Bizde qazir sybaılas jemqorlyqpen kúreske baǵyttalǵan barlyq quraldar bar – Oljas Bektenov
Oljas Bektenovtyń aıtýynsha, keshe Sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmettiń ákimshilik quqyq buzýshylyqtardy anyqtaý jáne jolyn kesý boıynsha quziretin bekitetin Ákimshilik quqyq buzýshylyqtar týraly Kodeksine engizilgen ózgerister qoldanysqa engizildi. Atalmysh qujattarda Sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmetke 15-bap boıynsha ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly hattamalar toltyrý quqyǵy berilgen.
Olardyń ishinde Kodekstiń alty sybaılas jemqorlyq baby (ÁQBtK-niń 676-681-baptary), kásipkerlik qyzmet salasyndaǵy eki quram (ÁQBtK-niń 154, 173-baptary), memlekettik bılik ınstıtýttaryna qol suǵatyn jáne ákimshilik nemese qylmystyq is júrgizý kezindegi buzýshylyqtarǵa baılanysty jeti quqyq buzýshylyq (ÁQBtK-niń 658-662, 665, 667-baptary) bar. Qoryta kelgende búgingi tańda Agenttikte sybaılas jemqorlyqqa qarsy qajetti barlyq quraldar bar.
Taǵy bir másele memlekettik fýnktsııalardy oryndaýǵa ýákilettik berilgen nemese oǵan teńestirilgen tulǵalardyń jaýapkershiligine qatysty. Endi ózi nemese deldal arqyly zańsyz materıaldyq syıaqyny, syılyqtardy nemese kórsetiletin qyzmetterdi usynǵan adamdardyń paıdasyna áreketteri (áreketsizdigi) nemese jeńildikter berý úshin, eger mundaı áreketterde qylmystyq jazalanatyn is-áreket belgileri bolmasa laýazymdy tulǵaǵa 600 aılyq eseptik kórsetkish nemese 1,8 mln teńge kóleminde aıyppul salynýy múmkin.
Aıtalyq eger alynǵan zańsyz syıaqy nemese syılyq somasy 2 aılyq eseptik kórsetkishten aspasa, ol búgingi kúni 5 834 teńgeni quraıdy, aldyn ala ýaǵdalastyq bolmasa nemese syıaqyny qorqytyp almasa, onda mundaı quqyq buzýshylyq qylmystyq jaýaptylyqqa ákep soqpaıdy jáne ákimshilik tártippen jazalanady.
Taǵy bir eskeretin másele, qazaqstandyqtar zańsyz materıaldyq syıaqy bergeni úshin ákimshilik jaýapqa tartylýy múmkin. Syıaqylar, syılyqtar nemese jeńildikter bergeni úshin jeke tulǵalar ÁQBtK–niń 676-baby boıynsha 200 AEK kóleminde aıyppul tóleıdi, bul shamamen 600 myń teńge.
Bul rette, eger mundaı syıaqy nemese syılyq zańdy tulǵa tarapynan beriletin bolsa, onda mundaı áreket ÁQBtK-niń 678-baby boıynsha saralanady jáne munda aıyppul 700 AEK-ke deıin ósedi, bul 2 mln. teńgeden astam.
Mundaı quqyq buzýshylyq bir jyl ishinde qaıtalap jasalǵan jaǵdaıda zańdy tulǵa eki ese – 1500 AEK nemese 4,5 mln.teńge tóleıdi.
«Qazir zańnamada syılyqtar berýge jáne alýǵa tolyq tyıym salynǵanyn taǵy bir márte eske salǵym keledi. Mundaı norma ótken jyldyń sońynda qoldanysqa engizildi», - dedi O.Bektenov.
Ol memlekettik qyzmetshilerge jáne olarǵa teńestirilgen tulǵalarǵa memlekettik jáne basqa da qyzmetter kórsetkeni úshin «alǵys aıtý» ádetinen bas tartýǵa shaqyrdy. Óıtkeni mundaı áreket úshin syılyqty berýshiler de alýshylar da jaýapqa tartylýy múmkin.
O.Bektenov sózinde jemqorlarǵa yqpal etetin qylmystyq-quqyqtyq sharalar – sybaılas jemqorlyqqa qarsy quraldardyń arasyndaǵy jalǵyz qarý bolmaýy tıis ekendigin aıtty.
«Sybaılas jemqorlyqtyń aldyn alý turǵysynan mańyzdy sanalatyn, memlekettik organ basshylarynyń jáne ózge de laýazymdy tulǵalardyń sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl boıynsha sharalar qabyldamaǵany úshin jaýapkershiligin kózdeıtin Kodekstiń 680-baby – atalǵan laýazymdy tulǵalarǵa 100 AEK kóleminde, bul shamamen 300 myń teńge aıyppul salýǵa ákep soǵady» - dedi O.Bektenov.
Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl sharalaryn qabyldamaý – «Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl týraly» Zańda belgilengen birqatar talaptardy bildiredi. Bul sybaılas jemqorlyqqa qarsy shekteýlerdi qabyldaý, múddeler qaqtyǵysyn boldyrmaý, qarjylyq baqylaý sharalary, basshylardyń tikeleı qaramaǵyndaǵy sybaılas jemqorlyq úshin derbes jaýapkershiligi, kvazımemlekettik sektorda komplaens-qyzmetterdi mindetti túrde engizý.
«Tıisinshe, Sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmet qoldanystaǵy zańnamada qarastyrylǵan jemqorlyqqa qarsy is-qımyl boıynsha tıisti sharalar qabyldamaıtyn memlekettik organdardyń basshylary men laýazymdy tulǵalaryna ákimshilik yqpal etý sharalaryn qoldanýǵa ýákiletti», - dedi ol.
O.Bektenov habarlaǵandaı, buryn sybaılas jemqorlyq qylmys jasaǵan adamdardy jumysqa qabyldaǵany úshin memlekettik organnyń nemese ulttyq kompanııanyń basshysy óz qaltasynan 100 AEK kóleminde aıyppul tóleıdi.
Bul jerde mańyzdy másele – sybaılas jemqorlyq qylmysyn jasaǵan adamdardy jumysqa ornalastyrýǵa tyıym salý týraly talap buǵan deıin tek memlekettik qyzmet pen kvazımemlekettik sektordyń basshy laýazymdaryna qatysty bolǵan. Endi bıyl jyl basynan bastap kúshine engen Eńbek kodeksine engizilgen túzetýlerge sáıkes sybaılas jemqorlyq úshin sottalǵan adamdardy kez kelgen kvazımemlekettik sektor laýazymyna qabyldaýǵa tolyq tyıym salyndy.
Memlekettik organdardyń, jergilikti ózin-ózi basqarý organdarynyń ózderine zańnamada júktelgen fýnktsııalardan tys kásipkerlik qyzmetpen aınalysqany ne belgilengen qarjylandyrý kózderinen basqa materıaldyq ıgilikter men artyqshylyqtar qabyldaǵany úshin olarǵa aıyppul salynady.
«Mundaı zańsyz is-áreketter úshin osy uıymdardyń basshylaryna 600 aılyq eseptik kórsetkish nemese 1,8 mln.teńge kóleminde aıyppul salý kózdelgen», - dedi Oljas Bektenov.
Onyń sózinshe, zańdy tulǵalar ÁQBtK aıasynda laýazymdy tulǵalarǵa materıaldyq syıaqyny zańsyz bergeni úshin sybaılas jemqorlyq boıynsha jazalanýy múmkin. Bul rette aıyppul somasy 700-den 1500 AEK-ke deıin bolady.
Sybaılas jemqorlyq úshin zańdy tulǵalardyń jaýapkershiligi bazalyq halyqaralyq standart bolyp tabylatynyn atap ótti. Sondyqtan osy baǵyttaǵy jumys nátıjeleri Qazaqstandy EYDU jáne GREKO sarapshylary baǵalaıdy.
Bıyl kúzde sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyldyń qazaqstandyq júıesiniń joǵary eýropalyq standarttarǵa sáıkestigin baǵalaý maqsatynda Eýropa Keńesiniń sybaılas jemqorlyqqa qarsy memleketter toby (GREKO) sarapshylarynyń Qazaqstanǵa alǵashqy sapary josparlanǵan.
Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttiginiń qaraýyna ÁQBtK-niń kásipkerlik qyzmet salasyndaǵy baptary bekitilgen, bul sybaılas jemqorlyqqa qarsy súıemeldeý aıasynda sheteldik jáne otandyq ınvestorlardy qorǵaý turǵysynan Antıkordyń áleýetin kúsheıte túsedi.
«Meniń oıymsha, ákimshilik zańnamadaǵy jańa quzyret Agenttik úshin osy basym baǵyttaǵy – kásipkerlikti memlekettik organdardyń zańsyz aralasýynan qorǵaýdaǵy jumystyń tıimdiligin arttyrýǵa múmkindik beredi», - dep atap ótti O.Bektenov.
