Batys Nil vırýsy men chıkýngýnıa Eýropaǵa taralyp jatyr

ASTANA. KAZINFORM — 2025 jyldyń jazy Eýropada masalar arqyly taralatyn aýrýlardyń órshýimen erekshelenbek. Olardyń ishinde Batys Nil vırýsy men chıkýngýnıa basty qaýip tóndiredi. Klımattyń ózgerýi qaýiptiń artýyna yqpal etýde, al aldyn alý sharalary halyqty qorǵaýdyń negizgi tásili bolyp qala beredi, dep habarlaıdy Euronews. 

Eýropalyq densaýlyq saqtaý organdarynyń eskertýinshe, 2025 jylǵy jaz komarlar arqyly juǵatyn aýrýlardyń rekordtyq ósýimen qatar júrýi múmkin. Eń úlken alańdaýshylyq týǵyzatyndary Batys Nil vırýsy men chıkýngýnıa.

Eýropalyq aýrýlardyń aldyn alý jáne baqylaý ortalyǵynyń (ECDC) derekteri boıynsha, Eýropada masalardyń belsendilik maýsymy barǵan saıyn uzaq ári qarqyndy sıpat alyp keledi. Bul ortasha jyldyq temperatýranyń joǵarylaýymen, qystyń jumsarýy jáne jaýyn-shashyn rejıminiń ózgerýimen baılanysty. Mundaı faktorlar masalardyń kóbeıýine jáne olardyń tasymaldaǵan ınfektsııalarynyń taralýyna qolaıly jaǵdaı jasaıdy.

Densaýlyq saqtaý jáne klımatologııa salasynyń sarapshylarynyń aıtýynsha, klımattyń ózgerýi masalar arqyly taralatyn aýrýlardyń Eýropada endemııalyq sıpat alýyna ákelýi múmkin.

— Eýropa jańa kezeńge qadam basty: komarlar arqyly taralatyn aýrýlardyń uzaqqa sozylatyn, aýqymdy jáne qarqyndy taralýy shyndyqqa aınalyp keledi — dedi ECDC dırektory Pamela Rendı-Vagner.

Agenttiktiń málimetinshe, 2025 jyly Eýropada chıkýngýnıanyń 27 indet oshaǵy tirkeldi — bul kontınent úshin rekordtyq kórsetkish. Buǵan qosa, Batys Nil vırýsyn juqtyrýdyń 335 jaǵdaıy anyqtaldy — sońǵy úsh jyldaǵy eń joǵary deńgeı. Statıstıka EO elderin de, kontınenttik Eýropanyń ózge memleketterin de qamtıdy.

ECDC aldaǵy aptalarda ınfektsııa juqtyrý jaǵdaılarynyń kóbeıýi múmkin ekenin boljaýda, óıtkeni vırýs belsendiliginiń eń joǵary kezeńi ádette shilde-qyrkúıek aılaryna sáıkes keledi.

Chıkýngýnıa vırýsynyń negizgi tasymaldaýshysy — Aedes albopictus nemese «azııalyq jolbarys masasy». Búginde ol 16 eýropalyq el men 369 óńirde tirkelgen. Salystyrý úshin, on jyl buryn onyń taralý aımaǵy bar bolǵany 114 óńirmen shektelgen edi.

Batys Nil vırýsyn juqtyrý jaǵdaılary jyl saıyn jańa eldi mekender men ákimshilik birlikterde tirkelýde. 2025 jyly bul tizimge Rýmynııanyń Selaı jýdetsi, sondaı-aq Italııanyń Latına jáne Frozınone provıntsııalary qosyldy. Osy óńirlerde keminde on adam ınfektsııa saldarynan kóz jumdy.

— Komarlar arqyly taralatyn ınfektsııalar keńeıgen saıyn Eýropanyń odan da kóp turǵyny qaýip aımaǵyna túsedi, — dep atap ótti ECDC-niń tamaq, sý, transmıssıvti jáne zoonozdyq aýrýlar bóliminiń basshysy doktor Selın Gossner.

Batys Nil vırýsyn juqtyrǵan adamdardyń kópshiliginde aýrý sımptomsyz ótedi, biraq keıbirinde entsefalıt (mı qabynýy) pen menıngıt (mı jáne julyn qabyqtarynyń qabynýy) sııaqty aýyr asqynýlar damýy múmkin.

Chıkýngýnıa qyzba, bas aýrýy, júrek aıný, bórtpe, bulshyqet aýrýlary, býyn isinýi jáne uzaq ýaqyt saqtalýy múmkin sharshatatyn býyn aýrýyn týdyrýy yqtımal.

Qazirgi ýaqytta chıkýngýnıa men Batys Nil vırýsyn emdeýdiń naqty ádisteri joq. EO-da chıkýngýnıaǵa qarsy eki vaktsına maquldanǵan, alaıda Batys Nil vırýsyna qarsy tıimdi vaktsına áli ázirlenbegen.

Sondyqtan da profılaktıka — bul ınfektsııalardyń taralýyna qarsy kúrestiń basty quraly bolyp qala beredi. Doktor Selın Gossnerdiń aıtýynsha, memleketterge «masalardyń sanyn baqylaýdyń tıimdi ári ekologııalyq qaýipsiz sharalaryn kúsheıtý jáne keńeıtý qajet».

Sonymen qatar, turǵyndarǵa jeke qorǵaný sharalaryn saqtaý usynylady. Zalaldanǵan masalar taralǵan aımaqtarda repellentterdi paıdalaný, tańerteń jáne keshkisin uzyn jeńdi kıim men shalbar kııý, terezelerge moskıt torlaryn ornatý, kondıtsıonerler men jeldetkishter qoldaný usynylady.

Aıta ketelik Qytaı chıkýngýnıa vırýsyn juqtyrý qaýpi eń joǵary aımaqtar tizimin keńeıtti.