BEKET BATYR MYRZAǴULULY
Jastaıynan oqý-bilimge qumar, erekshe daryndy, parasatty bolǵan. Horezmdegi Paqyrjan qajydan oqyǵan.
Kóziniń tirisinde onyń qabiletin, qyzmeti men jeke basyna tón jaratylysyn sıpattaıtyn erekshe tórt qasıeti bolǵan:
birinshisi - halyqtyń táýelsizdigi jolynda jaýlarǵa qarsy kúreske belsene aralasqan batyr;
ekinshi - ǵylymnyń qıyn jolymen júrip ótip, balalardy bilim nárimen sýsyndatqan aǵartýshy;
úshinshi - ejelgi dástúr boıynsha kóptegen eldi mekenderde meshitter men medreselerge arnap ǵımarattar salǵan sáýletshi;
tórtinshi - músápirler men aýrýlarǵa qol úshin bergen erekshe daryndy, atpal azamat jáne asa mańyzdy oqıǵalardy boljaı bilgen sáýegeı.
Beket atanyń bul qasıetteri kóziniń tirisinde-aq el arasynda ańyzǵa aınalǵany sonsha, «Medınede - Muhammed, Túrkistanda - Qoja Ahmet, Mańǵystaýda - Pir Beket» degen sóz sol kezde shyqsa kerek. Sondyqtan da onyń el aldynda mártebesi bıik bolǵan, sáýegeı retinde qurmettep, pir tutatyn.
Halyq mundaı asyl azamatqa degen súıispenshiligi men qurmetin urpaqtan-urpaqqa ańyz arqyly jetkizgen. Árıne, ańyzǵa aqıqat retinde qaraýǵa bolmaıdy, degenmen, Beket atanyń atyna baılanysty jazylǵan áńgimeler onyń ómirinen alynǵan.
Qalyń jaýǵa qarsy qol bastap, qarsy shapqan qaharmandyǵymen Beket batyr atanǵan. Shaıqastarda Beket batyrǵa onyń meırimdilik, ádildik sııaqty adal qasıetterinen týyndaǵan beıbitshilikke degen súıispenshiligi súıeý bolǵan. Adam balasyna kómektesýdi jóne olarǵa bilim berý, jaqsylyq jasaýdy Beket ata Allanyń buıryǵy dep sanaǵan.
Beket ata jer asty ǵımarattaryn qashap jasaýdyń ejelgi dástúrin damytqan.
Qazirgi tańda Beket atanyń Adamdyqtyń Aq joly, Áýlıelik ósıetteri ósip kele jatqan jas býyndy tárbıeleýde kóp septigin tıgizip otyr. Іs-áreketi men qadir qasıeti ańyzǵa aınalǵan Beket ata Mańǵystaýda, Oǵylandydaǵy óz meshitine jerlengen. Kópshilik Beket atany áýlıe tutyp, qabirine túneıdi.
Beket ata eskertkishteri - Mańǵystaý, Ústirt, Jem boıyndaǵy Beket ata esimimen baılanysty jerasty ǵımarattarynyń ortaq ataýy. Olar týraly halyq jadynda san alýan ańyzdar saqtalǵan. XIX ǵasyrda Ústirtti zerttegen topograf Edýard Eversman, Aleksandr Dıýgamel ǵalymdar sol ańyz-áńgimelerdiń negizinde jınaǵan derekterin jazyp qaldyrǵan.
Edýard Eversman: «Ústirttegi taýdan úńgip jasaǵan meshitter arab, parsy jazýlarymen bezendirilgen. Mundaı eskertkishti Beket tórt jerde jasaǵan. Onyń biri Mańǵystaýdan qashyq emes, Oǵylandyda, ekinshisi Beıneýde, úshinshisi Jem boıynda, tórtinshisi Aral jaǵasyndaǵy Baıalyda», - deıdi. Beket ata bul meshit-medreselerde qudaıǵa qulshylyq etken, bala oqytqan. Oǵylandydaǵy ǵımarat jaqsy saqtalǵan. Ońtústik Ústirttiń Mańǵystaý oıysyna tirelgen bir tumsyǵynyń úzilip qalǵan shoqysyna qashalǵan. Úsh-tórt qanat kólemindeı úsh bólme. Beket ata múrdesi osy bólmelerdiń biriniń irgesine qashap ornalastyrylǵan. Jerasty ǵımaraty mańynda Beket ata paıdalanǵan bulaqtar, qudyqtar bar.
El jadynda qalǵan áńgimelerde Jem boıyndaǵy Aqmeshitte Beket ata bala kezin, al ómiriniń sońǵy jyldarynyń kóbin Oǵylandyda ótkizgen.
Derek kózderi:
Qazaqstan ulttyq entsıklopedııasy, 3 tom,
«Tarıhı tulǵalar» kitaby.
