Bı arqyly jastardyń boıyna adamgershilik qundylyqtardy sińirýge bolady
«Vaınah» sheshen-ıngýsh etnomádenı ortalyǵynyń qurylǵanyna bıyl 30 jyl tolady. Ortalyqtyń jumysy etnosaralyq kelisimdi nyǵaıtýǵa, mádenıet pen tildi saqtaýǵa jáne damytýǵa negizdelgen.
«Vaınah» ansambli án aıtyp, bıleý arqyly óz halqynyń salt-dástúrin dáripteıdi.
«Bıyl bizdiń ortalyqtyń ashylǵanyna 30 jyl bolady. Koronavırýs indeti bolmaǵanda osy mereıtoıǵa oraı úlken kontsert uıymdastyratyn edik. Ortalyq qurylǵannan keıin arada birneshe jyl ótkende bizdiń ansambl uıymdastyryldy. Osy ansamblde jumys istep jatqanyma 7 jyl boldy», - deıdi Hanıfa Muratqyzy.
Ol etnomádenı ortalyqqa kezdeısoq kelgen. Uzaq jyldar boıy mektepte matematıka páninen sabaq bergen ol balalardy jaqsy kóretinin jáne olarǵa jańa nárse úıretýdi paryz sanaıtynyn aıtty.
«Balalarymdy osy ortalyqqa ıngýsh tilin úırensin dep alyp kelgenmin. Úıde ıngýsh tilinde sóılesemiz, biraq men olardyń grammatıkasy da jaqsy bolǵanyn qaladym. Osylaısha ózim de úlken ujymnyń múshesi atandym. Ansamblge basshy kerek bolǵan kezde meni shaqyrdy. Bul meniń ekinshi otbasyma aınalyp ketti», - deıdi ansambldiń kórkemdik jetekshisi.
Onyń aıtýynsha, sońǵy jyldary ansambl quramynda 80 adam bolǵan, qazir 50 adam ǵana qalǵan.
«50 adam – ansambldiń negizgi bóligi. Olarmen birge shyǵarmashylyqpen aınalysýǵa, kez kelgen isti bastaǵanda senim artýǵa bolady», - deıdi ol.
Balalar 18 jasqa deıin ansambl quramynda bılep, ary qaraı ómirdiń ár salasynan óz joldaryn izdep ketedi. Ansambldiń kórkemdik jetekshisi ansambldiń jańa múshelerin qabyldap, tárbıelep shyǵarady.
«Biz eń aldymen balalardy meıirimge úıretemiz. Ózara túsinistik bolǵan jerde ǵana bastaǵan isti sońyna deıin jetkizýge bolady. Ansambl quramyna kelgen balalardy birlikke úıretemiz, sebebi olar jeke dara emes, ujym quramynda óner kórsetedi. Olar qaı jerde bir-birine jol berip, qaı jerde ıyq tiresip turý kerek ekenin bilmese, jaqsy bı shyqpaıdy. Bizdiń balalar án salady, bı de bıleıdi jáne akkordeon sekildi aspapta oınaı alady. Keıde ózderi áńgime-dúken quryp, ıngýsh mádenıetin sińiredi. Kez kelgen bala bı mashyǵyn bile bermeıdi, biraq bul bizdiń ortalyqqa múshe bolýǵa kedergi emes. Bul jerden jaqsy dos taýyp, jaqsy orta qalyptastyrýǵa bolady», - deıdi ansambldiń kórkemdik jetekshisi.
Hanıfa Matsıevanyń aıtýynsha, Kavkaz halqynyń bıi ádemi ári keń maǵynany qamtıdy. Bı arqyly adam boıyna adamgershilik qundylyqtaryn sińirýge bolady.
«Lezgınka bıine nazar aýdarǵym keledi. Bul bıdi sý jaǵasynda da, toılarda da bıleıdi, biraq shyn máninde lezgınka bıiniń tarıhy tereńde jatyr. Bizdiń túsinigimizde bı degen – bozbala men boıjetkenniń arasyndaǵy dıalog, sóılesý quraly. Er adam bıdegen kezde onyń fızıkalyq daıyndyǵyna, kúsh-qýatyna mán beremiz. Tarıhqa tereń boılasaq, áldebir qaqtyǵys, soǵys aldynda adamdardy rýhtandyrý úshin er adamdardy bıletken. Bı qımyldarynan sadaq tartyp, qylyshtasý áreketterin baıqaýǵa bolady. Bı arqyly adamgershilik qundylyqtardy, erjúrektilikti nasıhattaýǵa, dáripteýge bolady. Mysaly, bılegen kezde er bala qyz balanyń qolynan ustaýyna bolmaıdy, al qyz bala er balanyń kózine tik qaraýyna bolmaıdy. Men bı mádenıetiniń saqtalǵanyn qalaımyn. Bılemes buryn ult mádenıetin tereń zerttep-bilý qajet», - deıdi Hanıfa Muratqyzy.
Ansambldiń jetistikteri men marapattary az emes. Olar mádenıetin Qazaqstan aýmaǵynda ǵana emes, shetelde de dáripteıdi.
«Biz gastroldik saparǵa jıi shyǵamyz. Bolgarııaǵa baryp, halyqaralyq festıval-baıqaýǵa qatysyp keldik. Sondaı-aq, «Qazaqstan raýshandary», «Reseı raýshandary» festıval-baıqaýynda óner kórsettik. Úsh baıqaýda da biz bas júldeni jeńip aldyq. Bul - óte jaqsy jetistik. Bizdiń qarsylastarymyz myqty boldy, sondyqtan bas júlde ıelengenimizdi jarııalaǵan kezde óz qulaǵymyzǵa ózimiz senbedik. Sahnada turyp, kóz jasymyzǵa erik berdik. Baıqaýǵa úlken jáne kishi toptyń qatysýymen 4 túrli bı daıyndadyq», - deıdi ol.
Bıyl osy ansambl Bolgarııaǵa barýdy josparlaǵan. Bul joly baıqaýǵa emes, jeńimpazdar qatysatyn festıvalge barýy kerek edi.
«Bıyl koronavırýs indetine baılanysty elden shyqqan joqpyz. Kelesi jyly mindetti túrde baramyz dep oılaımyn. Biz erkindikti jaqsy kóremiz. Adam rýhanı deńgeıde de azat bolýy kerek», - deıdi Hanıfa Matsıeva.
«Vaınah» etnomádenı ortalyǵy qaıyrymdylyq jasaýmen de aınalysady.
«Qaıyrymdylyq - bizdiń qanymyzda bar dúnıe. Tipti qolynda eshteńesi joq adamnyń ózi qaıyrymdylyq jasaýmen aınalysady. Bizdiń ortalyq ta áleýmettik álsiz toptarǵa kómektesýge kóp nazar aýdarady», - deıdi ol.
Ansamblge ulttyq bolmysyn, mádenıetin saqtap qalǵysy keletin qaıyrymdy adamdar kómektesedi. Hanıfa Matsıeva ansamblge barlyq jaǵdaıdy jasap otyrǵan demeýshige alǵys aıtty.
«Jaqynda Grýzııadan sahnalyq kostıýmder aldyramyz. Onyń aqshasyn da osy demeýshi tóledi. Ol - óz mádenıetiniń damýyna úles qosyp júrgen óte meıirimdi, qarapaıym adam», - deıdi ol.
Hanıfa Muratqyzynyń ózi de qoǵamdyq jumystarǵa atsalysyp, balalardy qaırymdylyq jasaýǵa baýlyp júr.
«Analar keńesiniń múshesimin. Ansamblden bólek qoǵamdyq jumystarǵa aralasamyn. Qaraǵandy balalar úıi bizdiń patronatymyzda. Balalarymyz baqytty bolǵanyn, ata-anasy olardy jaqsy kórgenin qalaımyz. Jaqsy kórý – qymbat zat satyp alyp berý emes, jaqsy kórý – kóńil bólý. Sonda ǵana bala meıirimdi, qaıyrymdy bolyp ósedi», - deıdi ansambldiń kórkemdik jetekshisi.
Ol bıyl Qazaqstan halqy assambleıasynyń 25 jyldyǵyna oraı merekelik tósbelgimen marapattalǵan. Hanıfa hanymnyń aıtýynsha, assambleıa beıbitshilik degen sózge saıady.
«Marapattaǵan kezde kóńiliń kóterilip qalady, biraq yńǵaısyzdanyp qalady ekensiń. Ózgelerge qol ushyn sozý qalypty ádetke aınalýy kerek. Biz ózimizben birge eshteńeni alyp ketpeımiz, bári urpaǵymyzǵa qalady», - deıdi ol.
Hanıfa Muratqyzy - Qazaqstanǵa jer aýdarylǵandardyń urpaǵy. Onyń ákesi Qazaqstanda ómir boıy qurylysshy bolyp eńbek etken.
«Meniń ata-anamdy osy jaqqa jer aýdarǵan. Ákem ómir boıy qurylysshy bolǵan. Ol úsh márte eńbek ardageri atanǵan. Biz osy jaqta týyp-óstik, Otanymyz da osy jaq. Otanymyz – Qazaqstan, al tarıhı otanymyz – ata-babamyz turǵan jer. Meniń ulym Kavkazǵa baryp kórmegen, taýdyń ne ekenin bilmeıtin kishkentaı kezinde óner mektebine baryp, taýlardyń sýretin salatyn. «Óz úıim – óleń tósegim» degen jaqsy sóz bar. Qazaqstan – janymyz jaı tabatyn óz úıimiz», - deıdi Hanıfa Matsıeva.
