Bıyl kóktem erte keledi: Pavlodarda 52 aýyldy sý basýy múmkin
PAVLODAR. KAZINFORM — Pavlodar oblysy boıynsha 52 aýyl qarǵyn sýdyń qursaýynda qalýy múmkin. Sý tasqynynan paıda bolatyn yqtımal apattardyń aldyn alý boıynsha óńirde qandaı jumystar júrgizilip jatyr?
Kerekýge kóktem erte keledi
Aýa raıyn boljaýshylar kóktem Kerekýge erte keledi dep habarlap qoıdy. «Qazgıdromet» RMK fılıalynyń dırektory Galına Shpaktyń aqparaty boıynsha aqpannyń ekinshi jartysynda ylǵal mol túsedi. Temperatýra normadan 2 gradýsqa joǵary bolady.
Naýryz aıynda da aýa temperatýrasy jyldaǵydan 2 gradýsqa joǵary bolmaqshy. Topyraqta qalǵan kúzgi ylǵaldyń kólemi 60%-ǵa artsa, qardaǵy sýdyń qory da normadan 7%-ǵa asyp tur.
Byltyrǵydan tómen jalǵyz ǵana kórsetkish — topyraqtyń ortasha qatý tereńdigi, ol ótken jylmen salystyrǵanda 41%-ǵa az. Aımaqqa negizgi qaýip kórshiles Aqmola jáne Qaraǵandy oblystarynan keletini de jasyryn emes.
Atalǵan óńirlerde jınalyp qalǵan aq ulpanyń kólemi byltyrǵydan 1,5 ese artyq. Osyǵan baılanysty negizgi kúshter men quraldar tobyn Aqtoǵaı jáne Baıanaýyl aýdandaryna jiberý qarastyrylǵan. Qazir oblysta jedel shtab qurylǵan.
— Byltyr kóktemdegi aýyrtpalyqty eskere otyryp, jaz ben kúzde 18,89 km qorǵanys bógetteri turǵyzyldy. 4,8 km burma arnalary jóndelip, keıbiri qaıta salyndy. Avtomobıl jáne temir joldardyń astyna 24 sý ótkizý qurylystary ornatylyp, aýystyryldy. Arnalar men ózenderdiń ýchaskelerinde 7,8 km tereńdetý júrgizildi. Injenerlik jumystar josparymen 31 is-shara iske asyryldy. Jergilikti atqarýshy organdar sý tasqyny kezeńi úshin 5973 tonna ınertti materıaldar, 35 myń danadan astam qaptar, 68,6 tonna janar-jaǵarmaı ázirlep, tamaqtanýǵa 139 nıet shartyn jáne jarylys jumystaryna 7 shart jasasty. Sonymen qatar, memlekettik materıaldyq rezervten qozǵaltqyshynyń qýattylyǵy 100 kVt, sekýndyna 625 lıtr sý aıdaıtyn eki jyljymaly sorǵy stansasy (AEM 500/10) berildi, -deıdi oblystyq tótenshe jaǵdaılar departamentiniń bastyǵy Rýstambek Amrın.
Yqtımal sý tasqynymen kúresýge 2327 adam, 699 ınjenerlik jáne arnaıy tehnıkalar, 23 júzý quraly, 355 motopompa daıyndalyp qoıǵan.
Qajet bolǵan jaǵdaıda Ertis ózeni boıynda jáne oǵan kiretin ózenderde jarylys jumystaryn júrgizýge Aqqýly, Maı, Jelezın, Ertis, Tereńkól, Aqtoǵaı aýdandarynda jáne Aqsý qalasynda 7 shart jasalǵan.
— Búgingi tańda Shyǵys Qazaqstandaǵy Shúlbi sý qoımasyndaǵy sýdyń kólemi 81,5% quraıdy (ótken jylmen salystyrǵanda 3,5 paıyzǵa artyq). Osyǵan baılanysty Pavlodar jáne Aqsý qalalarynyń ákimdikteri qysqa merzimde Ertis ózeniniń jaǵasyn nyǵaıtý jumystaryna kirisýi qajet, — deıdi departament bastyǵy.
«Daıyndyǵymyz myǵym»
Sý tasqynynyń aldyn alý is-sharalaryna oblystaǵy bıýdjetterden 603,4 mln teńge bólý kózdelip otyr. Qarajat qaptar, ınertti materıaldar, motor sorǵylary, shlangtar men qubyrshek, janar-jaǵarmaı materıaldaryn satyp alý, erigen sýdy sorý, tyrmalaý, qar shyǵarýǵa jáne t. b. jaratylady.
Aımaqta qar erip, ózen-kólder kóterilgen ýaqytta 52 eldi mekendi sý basý qaýpi bar. Sý basý qaýpine neǵurlym beıim aýyldyq jerlerdegi táýekelderdi tómendetý maqsatynda Atameken kentinde, Kenjekól aýyly men Aqsý qalasy mańynda qorǵanys úıindilerin nyǵaıtý júrgizilgen.
Ótken jyly sý tasqyny kezinde eń kóp zardap shekken Aqtoǵaı aýdanynyń Jalaýly aýylynda jalpy syıymdylyǵy 200 myń tekshe metr bolatyn 3 qazanshuńqyr qazylyp, uzyndyǵy 2,3 km, bıiktigi 3 metrge deıin topyraq úıindileri salyndy.
Al Baıanaýyl aýdanynyń Qanysh Sátbaev, Uzynbulaq, Jańajol jáne Jańatilek aýyldarynda lımandy sýarý júıelerin rekonstrýktsııalaý boıynsha jobalar iske asyrylýda.
Jobalar Aıdos, Qarasý, Aşy ózenderinen keletin tasqyn sýlardy jınaqtaýǵa jáne olardy lımandy sýarmaly jerlerge bólýge baǵyttalǵan. Onyń nátıjesinde Baıanaýyldaǵy 17 eldi mekendi sý basý qaýpin azaıtady.
— Ótken jyldardyń qateligi oblysqa sabaq boldy. Keıbir jerlerde kóktemgi sý basýdyń qaýip-qaterin azaıtý úshin keshendi túrde jumystar júrgizilip jatyr. ıAǵnı jalpy quny 6,5 mlrd teńge qarajatqa birqatar ınvestıtsııalyq jobalar ómirsheń etildi. Atap aıtqanda, Sileti ózeniniń oblys shekarasyndaǵy arnasyn tazartyp, túbin tereńdetý, jaǵalaýdy nyǵaıtý, Bashmachnoe aýylynda jaǵalaýdy bekitý jumystary iske asty. Qazir aýmaǵymyzda ornalasqan 23 gıdrotehnıkalyq qurylys turaqty monıtorıngte tur (sý qoımalary, bógetter jáne t. b.). Avtojoldarda ornalasqan 1 278 sý ótkizý qubyry bar. Qalalar men aýdandardyń ákimderine 20 aqpanǵa deıin qar shyǵarý jumystaryn júrgizý, 1 naýryzǵa deıin «QazAvtoJol» fılıalymen birlesip joldardaǵy sý ótkizý qubyrlaryn ashý jóninde sharalar qabyldaý tapsyryldy. Óńirimiz «Jasyl aımaqqa» jatqyzylǵanyna qaramastan, daıyndyǵymyz joǵary deńgeıde bolýy kerek. Baıanaýyl, Aqtoǵaı, Pavlodar, Maı aýdandary erekshe nazarda bolady. Aýdan ákimderi sý basatyn tarıhı oryndardy zerdelep, aýa raıyna, sý aıdyndarynyń tolýyna monıtorıng júrgizip, halyqty jáne ınfraqurylymdy qorǵaý úshin barlyq aldyn alý sharalaryn qabyldaýy qajet. Jalpy daıyndyǵymyz myǵym, — deıdi oblys ákiminiń birinshi orynbasary Serik Batyrǵujınov.
Aýdandardaǵy ahýal qalaı?
Mamandardyń sózine qulaq túrsek, bıyl negizgi qaýip Aqtoǵaı, Baıanaýyl, Pavlodar aýdandarynda týyndaýy múmkin. Endeshe atalǵan aýdandardyń daıyndyǵy kóńilden shyǵa ma?
Baıanaýyl aýdanynyń ákimi Ardaq Kisentaevtyń aıtýynsha, taýlar men dalada jınalǵan qar qorynan bólek, birneshe sý qoımasy ornalasqan Qaraǵandy oblysynan da mol sý keledi dep kútilýde.
— Sý tasqynyna jedel den qoıý úshin kólik quraldary men qural-jabdyqtar, janarmaı qory, ınertti materıaldar daıyndaldy. Aýdannyń avtojoldarynda 378 sý ótkizetin qubyr ashylady. Aýyldyq aýmaqtardan qazirge deıin 2625 tonna qar shyǵaryldy. Baıanaýyldaǵy sý tasqyny jaǵdaıynyń kúrdelenýi negizinen Aşysý ózenimen baılanysty. Qoldaǵy málimetterge súıensek, Qaraǵandydaǵy «Qaratoqa» sý qoımasynyń jobalyq kólemi — 3 mln sharshy metr bolsa, qazir oǵan 1 mln sharshy metrdeı sý jınalǵan. Al 4,2 mln tekshe metr sý syıatyn «Aqjar» sý qoımasy qazirgi kúni 71%-ǵa tolǵan. Bul jaǵdaı bizdi alańdatady, — deıdi aýdan basshysy Ardaq Kisentaev.
Al Aqtoǵaı aýdany boıynsha 7 eldi meken baqylaýǵa alynǵan. Túsindire ketsek, Shuǵa, Shilikti, Jalaýly aýyldaryna qalyń túsken qardyń erýi, Sholaqsor aýylyna Aqmola oblysyndaǵy Siletiden keletin sý, Áýelbek, Jańabet, Jambyl aýyldaryna Ertis ózeniniń tasýy qaýip tóndiredi. Jeti aýylda jalpy sany 2043 adam turyp jatyr.
— Byltyr Jalaýly aýylynda onnan astam úıdi tótennen kelgen topan sý basyp qalǵan edi. Eldi mekende 3 qazańshuńqyr salynyp, bıyl keletin mol sýdy sol «jutyp» qoıa ma degen úmitimiz zor. Shuǵa aýylynyń aýmaǵynda Basqamys-Qaraqoǵa-Shuǵa-Jolboldy avtojolynda 8 sý ótkizgish qubyr bar. Kóktemgi kezeńde erigen sýdy tómengi ýchaskelerge burý jumystary qosymsha josparlanyp qoıdy. Áýelbek, Jańabet, Jambyl aýyldarynda ótken jyly bıiktigi 2-2,5 metr bolatyn topyraq úıindileri turǵyzyldy. Aýylishilik joldardy qysqy kútip ustaýǵa, onyń ishinde qar shyǵarýǵa aýdandyq bıýdjetten 30,1 mln teńge bólindi. Al shuǵyl shyǵyndar úshin 24,6 mln teńge qarastyrylyp qoıdy, — dep habarlady Aqtoǵaı aýdanynyń ákimi Qarshyǵa Arynov.
Pavlodar aýdany boıynsha da daıyndyq pysyqtalyp jatyr. Aýdan basshysy Dıdar Ibraev jýyqta qaýip týyndaýy yqtımal Rozovka, Rojdestvenka, Efremovka, Zarıa aýyldary tekserilgenin málim etti.
Mıchýrın, Jańa qala, Chernoıarka, Sychevka, Karakól jáne Presnoe aýyldarynda 3,8 km qorǵanys bógetteri turǵyzylyp, nyǵaıtylǵan. Bıyl mundaǵy eldi mekenderden 12 myń tonnaǵa jýyq qar shyǵarylady dep boljanyp otyr.
Sátbaev sý arnasynda komıssııa quryldy
Sátbaev atyndaǵy kanalda sý tasqyny kezeńinde tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alý jáne olardyń saldaryn joıý boıynsha komıssııa quryldy.
Mundaǵy óndiristik nysandarda tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alý jáne aldyn alý boıynsha is-sharalar jospary túzilip, 1 naýryzdan bastap bólimshelerde táýliktik kezekshilik uıymdastyrý kózdelip qoıǵan.
QR Sý resýrstary jáne ırrıgatsııa mınıstrligi «Qazsýshar» RMK Pavlodar fılıalynyń basshysy Arman Ospanovtyń sózinshe, arna boıynda 8 tehnıka daıyndalǵan.
— Pavlodar fılıalynyń nysandary men gıdrotehnıkalyq qurylystarynan eldi mekenderdi sý basý qaýpi joq. Qazirgi tańda fılıal nysandarynda bógetterdi, kirme joldar men gıdrotehnıkalyq qurylystardy qardan tazartý jumystary júrgizilip jatyr. Bıyl Shiderti ózeniniń jaıylmasyna 120 mln tekshe metr kóleminde sý jiberiledi dep kútilip otyr. Nátıjesinde kóptegen shólirkep qalǵan jerlertirshilik nárine qanady. Pavlodar, Maı jáne Aqtoǵaı aýdandarynda jalpy aýmaǵy 16,7 myń gektar turaqty sýarmaly jerlerdi qalpyna keltirý boıynsha tórt joba iske asyrylýda. Al QR sý sharýashylyǵyn damytýdyń 2024-2028 jyldarǵa arnalǵan keshendi josparyna sáıkes, Aqqýly, Maı, Aqtoǵaı aýdandarynda sýarý júıelerin (saǵalardy) qaıta qurý josparlandy, — deıdi kásiporyn basshysy.
