Batys Qazaqstanda olımpıadalyq sport túrlerine qanshalyqty kóńil bólinip otyr
Batys Qazaqstan oblysynda olımpıadalyq sport túrlerine qanshalyqty kóńil bólinip otyr? Dene shynyqtyrý men sportqa jumsalyp jatqan qarajattyń ótemi qandaı? Osy baǵytta Kazinform tilshisi taraptarmen tildesip kórdi.
Keıingi jyldarda aıtýly dodalardaǵy nátıjemiz qandaı?
BQO dene shynyqtyrý jáne sport basqarmasynyń basshysy Jeńis Nyǵmetýllınniń aıtýynsha, sportshy úshin eń joǵary doda Olımpıada oıyndary bolyp esepteledi. Sondyqtan elimizde olımpıadalyq sport túrlerin damytýǵa erekshe kóńil bólinedi.
2021 jyly Tokıoda ótken HHHІІ jazǵy Olımpıada oıyndarynda Qazaqstan ulttyq quramasy sapynda sý dobynan qaqpashy Pavel Lıpılın, qorǵaýshy Danıl Artıýh jáne sporttyq júristen Georgıı Sheıko el namysyn qorǵady. Ókinishke qaraı mártebeli saıysta óner kórsetken sportshylar kózdegen nátıjege qol jetkize almady.
Sol sekildi 2022 jylǵy Beıjińdegi HHІV qysqy Olımpıada oıyndarynda Ádil Ǵalıahmetov short-trekten jeke saıysta fınalǵa deıin jetip, 8-orynǵa taban tirese, komandalyq jarysta besinshi satydan kórindi.
2022 jyly Brazılııada ótken estý qabiletteri tómen sportshylardyń arasyndaǵy XXIV jazǵy Sýrdlımpıadalyq oıyndarynda óńir tarıhynda tuńǵysh ret oblys sportshysy Dına Erjanova sýrdo dzıýdodan qola júldeni ıelendi. Іri saıysta qol jetkizgen joǵary nátıjesi úshin sportshyǵa 75 myń dollar kóleminde syıaqy tólenip, 1 bólmeli páter berildi. Sportshynyń bapkerine 60 myń dollar tólenip, ómir boıyna aı saıynǵy 100 AEK kóleminde aqshalaı tólem taǵaıyndaldy.
Basqarma basshysynyń sózine qaraǵanda, 2021-2023 jyldary oblys sportshylary olımpıadalyq sport túrlerinen Azııa chempıonattarynda 6 altyn, 12 kúmis, 10 qola, álem birinshilikterinde 5 altyn, 7 kúmis, 3 qola medalǵa qol jetkizdi.
Batysqazaqstandyq sportshylar el chempıonattarynda olımpıadalyq sport túrlerinen buryn-sońdy bolmaǵan kóptegen nátıjege qol jetkizdi. Aıtalyq, eresekter arasynda Danııl Androsov júzýden, Ótepbergen Álıev aýyr atletıkadan, Temirlan Kólbaı men Gaýhar Ermaǵambetova dzıýdodan, Dastan Kenjeǵulov, Aıdos Kenjeǵulov, Sanjar Jubanov ústel tennısinen komandalyq saıysta jeńimpaz atandy.
Qytaıdyń Hanchjoý qalasynda ótken HІH jazǵy Azııa oıyndarynda 8 sportshy baq synap, baıdarka men kanoe esýden Marııa Brovkova kúmis jáne qola júldege ıe boldy. Sý dobynan ulttyq qurama sapynda Danıl Artıýh úzdik úshtikke ilikti. Sondaı-aq ІV jazǵy Azııa para oıyndaryna oblystan 3 sportshy qatysyp, Marıam Sálimgereeva para taekvondodan, Talǵat Ájiǵalıev para dzıýdodan qola júldege ıe boldy.
«Búginde oblys boıynsha 22 balalar-jasóspirimder sport mektebi jumys istep tur. Jalpy, 14 634 bala sportpen aınalysady. Sonyń ishinde 9 161-i nemese 62,6 paıyzy olımpıadalyq, 2 281-i (15,6 paıyzy) ulttyq, 3 192-si (21,8 paıyzy) olımpıadalyq emes sport túrlerimen shuǵyldanady. Bular — bizdiń bolashaǵymyz. Ásirese, olar olımpıadalyq sport túrlerinen joǵary nátıje kórsetedi dep úmittenemiz», — deıdi Jeńis Mahambetuly.
Basqarma málimeti boıynsha 68 sport túrinen oblys quramasy músheleriniń respýblıkalyq, halyqaralyq jarystarǵa qatysýyn qamtamasyz etý úshin bıýdjetten 533 mln teńge bólinse, sonyń 336,4 mln teńgesi (63 paıyzy) olımpıadalyq, 57 mln teńgesi (10,6 paıyzy) ulttyq, 140,1 mln teńge (26,4 paıyzy) olımpıadalyq emes sport túrlerine qaraldy.
BQO ákimdiginiń qaýlysy negizinde sporttyq nátıjelerge sáıkes 400-ge jýyq sportshy aı saıyn aqshalaı tólemderin alady. Buǵan 296,4 mln teńge berildi.
Sonymen qatar balalardy tegin sportpen qamtamasyz etý maqsatynda 2021 jyldyń 1 mamyrynan oblysta memlekettik sporttyq tapsyrys baǵdarlamasy júzege asyrylyp keledi. Qazir kez kelgen ata-ana «Damý bala» aqparattyq portaly arqyly 4 jastan 18 jasqa deıingi balalaryn tegin sporttyq sektsııaǵa tirkeı alady. Osy baǵdarlama boıynsha búgingi tańda 12 myńǵa jýyq bala sportpen tegin aınalysady.
2024 jyldyń qańtar aıynda Ońtústik Koreıada jasóspirimder arasynda ótetin qysqy Olımpıada oıyndaryna shorttrekshiler Meıirjan Tólegen, Erasyl Shyńǵyshan jáne shańǵyshy Damır Qabekesov qatysýdan úmitti.
«2024 jyly Frantsııa eliniń astanasy — Parıj qalasynda HHHІІІ jazǵy Olımpıada oıyndary ótedi. Osy dúbirli jarysqa bizdiń de sportshylarymyz joldama alyp, baq synaıdy dep oılaımyz. Jalpy, aldaǵy ýaqytta da olımpıadalyq sport túrlerin damytýǵa basymdylyq beriletinin atap ótkim keledi», — deıdi basqarma basshysy.
2016 jylǵy Rıo Olımpıadasynda batysqazaqstandyq balýan Ekaterına Larıonovanyń qola júldeger atanǵan bolatyn. Oǵan qosa Batys Qazaqstannan túlep ushqan Danııar Eleýsinov olımp shyńyna kóterildi. Al Tokıo Olımpıadasynda qazaqstandyqtardyń múldem altyn júldesiz qalǵany jáne málim.
BQO baıdarka men kanoe esý federatsııasynyń prezıdenti, Oral qalalyq máslıhatynyń depýtaty ıÝrıı Kazanın Olımpıada tsıkli ótken saıyn qazaqstandyqtar alǵan joldamalar sanynyń azaıyp kele jatqanyn aıtady.
Rıo Olımpıadasyna baıdarka men kanoedan 11, jeńil atletıkadan 22 lıtsenzııa alsaq, Tokıoǵa sáıkesinshe 6, 17 joldamaǵa ǵana qol jetkizildi. Nátıje tómendep bara jatyr.
«Aldaǵy Parıj olımpıadasyna da baıdarka men kanoedan 5 lıtsenzııa alsaq, qýanatyn shyǵarmyz. Munyń báriniń sebebi nede, soǵan jan-jaqty taldaý jasap, eskek esý, aýyr atletıka, velosıped, sadaq atý sekildi olımpıadalyq sport túrlerine bólinetin qarjyny kóbeıtip, onyń tıimdi jumsalýyna nazar aýdarýymyz kerek. Biz Keńes dáýirinde Ózbekstan quramasymen quıryq tistesip, birde ozyp, birde qalyp júretinbiz. Qazir olar áldeqaıda alǵa ketti. Muny túzeý úshin júıeni qaıta quryp, joǵary bilikti mamandardy tárbıeleýge, olardyń jalaqysyn laıyqty deńgeıge jetkizýge kóńil bólýimiz qajet. Oqý-jattyǵý jıyndaryn ótkizýge, jarystarǵa barýǵa sportshylarǵa qarjynyń kemdigi qolbaılaý bolyp jatady. Menińshe, oblystyq dene shynyqtyrý jáne sport basqarmasy jyl basynda qarjy bóler kezde mamandarmen aqyldasýy, sosyn qarajattyń qaıda ketip jatqany ashyq, jarııa túrde bolýy kerek», — dedi ıÝ.Kazanın.
Eskek esýden esemiz ketpese eken
Olımpıada oıyndarynda medaldar kóp oınatylatyn sport túriniń biri — baıdarka men kanoe esý. Bul sport túrinen Batys Qazaqstan oblysy tarıhynda úsh álem chempıony shyqty. Eń aldymen Aleksandr Akýnıshnıkov 1986 jyly KSRO quramynda top jarsa, odan keıin Andreı Ergýchev 23 jasqa deıingiler arasynda úzdik shyqty. Keıingi bir-eki jyl kóleminde Marııa Brovkova jasóspirimder arasynda eki márte álem chempıony atandy. Mine, batysqazaqstandyqtar Parıjge joldama týraly aıtyla qalsa osy Marııa eske túsedi.
Ózi de sportpen, bapkerlikpen aınalysqan ıÝrıı Kazanın osyndaı nátıje beretin sport túrine tıisinshe nazar aýdarý kerek dep esepteıdi. Onyń sózine qaraǵanda, № 1 olımpıadalyq rezervtiń mamandandyrylǵan balalar men jasóspirimder mektebinen 1956 jyldan beri 47 sport sheberi tárbıelenip shyqqan. Alty eskekshi halyqaralyq dárejedegi sport sheberi, bireýi, Aleksandr Akýnıshnıkov eńbek sińirgen sport sheberi atandy. Qazirgi kezde Marııa Brovkovadan basqa Andreı Kopnıaev pen Ekaterına Kazanına — Qazaqstan jasóspirimder quramasynyń músheleri. Osy jerden sporttyq jolyn bastap, keıin Astanadaǵy Q.Muńaıtpasov atyndaǵy olımpıada rezerviniń respýblıkalyq mamandandyrylǵan mektep-ınternat-kolledjinde bilim alǵan Dılnaz ben Dıana Almaǵambetovalardyń nátıjeleri aıtarlyqtaı. Dılnaz Azııa chempıony atanyp úlgerdi.
Atalmysh mektep ǵımaratynyń qazirgi jaǵdaıy kóńil kónshitpeıdi. Shatyry jóndelgenimen, tóbesinen tamshy aqqan jer áli sol kúıinde tur. Qural-jabdyqtary ábden eskirgen.
«Osy ǵımarattyń janynan qosymsha qurylys salsaq, úlken sport zalda 500-den astam adamnyń jattyǵýyna múmkindik týar edi. Baıdarka men kanoedan basqa akademııalyq esý bar. Barlyǵy 200 sportshy bar. Eger qysta munda 200 shańǵyshy jattyǵatyn bolsa, bárine de oryn tabylar edi. Jazda biz 100 sportshydan artyq ala almaımyz. Óıtkeni qural-jabdyq jetpeıdi. Mysaly, 5 adamǵa bir qaıyqtan keledi. Osynyń bárin retke keltirsek, munda Qazaqstan ulttyq quramasynyń jattyǵý bazasyn jasaýǵa bolady. Birinshiden, baza ortalyqta ornalasqan, ekinshiden, aýa raıy qolaıly, jazda ystyq emes, aınala qorshaǵan orman jelden qorǵaıdy. Qazaqstan quramasy osynda sheberligin shyńdasa, shetelge sabylmaı-aq, qarjy únemdeler edi. Ári Eýropaǵa Oraldan ushý ońaı», — deıdi ıÝ.Kazanın.
«Biz shetelge jarysqa barǵanda, jaǵdaıdyń múlde basqa ekenin kóremiz. Mysaly, Ázerbaıjanda, Slovakııada boldyq. Olarda sportshynyń durys tamaqtanýyna, dárýmendermen, basqa da kerek-jaraqtarmen qamtylýyna basa kóńil bóledi. Oqý-jattyǵý jıyndaryn jıi ótkizip, týrnırler uıymdastyrady. Bizde olaı emes. Aldaǵy jyly Qazaqstan chempıonatynda úzdik shyǵyp, bolashaqta el namysyn abyroımen qorǵaǵym keledi. Qazir 17 jastamyn. Altynshy synypqa deıin qazaqsha oqydym. Úıdegi apa-sińlilerim de qazaq tilinde bilim aldy. Eskek esýden biraz tabysqa qol jetkizgen, qazirgi kezde Túrkııada týrızm salasynda eńbek etetin apam Antonına basqa da tilderdi jaqsy biledi. Kókjıegi keń bolýy úshin sportshyǵa da keminde eki til bilýi kerek dep esepteımin», — degen pikirin qosty Ekaterına Kazanına.
Kúres túrlerine de kóńil bólý kerek
Batys Qazaqstan oblysy tarıhynda el ataǵyn shyǵarǵan balýandar az emes. Sonyń ishinde Rıo olımpıadasynyń júldegeri E.Larıonovanyń esimi erekshe atalady. Búginde «osy sportshynyń izin jalǵastyratyn burymdylarymyz bar ma?» degen saýal jıi qoıylyp júr.
Áıelder kúresinen BQO-nyń aǵa jattyqtyrýshysy Musabek Naregeevtiń pikirinshe, ondaı balýandar bar. Mysaly, Zeınep Baıanova bıyl 20 jáne 23 jasqa deıingiler arasynda Qazaqstan chempıonatyn utty, Azııada qola jáne kúmispen kúpteldi. Sondaı-aq Anastasııa Panasovıch 23 jasqa deıingiler arasynda el chempıony atandy. Áıelder arasynda V jazǵy spartakıadanyń kúmis, TMD elderi oıyndarynyń qola júldegeri boldy.
«Endigi aldaǵy maqsat — 2024 jyldyń qańtar aıynyń sońynda áıelder kúresinen ótetin Qazaqstan birinshiliginde top jarý. Sonda ǵana Azııa men álemdik lıtsenzııalyq týrnırlerde kúresip, Olımpıada joldamasy úshin talasýǵa múmkindik týady. Bizdiń sportshylarymyz jas, soǵan qaramastan, bar kúshimizdi salamyz. Balýandar kúreske kelgennen bastap aıanbaı ter tógip, tynymsyz jattyǵady, talaı jıynǵa qatysyp, dodalarda synǵa túsedi. Qanshama jaraqat alady, mine, solardyń óteýi bolsa eken deımiz. Zeınep pen Anastasııadan keıin de ósip kele jatqan jasóspirimderimiz bar», - deıdi M.Naregeev.
BQO ákimdigi dene shynyqtyrý jáne sport basqarmasy múmkindikteri shekteýli adamdarǵa arnalǵan sport klýbynyń dırektory Áskerbek Nurmuhanovtyń oıynsha, erkin kúres óńirde kenjeleý qalǵanymen, Nurjan Isaǵalıev syndy talantty jas hren bar. Dzıýdodan Ańsarbek Ǵaınýllın túrli jarysta olja salyp júr. Saıat Seıtqalıev bolashaǵynan úlken úmit kúttiredi.
«Para dzıýdodan Bórli aýdany Aqsý aýylynan shyqqan Rýstam Mámbetqulov Qytaıdyń Hanjchoý qalasynda ótken Azııa para oıyndarynda qola júlde úshin básekede qarsylasyna ese jiberip, 5-orynǵa turaqtady. Degenmen Tokıoda ótetin Gran-prı týrnırinde sátti kúresip, upaılaryn tolyqtyrsa, Parıj Paralımpıadasyna joldama alatyn múmkindigi bar. Azııa para oıyndarynda qola júldeger atanǵan Talǵat Ájiǵalıevtiń salmaǵynda Abaı oblysynyń balýany Erlan Konkıev bar. Ol reıtıngte joǵary turǵandyqtan, Parıj Paralımpıadasyna sol sportshy jol tartatyn bolar. Sýrdodzıýdodan rezerv óte kóp. Oblystyq estý qabileti buzylǵan balalarǵa arnalǵan arnaýly mektep-ınternatymen birlese otyryp, jumys jasaý nátıjesinde Dına Erjanova, Músilim Sultanǵalıev, Azamat Saıfeden, Anastasııa Tımoshenkova sııaqty jastarymyz sheberligin jetildirip keledi. Olardyń aldaǵy bes jylda álemdik jarysta jarqyrap kórinetindeı múmkindikteri bar. Dzıýdo, grek-rım, erkin kúres nemese áıelder kúresi bolsyn, qarjy osyndaı olımpıadalyq sport túrlerine álde de kóp bólinýi kerek. Al voleıbol, basketbol, fýtboldan Qazaqstan taıaý jıyrma jylda Olımpıadada júlde alady dep oılamaımyn», - deıdi Á.Nurmuhanov.
Short-trek sheberleriniń jattyǵý máselesi sheshildi me?
Oral qalasynda jalǵyz ǵana jabyq muz aıdyny sport saraıy bar. Budan buryn atalmysh saraıda «ıAstreby» shaıbaly hokkeı klýbynyń jattyǵýyna basa kóńil bólinip, shorttrekshilerdiń daıyndyq jasaý merzimi qolaısyz ýaqytqa qoıylǵany jóninde daý kóterilgen bolatyn. Munda sonymen qatar mánerlep syrǵanaýshylar da jattyǵady. Qazir bul másele sheshildi me?
Jeńis Nyǵmetýllıniń túsindirýinshe, muz aıdyny saraıy 2019 jyly «Steklo-Servıs» JShS-ǵa senimgerlik basqarýǵa berilgen. 2020 jyly oblysta qysqy sport túrlerin qarqyndy damytý maqsatynda shaıbaly hokkeıden jastar kásibı klýby ashyldy. Áıtse de qalada bir ǵana memlekettik muz aıdyny bar, onyń qamtý qabileti tómen. Bul jetkiliksiz ekeni anyq. Oqý-jattyǵý jumysy tańnan keshke deıin ótkiziledi. Sondyqtan jattyǵý ýaqyty boıynsha kóp daý-talas bolatyny jasyryn emes.
«Ótkir máseleni sheshý úshin senimgerlik basqarýshymen kezdesý ótkizilip, short-trek sportynyń jattyǵý ýaqytyna basymdyq berý jóninde usynys berildi. Bir mezgilde másele sheshilse, endi bir mezgilde ýaqyt qaıta tyǵyz bolyp qalyp tur. Sebebi, shaıbaly hokkeı bólimi sportshylarynyń jarysqa ketýi men kelýi bar. Ketken ýaqytta muz alańynyń ýaqyty bosaıdy. Jyldyń aıaǵynda shaıbaly hokkeıden jastar komandasyn ustaý máselesiniń tıimdiligi qarastyrylatyn bolady», - deıdi J.Nyǵmetýllın.
Shyn mánisinde qysqy sport túrleri ishinde short-trek boıynsha medal kóp taratylatyny belgili. Qazaqstannyń eńbek sińirgen jattyqtyrýshysy Mádiǵalı Qarsybekov kezinde Oraldan kóptegen short-trek sheberin tárbıelep shyǵardy. Olardyń aldy Olımpıadalarda júldege qol sozym jerden toqtaǵanymen, álem kýbogi kezeńderinde qur alaqan qalyp júrgen joq. Qazirgi short-trekten Qazaqstan quramasynyń bas bapkeri Nurbergen Jumaǵazıev te Oraldan. Endeshe, shorttrekshilerdiń aldaǵy jarystardan oljaly oralýy úshin olarǵa jaǵdaı týǵyzý qajet-aq dep esepteıdi bapkerler.
Basqarma basshysynyń paıymdaýynsha, damý deńgeıi joǵary mundaı sport túrlerin sol deńgeıde ustap qalý, odan ári jetildirý asa mańyzdy. Sonymen qatar damý deńgeıi tómen, kenje qalǵan sport túrleri de barshylyq. Munyn sebebi — tıisti materıaldyq-tehnıkalyq bazanyń joqtyǵy nemese olardyń eskirýi, tozyǵy jetýi, sporttyq qural-jabdyqtardyń jetispeýshiligi, bilikti kadrlardyń tapshylyǵy.
Mysaly, medal kóp beretin jeńil atletıkadan oblysta sportshyny joǵary jetistikterge jetkize alatyn, baǵyt-baǵdar beretin bilikti kásibı maman joq. Oǵan qosa jeńil atletıka sporty boıynsha oqý-jattyǵý jumysy júrgiziletin P.Atoıan atyndaǵy stadıonnyń júgirý joly ábden tozyǵy jetken, eshqandaı syn kótermeıdi, sportshylardyń tolyqqandy shyńdalýyna kedergi týǵyzady. Sol sebepti stadıondy kúrdeli jóndeý, sonyń ishinde júgirý jolyn qalpyna keltirý kózdelýde.
Ekinshiden, velosıped, akademııalyq esý sııaqty tehnıkalyq sport túrlerinen qural-jabdyqtardyń jetispeýi oqý-jattyǵý jumysynyń sapasyna keri áserin tıgizedi. Kásibı túrde sportshyny qamtamasyz etý úshin tek qana bir velosıped nemese qaıyqtyń quny 2 mln teńgeden bastalady. Ýaqyt ótken soń sporttyq jabdyqtyń tozyǵy jetip, ony jańartý qajet bolady. Osyndaı sporttyq qural-jabdyqtarmen qamtamasyz etýdi qajet etetin sport túrleri kóptep sanalady. Barlyǵyn qosqanda, qomaqty qarajat qajet. Munyń bárin sheshý qarjylyq múmkindikterge qatysty.
«Bataly er arymas, batasyz er jarymas», degendeı, basqarma basshylyǵyna kelgennen keıin jaýapty qyzmetimdi sport ardagerlerimen kezdesýden bastadym. Olardan kóptegen usynystar tústi. Ásirese, balalar sportyna kóńil bólý, umyt bolǵan dástúrlerdi jańartyp, áskerı-patrıottyq is-sharalardy ótkizý, jalpy bilim beretin mektepter muǵalimderiniń spartakıadalaryn jańǵyrtý, balabaqshalardaǵy dene tárbıesi muǵalimderi úshin biliktilikti arttyrý kýrstaryn uıymdastyrý kerektigi aıtyldy. Sport mektepterine balalardy qabyldaýda irikteý jumysyn durys júrgizý, júlde kóp ákeletin sport túrlerin damytýǵa basymdyq berý, shahmat pen toǵyzqumalaq sporty túrlerinen qaýymdastyq qurý, sportty qarjylandyrýǵa metsenattardy tartý da umyt qalǵan joq. Osynyń barlyǵyn eskere otyryp, jumystanatyn bolamyz», - dep túıindedi oıyn J.Nyǵmetýllın.
Qoryta aıtqanda, oblysta olımpıadalyq sport túrleri boıynsha sheshilýge tıisti máseleler az emes. Muny osy salaǵa jaýapty basshylar sheshe alady ma, ony ýaqyt kórsetedi.
