Batys Qazaqstan oblysynda jańadan sý qoımalary qashan salynady
ORAL. KAZINFORM – Batys Qazaqstan oblysynda sý qoımalarynyń qazirgi jaǵdaıy qalaı? Jańadan qandaı sý qoımalary salynbaqshy? Kazinform tilshisine osy jáne ózge de suraqtarǵa «Qazsýshar» RMK Batys Qazaqstan fılıalynyń basshysy Raýan Husaıynov baıandap berdi.
Raýan Erlanulynyń málim etkenindeı, Prezıdent tapsyrmasyna sáıkes QR Sý resýrstary jáne ırrıgatsııa mınıstrligi men Batys Qazaqstan oblysy ákimi bekitken 2024-2026 jyldarǵa arnalǵan sýarý júıelerin qalpyna keltirýdiń keshendi josparynda respýblıkalyq bıýdjettiń qarajaty esebinen Jalpaqtal sý qoımasyn salý kózdelgen.
Onyń sózine qaraǵanda, jobany júzege asyrý barysynda Qaraózen arnasynda syıymdylyǵy 28,4 mln tekshe metr sý qoımasynyń salynýy kórshiles elden Edil sýyn satyp alýǵa degen táýeldilikti azaıtýǵa, 15,0 myń gektarǵa jýyq kóldete sýarmalanatyn jerler men 23 myń ga jaıylymdardy sýlandyrýǵa jáne tasqyn sýdy apatsyz ótkizýge múmkindik beredi.
«Qazirgi tańda «BQO Kaztalov aýdany Aqpáter aýyly mańyndaǵy Qaraózenge Jaıyq-Kóshim júıesinen sýdy basseınaralyq jiberý úshin Kırov-Shejin kanalyn qaıta jańǵyrtý» jobasy máresine jetýine baılanysty Jalpaqtal sý qoımasynyń qurylysyn salý sýdy basseınaralyq jiberý jobasyn qısyndy aıaqtaý úshin, ıaǵnı bolashaqta Kırov-Shejin kanalymen Qaraózenge beriletin sýdy jınaqtaý úshin qajet. Atalǵan jobanyń jobalaý-smetalyq qujattamasyn «Ýralvodproekt» JShS ázirleýde. Qurylys merzimi 2024-2026 jyldar bolyp belgilengen», - deıdi R.Husaıynov.
Sonymen qatar Kaztalov aýdany Seksenbaı aýyly mańyndaǵy Saryózende sý qoımasyn salý oılastyrylýda. Bul transshekaralyq Saryózende tasqyn sýdy jınaqtap, sanıtarlyq-ekologııalyq maqsattar men sýlandyrý, sondaı-aq kóldete sýarmalanatyn jerlerge sý berý úshin kerek. Bul baǵytta Sý resýrstary jáne ırrıgatsııa mınıstrliginiń Sý sharýashylyǵy komıteti tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdemeni ázirleý jumysyn bastady. Kelisim-shart boıynsha TEN quny – 1,6 mln teńge.
«Sý qoımasynyń boljaldy kólemi jáne qurylys-montajdaý jumystarynyń quny TEN ázirlengennen keıin belgili bolady. Sý qoımasyn salý jónindegi sheshim tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdeme aıaqtalǵan soń qabyldanady», - deıdi fılıal basshysy.
Raýan Husaıynovtyń aıtýynsha, qazirgi tańda «Qazsýshar» RMK Batys Qazaqstan fılıalynyń sý qoımalary ortasha 93,2 paıyzǵa nemese 473,0 mln tekshe metrge (jobalyq kólemi – 507,0 mln tekshe metr) toltyryldy.
Jaıyq ózeninen Jaıyq-Kóshim júıesine sekýndyna 138 tekshe metr shyǵynymen sý túsýde. Jyl basynan beri júıege 388,0 mln tekshe metr sý alyndy. Kúni búgin sý qoımalaryna jınalǵan sý kólderge, kóltabandarmen men tabıǵı shabyndyqtarǵa berilýde. Al Oral qalasynda ornalasqan Shaǵan sý qoımasynyń deńgeıi – Baltyq bıiktik júıesi boıynsha 30,40 metr.
Fılıaldyń sý sharýashylyǵy júıeleri boıynsha 90,0 myń gektardan astam kóltabandar (lımandar) men tabıǵı shabyndyqtarǵa sý shyǵaryldy. Tabıǵı kólderge sý berý jalǵasýda. Sonyń ishinde Jaıyq-Kóshim júıesinen Birqazan (2,0 mln tekshe metr), Orys Qopa (3,0 mln tekshe metr), Jaltyrkól (5,0 mln tekshe metr), Sorkól (2,0 mln tekshe metr), Saǵyrbaı (3,0 mln tekshe metr), Qısyq-Qamys (3,0 mln tekshe metr) kólderine, sondaı-aq Saryózennen – Qańbaqty (3,0 mln tekshe metr), Qashqar (5,0 mln tekshe metr), Sary Aıdyn (3,0 mln tekshe metr) jáne Aıdyn (3,0 mln tekshe) kólderine, Qaraózennen Qamys-Samar kólderine (60,0 mln tekshe metr) jáne Muqyr ózenine (6,0 mln tekshe metr) sý berildi. Qazirgi tańda fılıaldyń sý sharýashylyǵy nysandarynda jaǵdaı turaqty.
Fılıal basshysy bıyl Reseıdegi Irekli sý qoımasynan Jaıyq ózenine sekýndyna 2 170 tekshe metr sý jiberilip, saldarynan Orsk jáne Orynbor qalalaryn sý basqanyn jetkizdi.
Tarıhı málimetter boıynsha Jaıyq ózenindegi sý deńgeıi Oral qalasy tusynda 1942 jyly – 945, 1957 jyly – 933, 1994 jyly 853 santımetrge jetse, bıyl 22 sáýirde 865 santımetr boldy.
Aıta ketetin jaıt, 1942 jyly asa qarqyndy sý tasqyny saldarynan Jaıyq-Kóshim júıesiniń Kóshim aýyly tusyndaǵy bas ımaraty jáne Kóshim magıstraldy kanaly isten shyǵyp, tek 1967 jyly ǵana qaıta qalpyna keltirilgen.
«2024 jylǵy tasqynnan Jaıyq-Kóshim júıesiniń Kóshim aýyly tusyndaǵy bas ımaraty jáne taǵy da basqa sý nysandarynyń saqtalýy qamtamasyz etildi. Degenmen «Qazsýshar» RMK Batys Qazaqstan fılıalynyń teńgerimindegi Kırov-Shejin, Býdarın, Pervomaı jáne Sáńkibaı magıstraldy kanaldarynyń arna bógetterine jáne «Kaztalov aýdany Aqpáter aýyly mańyndaǵy Qaraózenge Jaıyq-Kóshim júıesinen sýdy basseınaralyq jiberý úshin Kırov-Shejin kanalyn qaıta jańǵyrtýdyń IV kezeńi» nysanynyń qalqymaly sý sorǵy stantsııasyna baratyn jolǵa tasqyn sý zaqym keltirdi. Fılıal qazirgi tańda tasqyn sýdy taratýmen qatar óz kúshimen qaıta qalpyna keltirý jumystarymen de aınalysýda», - dedi R.Husaıynov.
«Qazsýshar» RMK Batys Qazaqstan fılıalynyń bas gıdrotehnıgi Shynbolat Ermaǵambetov sý qoımalaryn jańadan salýdyń ońaıǵa túspeıtinin atap kórsetti.
«Meniń pikirimshe, áýeli qolda bar, biraq tozyǵy jetken sý qoımalaryn qalpyna keltirgen jón dep esepteımin. Mysaly, Batys Qazaqstan oblysynda jalpy jobalyq syıymdylyǵy 630 mln tekshe metr 39 sý qoımasy bolsa, sonyń 14-i qaıta qalpyna keltirýdi qajet etedi. Jalpy, jańadan sý qoımasyn salý ońaı sharýa emes. Sońǵy kezderi ózenniń gıdrologııasyn, taǵy basqa jaǵdaılaryn esepke alyp, jobalaıtyn ınstıtýttar joq. Olardyń ornynda JShS, jeke kásipkerlik sııaqty mekemeler bar. Tek ózen arnasynda, qoldan salynǵany bolmasa, sý qoımasy da qan tamyrynda paıda bolatyn tromb ispettes. Sondyqtan onymen mamandar aınalysýy kerek», - dep túıindedi oıyn Sh.Ermaǵambetov.
Eske sala keteıik, budan buryn Batys Qazaqstanda sý tasqynynan egis dalasy da zııan shekkenin jazǵan bolatynbyz.
Jaıyq ózeniniń deńgeıi Taıpaq aýyly tusynda qaýipti shekten asyp ketti.