Byltyr Qazaqstan azamattarynan koých qyzmetine 900-ge jýyq shaǵym túsken
ASTANA. KAZINFORM - Qazaqstanda jeke tulǵanyń ózin-ózi damytýyna yqpal etetin koýchter men bıznes-jattyqtyrýshylar qandaı sertıfıkattardy paıdalanady? Kazinform tilshisi atalǵan máselege baılanysty taldaý jasap kórdi.
Parlament Májilisiniń depýtaty Dınara Naýmova Qazaqstanda jeke tulǵa retinde ósýine keńes beretin koýchter men bıznes-jattyqtyrýshylardy mindetti túrde sertıfıkattaýdy usyndy. Depýtat olardy tirkeýden ótkizý arqyly kásbı daıarlyǵy máselesin kóterdi.
Áleýmettik jelidegi koých naryǵy men tegin jarnamalyq qyzmetterge sholý kórsetkendeı, olar ózderiniń daǵdylary men quzyretterin joǵary bilim týraly dıplommen nemese ártúrli, onyń ishinde halyqaralyq qaýymdastyqtardyń sertıfıkatymen rastaıdy. Biraq kóbiniń mekteptegi bilimi týraly kýáliginen basqa kórsetetin eshteńesi joq.
Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrligi Tutynýshylardyń quqyqtaryn qorǵaý komıtetiniń málimetinshe, tek 2024 jyly bilim salasyndaǵy sapasyz qyzmetke qatysty 877 shaǵym túsken. Tutynýshylar negizinen oqytýshylardyń daıyndyǵynyń nasharlyǵyna, oqytý kýrstary úshin tólengen aqshany qaıtarýdan bas tartqanyna shaǵymdanǵan.
Máselen, Taldyqorǵan sotynda memlekettik satyp alýda aqsha tabýdy úıretetin sapasyz kýrstar boıynsha sheshim shyǵaryldy. Sot tenderler arqyly ýáde etilgen «jyldam tabysqa» qol jetkizbegen, tek qomaqty somadaǵy qarjyny joǵaltqan tutynýshylardy jaqtady. Sonyń biri – Juldyz Ydyrysova.
Ol «mıllıondaǵan dollar paıda» dep ýáde bergen koýchtyń jumysyna shaǵymdanyp, Jetisý oblysy boıynsha saýda jáne tutynýshylardyń quqyqtaryn qorǵaý departamentine júgindi. Departament mamandary mán-jaıdy zerdelep, áleýmettik jelilerde aqparat jarııalaǵan. 2024 jyldyń 11 qazanynda uıymdastyrylǵan qabyldaýda taǵy 8 jábirlenýshiden shaǵym túsken. Olardyń bári tenderden tabys tabý úshin seriktestik kýrstarda oqyǵan.
Jetisý oblysy boıynsha saýda jáne tutynýshylardyń quqyqtaryn qorǵaý departamentiniń qyzmetkerleri júrgizgen tekserý kórsetkendeı, koých-kásipker arnaıy kelisim-sharttar jasamaǵan. Tólem jasaý kezinde fıskaldyq túbirtek bermeı, salyq zańnamasyn buzǵan. Ýáde etilgen aı saıynǵy kýrstar 3-4 sabaqpen aýystyrylǵan. Sodan keıin jattyqtyrýshy óziniń «jaǵdaıyn» alǵa tartyp, oqytýdy toqtatqan. Bul – QR Tutynýshylardyń quqyqtaryn qorǵaý týraly» Zańynyń 13-babyn tikeleı buzý. Sonyń saldarynan aldanǵandar bilimin de jetildirmedi. Aqshasyn da qaıtara almady. Biraq koýchtyń «aqylyn» tyńdaǵysy kelgender arasynda aqshasyn «paıdaly tenderler» arqyly tez qaıtarýǵa úmit artyp, nesıe alǵandar boldy.
– Departament qyzmetkerleri tutynýshylarǵa atalǵan kásipkerge qatysty sotqa deıingi talap-aryzdy resimdeý boıynsha quqyqtyq kómek kórsetti. Oǵan kúntizbelik 10 kún ishinde jaýap berýge mindetteldi. Tutynýshylardyń shaǵymdaryna jaýap bermeý arqyly kásipkerlik sýbektisi zańnamany buzyp, atalǵan jeke kásipkerge qatysty jospardan tys tekserý júrgizildi, - dep habarlady memlekettik mekeme.
Tekserý barysynda sapasyz qyzmet kórsetýden zardap shekkenderdiń sany 18 adamǵa jetti. Al olardyń geografııasy keńeıip, Jetisý óńiriniń turǵyndarynan bólek, Almaty, Qostanaı oblystary men Astana qalasynyń tutynýshylary da aryz jazǵan. Nátıjesinde jalpy shyǵyn kólemi 6 mln 593 myń teńgege deıin ósti. Departament tutynýshylardyń zańdy múddesin qorǵaý úshin Taldyqorǵan qalasynyń sotyna talap aryz túsirdi.
Al sot talqylaýy kezinde koých-kásipker jábirlenýshilerge aqshasynyń bir bóligin ǵana qaıtardy. Úsh tutynýshyǵa 850 myń teńgeni tolyq kólemde, al qalǵan eki tutynýshynyń árqaısysyna 450 myń teńgeni ishinara qaıtardy. Alaıda sot talapty tolyq kólemde qanaǵattandyrý, sol arqyly iske barlyq jábirlenýshiniń múddesin qorǵaý týraly sheshim qabyldady.
Sot tyńdaýlary barysynda trenerdiń tender taqyrybyna kózqarasyn naqty kórsetetin taǵy bir epızod paıda boldy. Anyqtalǵandaı, ol buryn qaladaǵy mekteptiń birinde jóndeý jumystaryn júrgizý konkýrsynda jeńiske jetip, qurylysshylarǵa aqsha tólemegen. Bul onyń qarjylyq tabys tabýynyń qupııasy ma? Ol áleýmettik jelide shý kóterilgen soń qaryzyn shuǵyl ótep bergen.
Sondyqtan, Májilis depýtaty Dınara Naýmovanyń bilikti mamandardyń tizilimin jasaý týraly bastamasyn óte oryndy usynys deýge bolady. Depýtattyń atap ótkenindeı, bul bastama Úkimet tarapynan qoldaý taýyp otyr.
– Jaqynda ǵana depýtattyq saýalǵa jaýap aldyq. Úkimet bilikti mamandar tizilimin qurýǵa qatysty aıtylǵan usynystardy qoldady. Sondyqtan biz bul baǵyttaǵy jumystardy jalǵastyramyz. Tıisti zań jobasyn daıyndaǵan kezde barlyq múddeli taraptardyń pikirin tyńdaý qajet. Men depýtattyq saýalymda atalǵan naryqta jumys isteıtin bilikti mamandar bar ekenin, bul zań jobasynda qarastyrylatyn retteý sharalary olarǵa qatysty bolmaýy kerektigin aıttym, - dedi depýtat.
Qazaqstanda kásibı koýchterdi daıyndaý máselesi buǵan deıin de kóterilgen. Biraq másele dýaldy bilim berý aıasynda ǵana qozǵalǵan edi. Úsh myńǵa jýyq adam oqytylyp, «Atameken» UKP-nyń tálimgerler tizilimine engizildi.
Koých naryǵyna sholý jasaǵanda, «sándi» kásiptiń keıbir ókilderi óz daǵdylaryn rastaý úshin UKP sertıfıkatyn beretinin baıqaýǵa bolady. Al «Olarda mundaı quqyq bar ma?» degen saýalǵa berilgen jaýaptyń astary bulyńǵyrlaý bolyp shyqty.
«UKP tálimgerlik mektebinde oqýdy aıaqtaǵan adamdardyń tálimgerlik mektebiniń maqsattary men mindetterine qatysty emes daǵdylardy rastaý úshin sertıfıkatty paıdalanýǵa quqyǵy bar ma?» degen saýal qoıldy. Osyǵan oraı «UKP tálimgerlik mektepterinde kásiporyn tálimgerleri, dýaldy oqytýǵa qatysýshylar nemese olardyń suranysyna saı kadrlardy daıyndaýǵa múddeli bıznes-qoǵamdastyq ókilderi úshin oqytý ótkiziledi» degen jaýap qaıtaryldy.
«Atameken» UKP tálimgerlik mektebi qandaı maqsattardy kózdeıdi?» degen taǵy bir suraq qoıyldy. Buǵan jaýap mynadaı: «Kolledjdegi teorııalyq oqytý men óndiristik oqytýdy ushtastyratyn dýaldy oqytý – bul belgili bir jumys ornyna kadrlardy birlesip daıyndaý. Osyndaı jaǵdaıda tálimger tulǵasy erekshe rólge ıe bolady... Tálimgerdiń mindeti – kásipke qoıylatyn biliktilik talaptaryn kolledjdiń óndiristik oqytýdyń jumys baǵdarlamasymen baılanystyrý jáne kásiporyndardyń naqty talaptaryn eskere otyryp, óndiriste oqytý josparyn qurý. Tálimgerdiń tájirıbelik jáne óndiristik oqytý baǵdarlamasyn qurý úshin normatıvtik qujattardy, uıymdastyrýshylyq-quqyqtyq tetikterdi paıdalana bilýi mańyzdy, olardy kolledjdiń oqytýshylarymen nemese óndiristik oqytý sheberlerimen birlesip túzetedi. «Atameken» UKP-nyń mıssııasy bıznes-qoǵamdastyq úshin asa qajetti ekenin túsindik. Bul UKP janynan Tálimgerlik mektepterin ashýǵa túrtki boldy. Nemis júıesi boıynsha daıyndalǵan mýltıplıkator-jattyqtyrýshylar kásiporyn mamandary – tálimgerlerdi oqytady».
Tálimger mektepteri ashylǵannan beri qansha adam sertıfıkattaýdan ótti? Bul suraqqa «UKP tálimgerlik mektepterinde tálimgerler sertıfıkattalmaıdy. Olarǵa stýdentterge jáne bolashaq óndiris mamandaryna eń qajetti óndiristik daǵdylardy berýdiń, pedagogıka men psıhologııanyń negizgi ádisteri men tásilderi oqytylady. Óndiristegi 2989 tálimger oqytylyp, QR UKP Tálimgerler tizilimine engizildi» degen jaýap berildi.
Parlament Májilisiniń depýtaty Dınara Naýmovanyń koýchterdi mindetti sertıfıkattaýdan jáne tirkeýden ótkizý ıdeıasyn UKP qoldaı ma? Osyǵan baılanysty «Atameken» UKP blogerler men koýchter qyzmetin retteý máselesin Oqý-aǵartý, Ǵylym jáne joǵary bilim, Mádenıet jáne aqparat mınıstrlikterimen pysyqtaý qajet. Óıtkeni bul másele atalǵan ýákiletti organdarmen ózara baıanysty ári sol organdardyń quzyretine jatady. Árıne, bul qyzmet salasyn retteý talaptaryn Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasyna engizý turǵysynan pysyqtaý qajet», - delingen jaýapta.
Aıta keteıik, Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Býrabaıda ótip jatqan Ulttyq quryltaıdyń IV otyrysynda quqyq qorǵaý organdaryn jalǵan psıhologtar men «koýchtardyń» áreketine jiti baqylaý ornatýdy tapsyrǵan bolatyn.