.

Sheteldik kórshilerimiz Nursul­tan Nazarbaevtyń qyrannyń kóregen­dili­gindeı alystan kózdeıtin alǵyrlyǵynyń arqasynda salıqaly saıasatyn moıyn­dap qana qoımaı, Elbasymyzdyń óz qolymen qurǵan beıbitshilik pen qoǵamdyq keli­simniń qazaqstandyq modelin tolerant­tylyqtyń eń tańdaýly úlgisi retinde zerttep, óz elderinde qoldanysqa engizýge yntaly ekendikterin pash etip otyr.

Halyq dıplomatııasynyń mańyz­dy kúretamyryna aınalǵan Elbasy tóraǵalyq etetin osynaý konstıtýtsııalyq organ jóninde Birikken Ulttar Uıy­mynyń Bas hatshysy Pan Gı Mýn myrza: «Assambleıanyń qaǵıdaty men baǵyt-baǵdary Birikken Ulttar Uıymynyń jumys qaǵıdatyna tolyq sáıkes keledi», dep óziniń oraıly pikirin bildirýi de ǵanıbet. Egemendi elimizde mártebesi joǵary qanshama qoǵamdyq uıymdar men memlekettik ınstıtýttar bar. Olarmen de sanasamyz, olardy da qurmetteımiz. Degenmen de, solardyń báriniń ishinde Qazaqstan halqy Assambleıasynyń alatyn orny erekshe.

- Olaı bolsa, Assambleıa jylynyń basty aqıqattary nede dep bilesiz?

- Qoǵamdy birtutas aǵzaǵa balasaq, ol qoǵamǵa qan júgirtetin alýan túrli qan tamyrlary syndy barlyq salalardy biriktiretin, báriniń jolyn bir arnaǵa salyp, bir aǵysqa baǵyttaıtyn bir júrek bar. Ol júrektiń esimi - birlik. Elimizde birlik pen tatýlyq, qoǵamdyq kelisim men beıbitshilik bolsa, Máńgilik Qazaq eli órkenıetti, dáýletti ulystar qatarynda bolyp, «Nurly Jol» baǵdarlamasynyń aıasynda álem sahnasynda ulttyq memleket retinde saltanat quratyn bolady. Sondyqtan da Qazaqstan halqy Assambleıasy jylynda elimizde qoǵamdyq kelisim men tatýlyqtyń, birliktiń mánin túsindirýge kóńil bólinip, erekshe ekpin beriledi. Osy turǵydan resmı túrde jarııalanǵan 2015 jyl QHA ınstıtýtynyń mereıtoıy - jeke merekesi emes, eń aldymen, qundy qazynamyz:

El birliginiń jyly,

Tatýlyq pen beıbitshilik jyly.

Búginde jasampaz jetistikterimizdiń bastaýynda turǵan Qazaqstan Res­pýb­lı­kasynyń egemendigi men táýelsizdiginiń berik kepili - Elbasymyzdyń salǵan qo­ǵamdyq kelisim modeliniń jyly. Osy qazynaly jyldyń kúni keshe súıin­shilegen taǵy bir jarqyn jańa­lyǵyn qýana aıtpaı tura almaımyn. El Prezıdentiniń «Qazaqstan halqy Assambleıasyna - 20 jyl» merekelik medalin taǵaıyndaǵany júrek tebirenter ǵanıbet jaǵdaı boldy. Álbette, munyń da birlikti nyǵaıtýǵa, tirlikti kóktete túsýge qyzmet eteri sózsiz. Sol úshin de Nuraǵamyzǵa taǵy da myń márte alǵys.

Búginde bereke-birligi men yntymaǵy jarasyp, álemdik qoǵamdastyqtyń aldyńǵy kóshinde kele jatqan, ardan, namystan jaralǵan el ıesi, jer ıesi, memleket quraýshy jasampaz qazaq halqynyń abyz danalyǵymen úılesken 2015 jyl - Assambleıa jyly Táýelsiz memleketimizdi jańa jetistikterge jetkizip, elimizge jaǵymdy jańalyqtar men abyroıly jeńister ákelsin, ardaqty otandastar!