Belsizdik dıagnozy qoıylǵan er adam da EKU arqyly áke atana alady — reprodýktolog
PETROPAVL. KAZINFORM — Búginde bedeýlik pen belsizdik — úkim emes. «Ańsaǵan sábı» ekstrakorporaldy uryqtandyrý baǵdarlamasy aıasynda elimizde urpaqsyzdyq máselesi sheshimin taýyp jatyr. «Qutydan shyqqan» bala qalypty jaǵdaıǵa aınalǵan. Desek te, áli de EKU jaıynda kópshiliktiń túsinigi az. Osyǵan oraı Soltústik Qazaqstan oblysynyń bas reprodýktology Vıktor Protsenko tilshi suraqtaryna jaýap berdi.
— Elimizde, sonyń ishinde SQO-da ekstrakorporaldy uryqtandyrý qashannan bastap júrgizilip keledi?
— Qazaqstanda EKU Almatyda «Ekomed» medıtsınalyq ortalyǵynda alǵash 1996 jyly qolǵa alyndy. SQO-da 2010 jyly júzege asyryla bastady. Bastapqyda el boıynsha nebary 100 kvota bólindi, al osy 2010 jyldan bastap myń kvotaǵa deıin bóline bastady. Sonyń ishinde óńirge 15-25 qana kvota berildi. Al «Ańsaǵan sábı» baǵdarlamasy boıynsha 2021 jyldan bastap respýblıkaǵa 7 myń, oblysqa 200 kvota berilip keledi. Tórt jylda SQO-ǵa 777 kvota bólindi. Eger 1996 jyldan bastap elimizde EKU qolǵa alynsa, qazir «qutydan shyqqan» alǵashqy bala 28 jasqa toldy.
— EKO arqyly týǵan balanyń keıingi ómiri baqylaýǵa alyna ma?
— Joq, olar eshqandaı esepke-tirkeýge alynbaıdy. Desek te, óńirde 2021 jyldan bastap 236 áıel bosandy, sonyń 27-de egizder týdy. Byltyr EKU-ǵa qatysqandar bıyl bosanyp jatyr.
— Kim «Ańsaǵan sábı» baǵdarlamasyna qatysa almaıdy?
— Bul baǵdarlamaǵa mindetti áleýmettik medıtsınalyq saqtandyrý aıasynda tegin qatysýǵa bolady. Sondaı-aq aqyly túri bar. Sheteldikter, azamattyǵy joq adamdar, jasy 42-den asqandar, atalyq uryǵy joq er adamdar jáne ovarıaldy rezervi tómen áıelder qatysa almaıdy.
— Er adamda belsizdik bolsa, ol osy baǵdarlama arqyly bıologııalyq áke bola ala ma?
— Iıa, bola alady. Eger spermogramma atalyq uryqtyń joqtyǵyn kórsetse, onda er adamǵa Micro-TESE otasyn jasatý usynylady. Bul — er belsizdigin joǵary tehnologııalyq emdeý ádisi. Hırýrgııalyq jolmen mıkroskopııalyq tehnıkany paıdalana otyra atalyq uryqtan ómirge qabiletti jynystyq jasýsha alynyp, ony keıin EKU arqyly qoldanady.
— EKU kezinde balanyń jynysyn tańdaýǵa bola ma?
— Joq, buǵan elimizde zań boıynsha tyıym salynǵan.
— Qandaı syrqattarǵa reprodýktolog retinde kómektese almaısyz?
— Bala týatyn organy — jatyry bolmasa kómektese almaımyn. Bizge osyndaı bir áıel kómek surap keldi, kezinde belgili bir sebeptermen ota jasalyp, jatyry alynǵan eken. Biraq balaly bolǵysy keldi, oǵan tek sýrrogat ananyń kómegine júginýdi usyndyq.
Sondaı-aq eger onkologııalyq aýrýmen aýyrsa, qant dıabetiniń aýyr túrine shaldyqsa, jasy 42-den asyp ketse jáne jasyna qaraı gormonaldy ózgeristerge ushyrasa da kómektese almaımyz.
— Qaı kezde reprodýktolog mamanǵa qaralǵan jón?
— Adamnyń balaly bola alý qabileti shekteýli. Sondyqtan der kezinde dárigerge qaralý qajet. Eger erli-zaıypty bir jyldan artyq bala kótermese mamanǵa baryp, tekserilgeni jón. Bala súıgisi kelgen áıeldiń jasy 35-ten joǵary bolsa, mundaıda jyldan jylǵa onyń analyq bezinde ovarıaldy rezervi tómendeı beredi, sondaı-aq júktiligi sońyna deıin jetpeı, jıi túsik tastasa — reprodýktologtyń kómegi qajet.
Jalpy áıelde artyq salmaq bolsa, bul onyń bala kóterýine keri áser etedi. Sondaı-aq zııandy ádet — temeki shegý, kúızelis, ınfektsııalar, gormonnyń buzylýy jáne ovarıaldy rezervtiń tómendigi — kóp jaǵdaıda sábıli bolý úshin maman kómegine júginýge týra keledi.
— EKU arqyly týǵan balalar aýrýshań bolyp keledi deıdi, osynyń basyn ashyp berińizshi…
— Joq, bul jalǵan pikir. Eshqandaı aıyrmashylyǵy joq, jalpy osy ekstrakorporaldy uryqtandyrýǵa qatysty birneshe qaýeset halyq arasynda tarap ketken, máselen, «probırkadan» týǵan bala bolashaqta urpaqsyz bolady, EKU jasatqan áıel onkologııalyq aýrýǵa shaldyǵady nemese qoldan uryqtandyrý arqyly tek egizder, ne úshem nemese aýrý jáne aqyl-esi kem bala týady, EKU-ny birneshe ret istetseń, keıin óziń tabıǵı jolmen júkti bolasyń — munyń barlyǵy jalǵan, halyq arasynda tarap ketken ańyz.
Jalpy aıtar bolsaq, EKU — genetıkalyq materıaldy óńdeýmen aınalyspaıdy, biz oǵan aralasa almaımyz. Bul tásil barynsha uryqtaný jáne odan keıingi kezeńde áıel aǵzasynda bolatyn tabıǵı protsesti qaıtalaýǵa tyrysady. Ǵylymı zertteý nátıjelerine súıensek, tabıǵı jolmen jáne ekstrakorporaldy uryqtandyrý arqyly týǵan balalardyń esh aıyrmashylyǵy joq.
