Biz tsıfrlyq qoǵam jasaǵymyz keledi - Baǵdat Mýsın
- Sizdiń Qazposhtadan Bas prokýratýraǵa aýysqanyńyz kópshilik úshin kútpegen jaıt boldy. Múldem uqsamaıtyn salalar...
- Men munyń aldynda memlekettik sektorda kóptegen ІT jobalardy júzege asyrdym. Meni Bas prokýror keńesshi retinde shaqyrdy. Negizinen prokýratýra salasynda osy jobalardy qalaı engizemiz degen másele boldy. Bas prokýrordy Qazposhtanyń transformatsııany qalaı júrgizgeni qyzyqtyrdy. Prokýratýra salasynda jańa trendter men ózgerister engizý qajet ekendigi túsinikti boldy. Men ózimniń quqyq qorǵaý salasynan alys ekendigimdi moıyndadym. Tipti klıent retinde quqyq qorǵaýshylardyń qyzmetin paıdalanyp kórmeppin. Tek avtojúrgizýshi retinde ǵana jol polıtsııasymen biraz sóılesýge týra keldi. Myna máseleni aıtqym keledi. Eger quqyqbuzýshylyq týraly akt 5 mınýt ishinde jasalsa, júrgizýshilerdiń 40 paıyzy para bermes edi. ıAǵnı, men bedeldi adammyn. Jol erejesin buzǵanymdy moıyndaımyn. Tezirek akt toltyryp, aıyppulymdy tólep kete beremin. Biraq kóldeneń kók attyǵa aqsha bergim kelmeıdi. Osy týraly Bas prokýrormen biraz sóılestik. Ózara áńgimeden uqqanym, polıtsııanyń, ásirese jol polıtseıleriniń qoǵamdaǵy qalyptasqan beınesin ózgertý kerek. Eger polıtseı planshetpen jumys jasaıtyn bolsa, ol týraly basqasha pikir qalyptasady. Bul birtindep «E-aıyppul» jobasyna kóshýimizge ákeledi. Osy máselelerdi keńese otyryp, Bas prokýror maǵan komıtetti basqarýdy usyndy. Men shamaly oılanyp qaldym. Ol maǵan ne úshin kerek? Qazposhtadaǵy jumysym da jaqsy.
- Jalaqyńyz da kóńilden shyǵady...
- Jalaqy jaman emes, jumys jasaýǵa barlyq jaǵdaı jasalǵan. Barlyǵy meni basshy retinde baǵalaıtyn. Sonymen qatar, men transformatsııany bastadym, aıaqtamaı ketip qalsam ne bolady? Qazposhtadan 3 jyldan soń ketemin dep josparlap júrgenmin, al shyn máninde 2 jyl 3 aıda shyǵyp kettim. Jaqyp Qajymanuly meni birneshe ret shaqyrdy. Bas prokýror shaqyrsa qalaı barmaısyń? «Stıv Djobs álgi koka-kolanyń negizin qalaǵan adamdy jumysqa shaqyra almaı júrgen ǵoı. Sodan bir kezdeskende, sen álemdi ózgertkiń kele me, álde sol gaz sýsynyńdy satyp júre beresiń be?» degen eken. Sondaı kezdesýlerdiń birinde ol maǵan da osy tektes birdeńe aıtty. ıAǵnı, sen hattardyń jetýin odan ári jaqsarta beresiń be, álde úlken ózgeristerge barasyń ba degen sııaqty.
Shynymdy aıtsam, meni qazir «E-aıyppul» sııaqty jobalar qatty qyzyqtyrady.
Komıtette barlyq aıyppuldardyń bazasy saqtalǵan. Biz olardy elektrondy relske shyǵarýymyz kerek. Búginde Astanada alǵashqy ilki joba iske qosyldy. 4 ekıpaj osy júıemen jumys jasap keledi. Polıtseı júrgizýshiniń jeke kýáliginiń shtrıh-kodyn planshetke «skandap» alady, Onda meniń kim ekenim, qaıda týǵanym, qansha aıyppulym bar, saqtandyrylǵan ba, tehbaqylaý bar ma degen sııaqty aqparat shyǵady. Sondaı-aq, endi adamdy psıhologııalyq nemese esirtki dıspanserinde tura ma, joq pa sony jedel anyqtaý úshin taǵy qosymsha jumys jasap jatyrmyz. Máselen, adam 10 jyl buryn kólik júrgizý kýáligin alsa, psıhologııalyq aýytqýlarǵa baılanysty ol 3 jyl buryn esepke alynýy múmkin. Hattamalar da vıdeofıksatsııaǵa kóshedi. Bolashaqta qaǵaz hattamadan múlde bas tartýymyz kerek. Jol polıtsııasy qalady, árıne. Ol joldaǵy qozǵalys qaýipsizdigin baqylap otyrady. «E-aıyppul» jobasy qaǵazbastylyqtan qutqarady. Bizdiń boljaýymyzsha, aıyppuldar da merzimimen ótele bastaýy tıis. ıAǵnı, aıyppuldy sol kezde bank kartochkasy arqyly tóleýge múmkindik týady. Saıyp kelgende, bul jańalyqtyń basty mindeti - tsıfrlyq qoǵamdy qalyptastyrý.
- Biraq, polıtseılerdiń ishinde quqyq buzýshylyqty túsindirip aıtyp bere almaıtyn adamdar da barshylyq qoı. Olar tsıfrlyq qoǵamǵa qalaısha beıimdeletin bolady?
- Ondaı nárselerdi eskere beretin bolsaq, múldem bastamaýǵa da bolady. Olardyń bárin oqytýǵa bolady. Óıtkeni, qazir smartfon qoldanbaıtyn polıtseı joq.
Eger, zań bilmeı tursa, planshetten qarasyn. Polıtseıdiń IQ deńgeıi múlde bólek taqyryp. Biz olardyń mıyn aýystyrmaımyz, árıne. Ol bilgisi kelmese, bilmeıdi. Úırengisi kelmese, úırenbeıdi. Para alǵysy kelse, ala beredi. Men bir nárseni eskergim keledi. Júrgizýshi qaı jaǵdaıda para beredi? Hattama toltyrý ýaqyty sozylyp ketkende. Bul joba birinshi kezekte azamattar men polıtseılerdiń qatynasyn aıqyndaýǵa, jaqsartýǵa baǵyttalǵan. Astanalyq polıtseıler ózge aımaqtaǵylarǵa úlgi bolýy tıis. Jobany Qazaqstannyń iri qalalarynda júzege asyratyn bolsaq, ol jergilikti ákimderge baılanysty bolady. Óıtkeni, planshetterdi men alyp bermeımin olarǵa. Barlyǵy surap jatyr. Endi komıtet gadjet satyp alýǵa bıýdjetten aqsha suraı ma dep. Joq, men tek jobany jasadym. Qalǵany jergilikti ákimderge baılanysty.
- Ákimderden kim qyzyǵýshylyq bildirip otyr?
- Áset Isekeshev qolǵa aldy. Batys Qazaqstan men Aqtóbe ákimderi habarlasty.
- Bul jobanyń júzege asyp, qoǵamǵa tolyq beıimdelýine qansha ýaqyt kerek?
- Men sizge kelesi jyly kezdesip, qorytyndy jasaýdy usynamyn. Keler jyly mamyrda Astana men Almatyda atalǵan joba tolyq jumys jasaıdy dep senemin. Men jyl dep sizge aıtyp otyrmyn. Al, ózim jyldyń sońyna deıin birjaqty etýge tyrysamyn.
- Qandaı merzim týraly aıtyp otyrsyz? Siz Qazposhtada 3 jyl isteımin dep, josparyńyz ózgerip, 2 jyl 3 aıda shyǵyp kettim dep edińiz?
- Munda 2 jyl dep josparlap otyrmyn. Biz tek ІT tehnologııamen aınalysyp otyrǵan joqpyz. Biz sondaı-aq, prokýrorlardy qoǵamǵa ashyq etý úshin jumys jasap jatyrmyz.
- Siz Qazposhtaǵa kelgende ózińiz hat tasydyńyz. Al, myna qyzmette ózińizdiń jańalyqtaryńyz qalaı júzege asyp jatqanyn qalaı teksermeksiz?
- Árıne, «E-aıyppul» jobasy engizilgen kezde jolpoldarmen kóshelerde júrdik. ІІD-men birlesken jumys barysynda baıqaǵanymyzdaı, adamdar ІІB-na tergeý jumystaryna emes, sheteldikterdi tirkeýge kóp barady eken. Premer-mınıstrmen keńese otyryp, bul júıeni HQKO engizý kerektigin aıttym. Amazon negizin qalaýshy Djeff Bezos «klıentterińniń ne qalap turǵanyn sezbeseń, bıznesiń máńgilik emes» degen eken.
- Sizdiń oıyńyzsha, jetekshi óziniń qyzmetkerleriniń jumysyn klıent retinde tekserýi kerek pe?
- 100 paıyz kelisemin. Japon avtoónerkásibi Amerıkanyń avtoónerkásibin, bylaısha aıtqanda, «jep qoıdy» ǵoı. Nege dep oılaısyz? Olar «kaıdzen» qaǵıdasymen jumys jasap keledi. Óndiriste usaq-túıek degen bolmaıdy. Kaıdzende Gemba degen túsinik bar. Basshy aptasyna bir ret óndiriske kelip, qalaı jumys jasap jatqanyn kórý kerek. Bizde ol pıarǵa aınalyp ketedi, ókinishke oraı. Bul - menedjment prıntsıpi. Eger kompanııanyń qalaı jumys jasaıtynyn bilmeseń, seniń bıznesińniń bolashaǵy bulyńǵyr. Eger, úlken Basshy qolastyndaǵy qarapaıym adamdarmen sóıleskisi kelmese, ol bıznes paıda ákelmeıdi. «Pıat porokov komandy» kitabynyń avtory Patrık Lensıonı basshynyń basty qasıeti shıelenisterge barýdan qoryqpaıtyndyǵynda degen.
- Siz qandaı basshysyz?
- Men shıelenisterden qoryqpaımyn. Meniń de kóńil kúıim ártúrli bolady. Tez sheshim qabyldaýǵa tyrysamyn. Óıtkeni qazir ýaqyt 10-20 jyl burynǵydan anaǵurlym tez ótedi. Naryqtaǵy keıbir jańalyqtarǵa kóńil bólmeseń, bıznesińnen aırylasyń. Memlekettik salada da solaı.
- Qolastyndaǵy jumyskerlerińizge qatań talap qoıasyz ba? Daýys kóteresiz be?
- Iá. Talap qoıamyn. Daýys ta kóteremin. Ujymyma únemi aıtamyn, Bireýdi renjitken bolsam, maǵan kirip eskertsin. Keshirim suraımyn. Onda turǵan eshteńe joq.
- Taǵy qandaı jańa jobalar júzege asyryp jatyrsyz?
- Kelesi joba - elektrondy qylmystyq ister jobasy. Memlekettik organdarda smartfon qoldanýdy tyıym saldyq qoı. Osy máseleni qaıta qaraýymyz kerek. Óıtkeni, biz tsıfrlyq qoǵam jasaǵymyz keledi. Biraq tsıfrlyq bolýǵa múmkindik bermeımiz. Memleket basshysynyń sońǵy joldaýy aıasynda júıe basqasha jumys jasaýy tıis. Elektrondy qylmystyq ister jobasy isti burmalaýǵa shek qoıady. ıAǵnı, qaǵazdaǵy túsiniktemeler joıylyp ketpeıdi. 15 maýsymda Jambyl oblysynda ilki joba engiziledi. Tergeýshilermen sóılestik. Bir isti tabý úshin kóp ýaqyt ketedi. Endi tergeýshilerdiń ózi isti tez arada taba alatyn bolady.
«E-notarıat» jobasy bar. Onyń aldynda notarıýstar ótken kúnmen qujat toltyra beretin. Endi bolmaıdy.
- Qazir sizdiń «Qamqor» jobańyz júmys jasap jatyr. Onyń kásipkerlerdi qorǵaýda róli qandaı?
- «Qamqor» da jemqorlyqty joıý úshin, jospardan tys tekserýlerdi joıý úshin jasalǵan. Jaqynda baıqaǵanymyzdaı, shaǵyn bıznesti órt sóndirý qaýipsizdigimen, SES tekserýlerimen qorqytady eken. Qosymshada tekserýshiniń aty-jóni, tekserý merzimi jazylady. Biraq, bıznestiń quqyq buzýshylyǵy da nazardan tys qalmaıdy.
- Tsıfrlyq memleket bolý úshin qansha ýaqyt ketedi? Kóbine problema adamdardyń mentalıtetinde de bolady. Máselen biz kóńilge qaraımyz, jaqsy qatynasta bolǵymyz keledi Tamyr tanystyq bar degendeı. Sizdiń jańalyqtaryńyz qoǵamǵa qanshalyqty sińip ketedi?
- Kóp degende 5 jyl ishinde adamdar ózgeristi sezine bastaıdy. HQKO-na úırendik qoı. Sol sııaqty buǵan da úırenemiz. Biz nege kofe alamyz, dámhanaǵa baramyz. Óıtkeni syrty ádemi, ári jaqsy qyzmet kórsetedi. Másele jańalyqtyń bárin ádemi túsinikti etip jetkize bilýde. Bul Memleket basshysy qoıǵan tapsyrmalardy oryndaýda úlken jaýapkershilikti talap etedi.
