Bilim berý: sapasyz bilim berý uıymdaryn jabý, shákirtaqy jáne stýdentterdi jumysqa ornalastyrý
Osy oraıda bilim salasyndaǵy ózgerister týraly, naqtyraq aıtsaq, JOO stýdentteriniń shákirtaqysy, sapasyz bilim berý uıymdaryn jabý men stýdentterdiń jumysqa ornalasýy jóninde tolyǵyraq QazAqparat sarapshysynyń materıalynda.
Sapasyz bilim beretin ýnıversıtetterdi jabý
Qazirgi bilim berý júıesiniń maqsaty — bəsekege qabiletti maman daıarlaý. Memleket basshysynyń tapsyrmasy aıasynda QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi sapasyz bilim beretin joǵary oqý oryndarynyń qyzmetin toqtatý boıynsha jumys júrgizýde. Atqarylǵan jumys nátıjeleri boıynsha, sońǵy eki jylda JOO-nyń sany 15-ke qysqarǵan. Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń málimetinshe, taǵy oqytý sapasy nashar 65 JOO-dan 500-den astam lıtsenzııa keri qaıtarylǵan. Sondaı-aq 30 kolledj jumysyn toqtatyp, tıisti deńgeıde bilim bermegen mamandyqtar boıynsha 2000 lıtsenzııa mınıstrlikke qaıtarylǵan.
Buǵan deıin Bilim jáne ǵylym mınıstri Ashat Aımaǵambetov ýnıversıtet sapasyn anyqtaıtyn ulttyq elektrondy baza bar ekendigin aıtyp ótken bolatyn.
«Bazaǵa ár ýnıversıtet ózderiniń derbes kórsetkishterin jazyp beredi. Ony biz jazbaımyz. Biz tek qana sol kórsetkishterdi zerdelep qaraımyz. Osy nátıjelerdi nazarǵa alyp, táýekelder bar ekenin bilgennen keıin, ony arnaıy tekserý úshin tirkeýden ótemiz», - dedi Ashat Aımaǵambetov
Sondaı-aq mınıstr bul tekseristiń negizgi maqsaty sapasyz mamandarǵa dıplom bermeı, olardy naryqqa shyǵýyna jol bermeý ekendigin atap ótti.
Stýdentterdiń jumysqa ornalasýy qalaı qadaǵalanady
Joǵary jáne joǵary oqý ornynan keıingi bilim berý uıymdarynyń túlekterin jumysqa ornalastyrýǵa qatysty jas mamandardy jumysqa bólý jáne jiberý tártibi reglamenttelgen. Joǵary bilimniń oqý baǵdarlamalaryn iske asyratyn memlekettik bilim berý tapsyrysy negizinde joǵary oqý oryndaryna túsetin adamdar úshin «Bilim týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Zańynyń (budan ári – zań) 47-babynyń 17-tarmaǵyna sáıkes oqý aıaqtalǵannan keıin keminde úsh jyl mindetti jumyspen óteý týraly norma qoldanylady.
Jas mamandardy jumysqa jiberýdi joǵary oqý oryndary quratyn derbes bólý jónindegi komıssııalar, sondaı-aq medıtsınalyq mamandyqtar túlekteri úshin densaýlyq saqtaý salasyndaǵy ýákiletti organ júzege asyrady Komıssııa óz quzyreti sheginde qoldanystaǵy zańnamaǵa sáıkes jumysty óteý mindetinen bosatady. Olar, jubaıy turatyn, jumys isteıtin nemese qyzmetin ótep jatqan eldi mekende bos jumys orny bolmaǵan jaǵdaıda; I jáne II toptaǵy múgedekter; odan ári oqýǵa magıstratýraǵa, rezıdentýraǵa, doktorantýraǵa túskender; júkti áıelder, úsh jasqa deıingi balasy (balalary) bar, sondaı-aq ony (olardy) jalǵyz tárbıelep otyrǵan adamdarǵa qatysty. Komıssııanyń sheshimimen túlekter 1 qyrkúıekten jumys ornyna kelýleri kerek, jumys bolmaǵan jaǵdaıda jumyspen qamtý ortalyǵyna tirkelýleri qajet.Osy kategorııadaǵy azamattar jumysty óteý jónindegi mindetin oryndamaǵan jaǵdaıda ózderin oqytýǵa jumsalǵan shyǵystardy bilim berý salasyndaǵy ýákiletti organnyń operatory arqyly (Qarjy ortalyǵy) bıýdjetke óteıtin bolady. Sondaı-aq, búgingi kúni bilim granty boıynsha oqýǵa túsken stýdentterdiń grantty jumyspen óteý sharttary jeńildetildi. Endi túlekter tek memlekettik mekemelerde ǵana emes, jekemenshik uıymdarda da jumys isteı alady. JOO túlekterin jumysqa ornalastyrý deńgeıin obektıvti baǵalaý maqsatynda 2015 jyldan bastap zeınetaqy tóleý jónindegi memlekettik ortalyq bazasynyń derekteri boıynsha tıisti monıtorıng júrgiziledi. 2021 jyly JOO bitirgen túlekterdiń 68,9% jumysqa ornalastyryldy.
Sondaı-aq QR Premer-Mınıstriniń orynbasary Eraly Toǵjanov Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrliniń keńeıtilgen alqa májilisinde joǵary oqý oryndaryn túlekterdi jumyspen qamtýǵa mindetteý týraly tapsyrma berdi. Ol óz sózinde, joǵary oqý oryndarynyń janynan túlekterdi jumysqa ornalastyrýmen aınalysatyn mansap ortalyqtaryn ashýdy tapsyrdy.
Bilim berý sapasyn arttyrý baǵyttary
2022 jyldyń 1 qyrkúıeginen bastap memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha JOO stýdentteriniń shákirtaqysy 20%-ǵa, magıstranttar men doktoranttardyń shákirtaqysy 15% - ǵa artady. Osylaısha, pedagogıkalyq daıyndyq baǵyty boıynsha oqıtyn stýdentter 58 myń teńgeden astam, basqa baǵyttar boıynsha 37 myń teńgege jýyq shákirtaqy alatyn bolady. Magıstranttardyń shákirtaqysy 86 987 teńgege deıin, doktoranttardyń shákirtaqysy 195 000 teńgege deıin ósedi.
Sondaı-aq, Qazaqstannyń barlyq ýnıversıtetteri jan basyna qarjylandyrý júıesine kóshti. Memlekettik pen jeke menshik ýnıversıtetter olardy qansha talapker tańdasa dál sol mólsherde ǵana memleketten grant ıaǵnı qarajat alady. Sáıkesinshe, memlekettik joǵary oqý oryndar, jóndeý jumystaryn júrgizýge, jalaqy tóleýge, materıaldyq bazasyn jańartýǵa bıýdjetten tikeleı qarjy almaıdy.
«Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha tehnıkalyq baǵyttarǵa grant sany artady
«Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha tehnıkalyq jáne IT mamandyqtarǵa grant sany 36%-dan 60%-ǵa deıin ósedi. Bul - oqytýdyń osy baǵyttary boıynsha úmitkerlerdi qoldaýdyń qosymsha sharalarynyń biri. Tehnıkalyq daıyndyq baǵyttary boıynsha úmitkerler úshin shet tilin meńgerýge arnalǵan IELTS testiniń ortasha baly tómendetildi.Endi 5.0 ball jetkilikti jáne bir jyl tildik daıyndyqtan ótý múmkindigi de qarastyrylǵan. Bul sharalar tehnıkalyq mamandyqtar boıynsha oqytý múmkindigin keńeıtedi. Sonymen qatar aýyldyq jerlerden kelgen úmitkerlerdiń de múmkindikterin arttyrý josparlanyp otyr. Mysaly, IELTS nátıjesimen aǵylshyn tilin meńgerý deńgeıin 5.0 balǵa deıin tómendetý, aýyldyq jerde mindetti turý merzimi 3 jyldan 2 jylǵa deıin qysqartý josparda bar, olarǵa tildik daıyndyqtan ótýge múmkindik beriledi. Odan bólek, aýdandyq mańyzy bar qala turǵyndaryn qosý arqyly aýyldyq jerlerden kandıdattardyń kontıngentin keńeıtý jáne olardyń sanyn ulǵaıtý usynylýda.
Venera Jolamanqyzy
