Batys Qazaqstanda jumysshy mamandyqtary qalaı oqytylyp jatyr
ORAL. KAZINFORM — Memleket basshysy 2025 jyldy Jumysshy mamandyqtar jyly dep jarııalaǵany belgili. Osyǵan oraı Batys Qazaqstan oblysynda jumysshy mamandyqtaryna oqytý jaıy qalaı? Osyǵan oraı Kazinform tilshisi sala mamandarymen tildesip, máseleni saralap kórdi.
Kolledjderde maman daıarlaý jaıy qalaı?
BQO bilim basqarmasy basshysynyń orynbasary Bısenbek Nasımýllınniń aıtýynsha, oblystyń kásiptik bilim berý júıesinde 15 myńnan astam kontıngenti bar tehnıkalyq jáne kásiptik bilim beretin 35 oqý orny jumys jasaıdy. Sonyń ishinde 26-sy — memlekettik, 9-y — memlekettik emes kolledjder.
Onyń sózine qaraǵanda jumysshy kadr daıarlaý 69 mamandyq jáne 102 biliktilik boıynsha júrgiziledi. Kolledjderde aqparattyq-kommýnıkatsııalyq tehnologııalar, bilim, óner, densaýlyq, qyzmet kórsetý, áleýmettik ǵylymdar jáne aqparat, bıznes, ınjenerlik, óńdeý jáne qurylys salalary, aýyl sharýashylyǵy, orman sharýashylyǵy salalaryna mamandar daıarlanady.
— Oqý jylyna memlekettik bilim tapsyrysyn ornalastyryp, óńir ekonomıkasyna qajetti kadr daıarlaý úshin suranysqa ıe mamandyqtar men kásipter tizimi jasalyp otyrady. Bıyl eńbek naryǵyn zerdeleý nátıjesi negizinde jumysshy mamandardy daıarlaýǵa 2024-2025 oqý jylyna memlekettik tapsyryspen jergilikti bıýdjet esebinen 4 myń adam jáne sonyń ishinde kásiporyndardyń ótinimi boıynsha kadrlardy maqsatty daıarlaý baǵytynda 350 adam qabyldandy, — deıdi B.Nasımýllın.
Kásipkerler palatasy men bilim basqarmasy arasynda kadr daıarlaýda qajetti jaǵdaı jasaý, áleýmettik seriktestiktiń negizderin damytý, dýaldy oqytý baǵytynda birlesken jumystar júrip jatyr. Óńirdegi 22 kolledjdi óz qamqorlyǵyna alý jóninde 22 kásiporynmen kelisim jasalǵan.
2024-2025 oqý jylynda tizilimde bilim berý uıymdary bekitken jáne jumys berýshilermen kelisilgen 305 bilim baǵdarlamasy daıyndaldy.
— Eńbek naryǵyndaǵy mamandarǵa usynys pen suranysty teńgerý maqsatynda oblystyń kásipkerler palatasymen birlese otyryp, kadrlar daıarlaýǵa kásiporyndar tartylýda, sonyń ishinde dýaldyq oqytý júıesi 26 oqý ornynda qoldanylady. Dýaldyq oqytý júıesimen 2 501 bilim alýshy 51 mamandyq boıynsha oqytylady. Jumys jasaıtyn 114 mekemeniń, sharýashylyq sýbektileriniń óndiristik bazasynda óndiristik mashyq uıymdastyrylady. «Oral transformator zaýyty» JShS, «Stroıkombınat» JShS, «Agroremmash» AQ, «IT Group Kazakhstan» JShS, «Balzııa» JShS jáne basqa kásiporyndar kolledjderdiń negizgi seriktesteri retinde belgilendi, — deıdi Bısenbek Jambyluly.
Oblystyń 4 kolledjinde jalpy bilim beretin mektepterdiń 10-11 synyp oqýshylary úshin jumysshy biliktiligi boıynsha eksperımenttik bilim berý baǵdarlamasy júzege asyp jatyr.
Atap aıtqanda, «Servıs» tehnologııa kolledjinde «modeler-pishýshi», Servıs jáne jańa tehnologııalar kolledjinde «aspaz», Jańaqala kolledjinde «esep jáne aýdıt», «elektr jabdyqtary», M.Yqsanov atyndaǵy Jánibek kolledjinde «dánekerleý isi» mamandyqtary boıynsha 75 jetkinshek birinshi mamandyqtaryn ıgerýde.
Taǵy bir aıta ketetin jaıt, Jol kartasy aıasynda kolledjder bazasynda «Bıznes Startap» stýdenttik ortalyqtary ashylyp jatyr. Osyndaı ortalyq 2023 jyly Terekti kolledjinde, 2024 jyly Joǵary agrarlyq-tehnıkalyq, Oral «Servıs» tehnologııalyq kolledjderinde otaý tikse, aldaǵy jyly Aqsaı tehnıkalyq, Aqjaıyq agrarlyq-tehnıkalyq kolledjderinde óz esikterin aıqara ashpaq.
Ortalyq qurýdaǵy maqsat — stýdentterdiń qarjylyq saýatyn arttyryp, ıgergen mamandyǵyn tabys kózine aınaldyrý úshin bıznes-jospar jasaýdy úıretý, jeke kásippen aınalysýǵa baǵyt-baǵdar bere otyryp qoldaý.
Jumysshy mamandyqtaryn dáripteý jáne bedelin arttyrý, yntaly jastardy jumysshy mamandyqtar men kásipterge tartý, áleýmettik jáne bıznes áriptestermen yntymaqtastyqty nyǵaıtý maqsatynda tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý uıymdarynyń stýdentteri arasynda Batys Qazaqstan oblysynda «AgroSkills Oral» salalyq chempıonaty 2018 jyldan bastap ótkizilip keledi. Bul óz jemisin berip otyr.
Mysaly, «Aýyl sharýashylyǵyn mehanıkalandyrý» mamandyǵy boıynsha 2022 jyly «AgroSkills-2022» respýblıkalyq kásibı sheberlik baıqaýynda Batys Qazaqstan oblysy atynan qatysqan M.Yqsanov atyndaǵy Jánibek kolledjiniń ІІІ kýrs stýdenti Qýanysh Muhıtov úzdik úshtikke ilikti.
Al ótken jyly atalmysh halyqaralyq baıqaýda Aqjaıyq agrarlyq-tehnıkalyq kolledjiniń stýdenti Sársenbaı Aqan bas júldege ıe boldy. Bıyl Bókeı ordasy kolledjiniń stýdenti Eldos Muqanov ekinshi orynnan kórindi.
B.Nasımýllınniń málimdeýinshe, qazirgi tańda jumysshy jəne tehnıkalyq mamandyqtardyń dərejesi men mərtebesin arttyrýda «WorldSkills Kazakhstan» ulttyq chempıonatynyń orny erekshe. Bul jas mamandar úshin biliminiń nátıjesin táýelsiz baǵalaý negizinde ózin-ózi tanytýǵa, óz biliktiligin kórsetýge aıryqsha múmkindik beredi.
2015 jyldan bastaý alǵan óńirlik chempıonatta quzyret sany 50-ge deıin jetip, oblys qurama komandasy respýblıkalyq jáne halyqaralyq deńgeıde de kásibı sheberligin shyńdap, jeńistikterge jetip keledi.
Bıylǵy nátıjege ǵana toqtalsaq, 10-15 qyrkúıek aralyǵynda Frantsııanyń Lıon qalasynda 70 elden 1 400 qatysýshy baq synaǵan 47-shi álem chempıonaty aıaqtaldy. Qazaqstan atynan Batys Qazaqstan oblysynan «Veb-tehnologııa» quzyrettiligi boıynsha Rýslan ıÝsýpov qatysyp, úzdik medalonǵa ıe boldy.
— 2021-2025 jyldarǵa arnalǵan «Bilimdi ult» ulttyq jobasyn iske asyrý aıasynda bekitilgen josparǵa saı Worldskills standarty negizinde bilim, bilik jáne praktıkalyq daǵdylarynyń deńgeıin anyqtaý maqsatynda 2020 jyldan beri demonstratsııalyq emtıhandar ótkizilip keledi. Osyndaı jańa talaptardy engizý arqyly jumysshy mamandyqtaryna oqyp jatqan jastardyń bilim-biligin arttyrýǵa bolady. Jalpy, kolledjder kadrlarmen tolyq qamtamasyz etilgen, — deıdi B.Nasımýllın.
Óńirde kadrlarǵa qajettilik qandaı?
BQO kásipkerler palatasynyń dırektory Maqsat Qulanbaev óńir kásiporyn-mekemelerinde kadrlarǵa qajettiliktiń bar ekenin aıtady. Osyǵan qatysty júrgizilgen onlaın-saýalnamaǵa 2 myń kásipker qatysyp, sonyń 29,5 paıyzy qosymsha qyzmetkerlerdi jaldaý týraly suraqqa oń jaýap bergen.
— Jalpy, óńirde 14 375 kadr (2024 jylǵa — 5 093, 2025 jylǵa — 4 629, 2026 jylǵa — 4 653) qajettiligi anyqtalyp otyr. Eń úlken qajettilik (13,4 myń adam) Oral qalasynda tirkeldi. Ásirese, bilim (5 959 adam), elektr qýatymen, gazben, býmen, ystyq sýmen jáne kondıtsıonerlengen aýamen qamtamasyz etý (4 108), sondaı-aq densaýlyq saqtaý jáne halyqqa áleýmettik qyzmet kórsetý (1 667) salalarynda kadr tapshylyǵy baıqalady, — deıdi Maqsat Meıramǵalıuly.
Onyń naqtylaýynsha, joǵary bilimi bar 3,8 myń, kásiptik-tehnıkalyq bilimi bar 1,4 myń, bilimi joq 4 911, qysqa merzimdi kýrstardan ótken 4 214 adam qajet.
Batys Qazaqstan oblysynda suranysqa ıe kásipter tizimine avtomobıl júrgizýshisi (4 125 adam), sanıtar, medbıke (1 533), býhgalter (868), satýshy (798), mektepterdegi tazalyqshy (642), elektr gazben dánekerleýshi (540), kúzetshi (295) jáne basqalar kirgen.
BQO kásipkerler palatasy óńir ekonomıkasy úshin kadrlardy daıarlaýǵa, qaıta daıarlaýǵa, biliktiligin arttyrýǵa jáne attestattaýǵa járdemdesedi.
Kásiptik baǵdar berý kez kelgen eldiń ekonomıkasy úshin kadrlar daıarlaýdaǵy basty irgetas bolyp esepteledi. Sondyqtan kásipkerler palatasy 2014 jyldan beri óskeleń urpaq arasynda kásiptik baǵdar berý, tanystyrý, tanymdyq jumystardy júrgizip keledi.
M.Qulanbaev jyl saıyn bilim basqarmasynyń kelisimimen kásiptik baǵdar berý is-sharalarynyń jospary bekitiletinin jetkizdi. Sonyń aıasynda on jylda oblystyń 130 kásipornyna 600-den astam ekskýrsııa uıymdastyrylyp, ol 9 myńnan astam oqýshyny qamtyǵan.
Sondaı-aq oblys kolledjderi men joǵary oqý oryndarynyń oqýshylary men stýdentteri úshin oflaın jáne ZOOM platformasy arqyly onlaın formatta qonaq dárister ótkizý dástúrge aınalǵan. Onda tabysty eńbek etip júrgen kásipkerler men qaıratkerler óz tájirıbelerimen bólisedi.
Kásipkerler palatasy ózi qurǵan «BQO kásibı baǵdary» Youtube-arnasynda tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý baǵytynda oqý oryndary men ortalyqtary týraly barlyq aqparatty ornalastyrady. Toqsan saıyn uıymdastyrylatyn oblystyq kásiptik baǵdar berý kúnine 500-den astam oqýshy qatysady.
Jylyna eki ret kásibı baǵdar berýshiler úshin aqparattyq jumys júrgiziledi. Oblys oqýshylaryna kómek retinde jańa kásipter atlasy ázirlendi. Oǵan aımaq boıynsha suranysqa ıe mamandyqtar, bolashaq mamandyqtar, joǵary oqý oryndary men kolledjderdiń tizimi engizildi.
— Tehnıkalyq jáne kásiptik bilim ekonomıkanyń damýynda mańyzdy ról atqarady. Bul ártúrli salalardaǵy zamanaýı syn-qaterden ótip, máseleni sheshýge qabiletti bilikti jumysshylardy daıarlaýdyń negizi sanalady. Birinshiden, ol ınnovatsııalar men tehnologııalyq progress úshin qajetti daǵdylar men bilimdi qamtamasyz etedi. Osy júıede oqıtyn stýdentter ozyq tehnologııa men jumys ádisterin meńgeredi, bul olarǵa eńbek naryǵynda suranysqa ıe bolýǵa múmkindik beredi jáne kásiporyndardyń ónimdiliginiń ósýine yqpal etedi. Osynyń arqasynda tehnıkalyq jáne kásiptik bilim júıesin belsendi damytyp, qarjylandyratyn elder álemdik naryqtaǵy básekelestikte artyqshylyqqa ıe. Ekinshiden, atalmysh júıe ónerkásipti damytýǵa jáne jańa jumys oryndaryn qurýǵa yqpal etedi. Tehnıka, ınjenerııa, aqparattyq tehnologııalar jáne basqa da kásibı salalarda bilim alǵan bilikti mamandar ınnovatsııalyq jobalardy júzege asyryp, jańa ónimderdi ázirleýge kómektesedi. Bul ekonomıkalyq belsendiliktiń ósýine, ınvestıtsııa tartýǵa jáne jańa kásiporyndar qurýǵa septesedi. Úshinshiden, tehnıkalyq jáne kásiptik bilim — jumyssyzdyq pen kedeılik deńgeıin tómendetýdiń negizgi faktory, — deıdi M.Qulanbaev.
Ol sondaı-aq dýaldy oqytý júıesi boıynsha da bilim basqarmasymen birge naqty jumystar atqarylyp jatyr.
— Bıyl 117 kásiporyn Jol kartasyna qatysyp, 2 482 stýdentti birlesip daıarlaý boıynsha 46 uıymmen shart jasasty. Dýaldy oqytý aıasynda 2023-2024 oqý jylynda 934 adam bitirse, sonyń 76 paıyzy jumyspen qamtyldy. Bıyl oblys kolledjderi dırektorlarynyń buıryǵymen oqý ornynan 46 tálimger taǵaıyndaldy. Bulardyń qataryna óndiristen 132 tálimger qosyldy. Bul — jumysty tıimdi júrgizýdiń bir kepili, — deıdi BQO kásipkerler palatasynyń dırektory.
Óndiristik oqytý sheberleri ne deıdi?
Batys Qazaqstan ındýstrıaldy kolledjiniń óndiristik oqytý sheberi Baqtııar Qalıev jumysshy mamandyqtaryna oqytý deńgeıi joǵary deńgeıde dep esepteıdi.
— Eńbek naryǵyna qajet mamandardy daıarlaýda kolledjderdiń múmkindigi zor. Sonyń ishinde Batys Qazaqstan ındýstrıaldy kolledji dýaldy oqytý júıesi boıynsha basty áleýmettik seriktesimiz «Oral transformator zaýyty» JShS-men kelisimshart negizinde tyǵyz baılanysta jumys isteýde. Stýdentterimiz teorııada alǵan bilimin óndiriste shyńdap, bilikti maman bolyp shyǵyp, keıin sol zaýytqa ornalasyp jatady. Jalpy, qaladaǵy iri kásiporyndarmen kadr daıarlaý baǵytynda óz jumysymyzdy júrgizip jatyrmyz. Jyl saıyn 25 stýdentten iriktep, sol zaýyttarǵa daıyndaımyz. Mysaly, 2023-2024 oqý jylynda dánekerleý isi, tokar mamandyǵy boıynsha bilim alyp shyqqandar kásiporyndarǵa ornalasty. Prezıdentimizdiń aldaǵy jyldy Jumysshy mamandyqtar jyly dep jarııalaǵany belgili. Osyǵan oraı kolledjderdiń materıaldyq-tehnıkalyq bazasy odan saıyn nyǵaıyp, jaqsy maman daıarlaýdaǵy múmkindikteri molaıady dep senemiz, — deıdi B.Qalıev.
Oral polıtehnıkalyq kolledjiniń óndiristik oqytý sheberi Qýanysh Nurmuhanov elimizde jumysshy mamandyqtarǵa qazirgi ýaqytta jastardyń qyzyǵýshylyqpen kelip jatqanyn aıtady.
— Ózim Oral polıtehnıkalyq kolledjinde óndiristik oqytý sheberi bolyp jumys istep kele jatqanyma 10 jyldan asty. Oqýǵa túsken túlekterdiń óz mamandyǵyn meńgerip, básekege qabiletti maman bolyp shyǵýy úshin eńbektenip kelemin. Oral polıtehnıkalyq kolledji de «Otdelstroı» QKF» JShS, «Batys Qazaqstan mashına jasaý kompanııasy» AQ, «Agroremmash» AQ, «OralPolımer», «Batys Qazaqstan elektr jelilik kompanııasy», «Kvant» JShS sııaqty irgeli kásiporyndarmen «Kolledj — stýdent — kásiporyn» úsh jaqty jáne «Dýaldy oqytý týraly» kelisim-shartqa otyrdy. Jalpy, dýaldy oqytý júıesin engizý kezinde áleýmettik áriptestikti damytýǵa erekshe kóńil bólinetini anyq. Óıtkeni qazirgi kezde teorııadan góri mashyqqa kóbirek mán berilýde, — deıdi Q.Nurmuhanov.
Onyń paıymdaýynsha, mashyqta túlekter ózderiniń bolashaq mamandyqtary týraly bilip, berilgen jumystardy jasaýǵa tyrysyp, mamandyqqa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady.
Sonymen qatar jumysshy mamandyqtarynyń mártebesin arttyrý jáne sheberlik daǵdylaryn damytý maqsatynda WorldSkills óńirlik, respýblıkalyq, ulttyq chempıonaty kásiptik bilimniń damýyna oń áserin tıgizýde. Stýdentter óz mamandyǵy boıynsha tapsyrmalardy sheshe otyryp, tehnıkalyq qabiletiniń qanshalyqty ekenin kórsetedi.
— Saıyp kelgende, stýdentterge teorııalyq bilim berýmen birge olardy óndiristiń qaınaǵan ortasymen tanystyryp, soǵan beıimdeý asa mańyzdy. Oǵan qosa shákirtterimizdiń arasynda bıznes belsendiligi men bastamasyn kótermeleý úshin qolaıly ınnovatsııalyq orta qurý, kolledj stýdentteriniń úzdik startup, bıznes-ıdeıalaryn, jobalaryn iske asyrý, bilim alýshylardyń kásipkerlik quzyretin damytý maqsatynda respýblıkalyq «Men — kásipkermin» grand týrnırine de qatystyryp otyramyz. Osyndaı saıystar arqyly jastar bilim-biligin arttyrady, ózderiniń arman-maqsatyna jetý jolynda shyńdala túsedi, — deıdi Q.Nurmuhanov.
Jastardy jumysshy mamandyqtaryna tartý qazirgi kezde asa ózekti. Ár salanyń kásibı mamandaryn daıarlaý isin esten shyǵarýǵa bolmaıtyny túsinikti.
