Bastapqy jarnasyz ıpoteka – ózińdi-óziń aldaý - sarapshy

Bıyl Qazaqstanda ekinshi deńgeıli bankter ıpotekany bastapqy jarnasyz usyna bastady. Sonymen qatar, ishki naryqta bastapqy jarnasyz turǵyn úı nesıesin alýǵa kómektesetin rıeltorlardyń ıpotekalyq qoldaý qyzmetteri paıda boldy. Investıtsııa jáne jyljymaıtyn múlik naryǵynyń sarapshysy Lev Tetın Kazinform agenttiginiń tilshisine bergen suhbatynda mundaı shemalardyń qalaı jumys isteıtini, sondaı-aq «7-20-25» baǵdarlamasynyń jabylýy jáne basqa da tıimdi usynystar týraly tolyǵyraq aıtyp berdi.

— Qazir qaı bankter bastapqy jarnasyz ıpoteka usynyp jatyr?

— Qazaqstan naryǵynda mundaı usynystar joq.

— Degenmen, HalykBank pen TsentrKredıt banki bastapqy jarnanyń ornyna jyljymaıtyn múlik túrindegi kepildi usynýǵa múmkindik beredi jáne olardyń sharttarynda «0% bastapqy jarna» naqty kórsetilgen...

– Bul – ózińdi-óziń aldaý. Bul jerde kepil zat bar. Eger sizde aktıv bolsa, ony satyp, jańasyn satyp alý ońaıyraq. Eger bul týystarǵa tıesili aktıv bolsa, onda týystar úshin yqtımal táýekelder bar. Naryqta mundaı sharttar sırek kezdesedi. Mundaı bank usynystary naryqqa aıtarlyqtaı áser etpeıdi.

— Áleýmettik jelilerde bastapqy jarnasyz ıpoteka boıynsha kómek týraly habarlandyrýlardy kezdestirýge bolady. Bul jaıynda ne aıtar edińiz?

- Bul jarnamalardy rıeltorlardyń «sur» shemasy desek bolady. Bul shemanyń qurylymy kelesideı. Olar bankterdiń jáne páterdiń qunyna qorytyndy beretin baǵalaýshylardyń talaptaryn bile tura (ádette, bul – qaıtalama naryqtaǵy úıler), syıaqy úshin onyń qunyn kóterýdi suraıdy. Máselen, páter 30 mıllıon teńge tursa, 20 paıyzdyq bastapqy jarna 6 mıllıon teńge shamasynda. Bul turǵyda olar ony 36 mıllıon teńgege baǵalaýdy suraıdy. Olar osy qujattardy baǵalaýshynyń qorytyndysymen birge bankke tapsyrady. Óz kezeginde bank qujatty qabyldaıdy, 6 mıllıon teńge komıssııa retinde sanalady da, 30 mıllıon teńgege nesıe beredi. Kelisimshart osylaısha bastapqy jarnasyz júzege asyrylady. Bul – baǵalaýshylardyń, rıeltorlardyń jáne bankterdiń qalyptasqan «sur» shemasy.

— Rıeltorlardyń mundaı qyzmetin paıdalanatyn qazaqstandyqtar úshin qandaı táýekelder bar?

— Bul jumys fakti boıynsha tólenedi. Eger ol mámile jasalǵanǵa deıin tólense, sodan keıin bank ony maquldamaı, nesıe bermese, aqshany qaıtaryp almaý qaýpi bar.

— Bul júıeniń naryqqa zııany bar ma?

— Mundaı kelisimsharttar kóp kezdese bermeıdi. Sondyqtan birli-jarym mámileler naryqtyń ózine eshqandaı áser etpeıdi.

— «Otbasy bankiniń» óńirlerge qaıta baǵdarlanýy Astana men Almaty sııaqty iri qalalardaǵy jyljymaıtyn múliktiń qunyna qalaı áser etýi múmkin?

— Kelisilgen jáne jumys istep jatqan negizgi baǵdarlamalar, ıaǵnı «30/70» nemese «Jasyl ıpoteka» megapolısterde iske qosylǵan. Bul baǵdarlamalar aımaqtarda joq. Sondyqtan, banktiń qaıta baǵdarlaý týraly málimdemesi óńirlerde jańa ónimderdi engizýdi bildiredi jáne bul qadamdar megapolısterde burynnan beri iske asyrylyp jatyr. Atap aıtqanda, osy málimdeme Qazaqstannyń iri qalalaryndaǵy naryqqa eshqandaı áser etpeýi kerek.

— «7-20-25» baǵdarlamasy boıynsha ıpoteka alý qıyndap, onyń jabylatyny da jarııalandy. Qazaqstandyqtardyń qandaı basqa múmkindikteri bar? Osy baǵdarlama boıynsha ıpoteka nesıesin berýdi qysqartý turǵyn úı naryǵyna qalaı áser etedi?

— Men bul baǵdarlamanyń jumysyn qorytyndylaýdy usynamyn. Ol bes jyldan sál az ýaqyt jumys istedi jáne barlyq kelisimshart arasynda ıpotekalyq nesıeleýdiń 4 paıyzdan aspaıtyn bóligin ǵana qamtydy. Bul kórsetkish sonshalyqty kóp emes, shamamen 200 myń adam. Al osy ýaqyt aralyǵynda 6 mıllıonǵa jýyq mámile jasalǵan. Bul rette, ol naryqqa nemese ony qoldaýǵa aıtarlyqtaı áser etken joq. Baǵdarlama bastapqydan kóp adamdy qamtı almaı jatty.

Birinshiden, onyń talaptary tek paıdalanýǵa berilgen nysandarǵa ǵana qatysty boldy, ıaǵnı tapsyrylǵan turǵyn úılerde kóbine aýdany úlken ótimsiz páterler ǵana qalatyn. Biraq 25 mıllıon lımıt ony qoldanýǵa múmkindik bermedi, ony salynyp jatqan páterlerge baǵyttaý kerek boldy. Baǵdarlamany iske asyrýdyń sońǵy kezeńinde oǵan qatysty teris pikirler de kóbeıip ketti.

Dál qazir «9-20-25» baǵdarlamasy daıyndalyp jatyr. Onyń aıasynda eki mańyzdy túzetý bolýy múmkin: megapolısterdegi lımıtti 35 mıllıon teńgege deıin arttyrý jáne baǵdarlama boıynsha salynyp jatqan turǵyn úı keshenderinde baspana satyp alý múmkindigin berý. Osyndaı sharttarmen tıimdirek bolady.

Qurylys salatyndar úleskerlerge baǵdarlamaǵa kire alatynyn, ıaǵnı baspana qunynyń 20 nemese 30 paıyzy somasynda qarajatty salyp, bir jyldan keıin baǵdarlamamen ıpoteka alýǵa múmkindik bolady dep sendirip jatyr. Osydan keıin biz qurylys salatyndardan biraz adam aqshasyn qaıtara almaı júrgenin, sonyń saldarynan baǵdarlamanyń jabylyp qalýyn kórýimiz múmkin. Sondyqtan mundaı baǵdarlamalar múmkindiginshe teńgerimdi bolýy kerek. Shynymdy aıtsam, olar sonshalyqty qajet emes. Bir jaǵynan, olar suranysty yntalandyrady, ekinshi jaǵynan – turǵyn úı sharshy metriniń quny ósýi yqtımal.

Memleket eki nársege kóbirek kóńil bólýi kerek – halyqtyń osal toptary, onyń ishinde kópbalaly otbasylar, muǵalimder, dárigerler, áskerıler úshin turǵyn úı qurylysyn maqsatty qarjylandyrýdy qamtamasyz etip, bul baspanany kommertsııalyq naryqqa shyǵarmaýy tıis.

Atap aıtqanda, naryqtyń ózi osy saladaǵy jaǵdaıdy teńgerimdeı alady. Sondyqtan, eger bul aqsha bolsa, onda ony maqsatty túrde atalǵan toptarǵa baǵyttaý kerek. Onyń ústine, ımportqa táýeldilikten arylý kerek. Qazaqstandaǵy árbir sharshy metrdiń 50 paıyzy basqa elderden ákelinetin materıaldardan salynǵan. Biz olarǵa valıýtamen tólep, sonyń saldarynan sharshy metrdiń qunyn baqylaı almaımyz. Bul turǵyda sýbsıdııa jáne memlekettiń qoldaýy qurylys materıaldary salasyna baǵyttalýy kerek.

— Turǵyn úı ıpotekasyn alý boıynsha qandaı usynystar qazir tıimdi dep sanaısyz?

- Qazir bizde «Otbasy bankiniń» eki ónimi bar – «30/70» jáne «50/50». Shyn máninde, bul usynystar óte fýnktsıonaldy. Men naryqqa basqa da talaptardy engizýdiń mańyzdylyǵyn kórip turǵan joqpyn. Qazirgi kezde naryqqa shamadan tys aralasýdyń qajeti joq.

— Sondaı-aq áleýmettik jelilerde ıpotekany qalaı tıimdi jabýǵa bolatyny týraly shemalary bar túrli beınerolıkter de taralǵan. Bul shemalar qanshalyqty tıimdi?

— Tólem qurylymyn ózgertýdiń birden-bir joly – qaıta qarjylandyrý, ıaǵnı basqa bankke baryp, basqa sharttarmen nesıe alyńyz. Máselen, tólem merzimi uzarsa, bul óz kezeginde aı saıynǵy tólemderdiń kólemin azaıtady. Osydan basqa resmı ári zańdy tetikter joq. «Sur» shemalar bolýy múmkin, biraq bul óz kezeginde túrli qaterge ákelýi yqtımal.

— Áńgimeńizge raqmet!