«Bankterdiń nesıeni teńgemen bere bastaýy neni ańǵartady?» - baspasózge sholý
***
Qazaqta «er jigit elge bolsyn deıdi» degen jaqsy támsil bar. Ózinde bardy ózgemen bólisip, keıindep qalǵandy ilgeri súıreıtin kókiregi oıaý kópshil jandarǵa berilgen baǵa. Osyndaı «birdi ekeý etsem, ekini elmen bólissem» dep júrgen azamattardyń biri - Qusman Shalabaev. Ol Táýelsizdik alǵan kezeńnen bastap jeke kásippen aınalysyp, bızneste tapqan tabysyn eldikti, birlikti nasıhattaıtyn jobalarǵa jumsaýdy jolǵa qoıa bilgen jan. Qusman Kárimulynyń patrıottyq rýhty tárbıeleýge qosyp kele jatqan úlesi - bir tóbe, ardagerler men kópbalaly otbasylarǵa demeý bolyp, qaıyrymdylyq sharalaryn turaqty ótkizip júrgen isi - bir álem. Osy azamatpen aradaǵy suhbat «Egemen Qazaqstan» gazetiniń senbilik sanynda «Maqsatymyz - ár qazaqtan nar qazaq tárbıeleý» degen taqyryppen berilgen. Basylym tilshisiniń saýaldaryna tuşymdy jaýap bergen ol: «Elimiz Táýelsizdik alyp, Elbasy Nursultan Nazarbaev bastaǵan dara jolyna túskeli beri álemniń ár pushpaǵyna tarydaı shashylǵan qanshama qandastarymyz týǵan topyraqqa kelip, tamyryn tereń jaıa bastady. Egemendiktiń alǵashqy jyldarynda atbasyn atajurtqa burǵan baýyrlarymyz sol kezeńniń qıynshylyǵy men qanaǵatyn birge bólisip, osynaý «qoı ústine boztorǵaı jumyrtqalaǵan» zamanǵa jeter joldy birge qatar júrip ótti. El qatarly eldiktiń týy bıik jelbirese eken degen nıetpen qam-qareket qyldy. Shúkir, qazir sol kezde syrttan kelgen qazaqtar óz ishimizge sińip, óz Otanynda ómir esigin ashqan jańa býyn ókilderin tárbıelep otyr», - deıdi.
«Qarjy daǵdarysynyń kesirinen apshysy qýyrylǵan kóptegen memleketterdegi áleýmettik máseleler halyqty bılikke qarsy narazalyq sharalaryn ótkizýge ıtermeleýde. Olardyń talap-tilekterin qanaǵattandyrýǵa ekonomıkalyq túıtkilder ázirge múmkindik berer emes. Mundaı keleńsiz jaǵdaılar áli de jalǵasa beretin syńaıly. Óıtkeni, jahandy jaılaǵan qarjylyq qıyndyqtardy aýyzdyqtaýǵa basqasy bylaı tursyn, men degen alpaýyt elderdiń ózi dármensizdik tanytýda», - dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti senbilik sanyndaǵy «Eńsesi túsken el kóp» degen taqyryptaǵy maqalasynda. Basylym AQSh, Germanııa, Meksıka, Brazılııa syndy elderdegi oryn alyp jatqan qıynshylyqtar jaıynda tarqata jazǵan. Máselen, basylymnyń jazýynsha, amerıkalyq keıbir kompanııalardyń jaǵdaıy tym nashar. Olardyń birqatary qolyna taıaǵyn ustap, taqyrǵa otyryp qalmaýdyń qamymen jantalasyp jatyr. Al munyń barlyǵy el halqynyń turmys-tirshiligine keri áserin tıgizeri sózsiz. Al Meksıka astanasy Mehıko qalasynda myńdaǵan muǵalimder ereýilge shyqqan. Olar eńbekaqylarynyń óz ýaqytynda berilmeı otyrǵanyna ashýly.
***
Trend bolmaǵan dúnıe brend bolmaıtyny belgili. Al bıyl iske kirisken Eýrazııalyq odaqtyń basty trendteri qandaı? «Eýrazııa álemi» pikirsaıys klýbynda osy dál taqyryp talqyǵa salynyp, jıynǵa qatysqandar óz oı-pikirlerin ortaǵa salyndy. Bul jaıynda «Aıqyn» gazetiniń búgingi nómirindegi «Eýrazııalyq odaq: Basty trend qandaı?» degen taqyryptaǵy maqalada baıandalǵan. Basylymnyń jazýynsha, saıasattanýshy Edýard Poletaev óz sózinde Qazaqstannyń osynaý odaqtyń aıasynda naqty ekonomıkaǵa basymdyq berip otyrǵanyn atap ótken. ıAǵnı, mundaı jaǵdaıda ekonomıkanyń barlyq salalary eskeriledi. Al Armenııa úshin bul odaq eńbek kúshi jaǵynan tıimdi bolmaq. «Alaıda trendterdi anyqtaý úshin aldymen odaqtas elderdiń ekonomıkalyq damý strategııasyn bekitý qajet. ıAǵnı, buǵan tehnologııalyq damý, bıznes-aýhal jáne jahandaný jaǵdaıyndaǵy básekelestik talaptary kiredi», - dedi ol. Al Qazaq-nemis ýnıversıtetiniń janyndaǵy halyqaralyq jáne aımaqtyq áriptestik ınstıtýtynyń dırektory Bolat Sultanovtyń pikirinshe , bul týraly másele kóterýge áli erte. «Sebebi, dál qazir odaq úlken qysymǵa ushyraýda. Munaı baǵasy tómendep ketti, janarmaı arzandady. Bul durys ta shyǵar. Biraq odaqtas elderdiń arasyna iritki salýdy oılaıtyndar muny óz paıdasyna qoldanýy múmkin», - dedi ol.
«Alıment tóleýden jaltaryp júrgen boryshker ákelerdiń qatary jyl sanap artyp barady. Al olarmen kúresti quqyq qorǵaý organdary da toqtatar emes. Máselen, Mańǵystaý oblystyq ádilet departamenti, Aqtaý qalalyq «Nur Otan» partııasynyń ókilderi men qalalyq prokýratýra qyzmetkerleri ótkizgen qoǵamdyq qabyldaýǵa eki saǵat ishinde 20-ǵa jýyq adam kelip, kerekti keńes aldy», - dep jazady «Aıqyn» gazeti. Prokýratýra qyzmetkerleriniń aıtýynsha, búginde Aqtaýda 2045 er-azamat óz balasyna ýaqtyly alıment tóleýden jaltaryp júrgen kórinedi. Olardyń 2023-ine zań aıasynda shara qoldanyp, prokýratýra qyzmetkerleri kúshtep tóletip otyr. Al ótken jyly 18 tasbaýyr áke ákimshilik jazaǵa tartylǵan. Osylaısha, alıment tólemeýshilerdiń nebir qıturqy áreketterine qaramaı 1 mln. teńge kóleminde alıment óndirilgen. Maqala «2 myń áke alıment tóleýden jaltaryp júr» degen taqyryppen berilgen.
«Bankterdiń nesıeni teńgemen bere bastaýy neni ańǵartady ? ». Dál osy saýaldy «Aıqyn» gazeti esimi elimizge tanymal birqatar azamatqa qoıǵan. Máselen, dál osy saýalǵa jaýap bergen Májilis depýtaty Aldan Smaıyl: «Ulttyq valıýtamyzdy nyǵaıtý úshin aldymen, elimizdiń ishki naryǵyndaǵy saýda-sattyqty dollarmen emes, teńgemen júrgizý kerek. Al birtindep ýaqyt óte kele halyqaralyq saýdany da tól teńgemiz arqyly júzege asyrsaq, quba-qup bolar edi. Osy jaǵynan alǵanda, Ulttyq banktiń turǵyndarǵa nesıeni teńgemen berý týraly bastamasyn quptaýǵa bolady», - deıdi. ***
Shymkentte kútýshiniń taıaǵynan keıin qaza tapqan 4 jastaǵy búldirshin qyzdyń ólimin tekserýde. Bul jaıynda «Ekspress-K» gazetiniń búgingi nómirindegi «Navernoe, bogı soshlı s ýma» degen taqyryptaǵy maqalada jazylǵan. Basylymnyń jazýynsha, dárigerlerdiń bar kúsh-jigerlerin jumsaǵanyna qaramastan, mıyna qan quıylǵan sábı es jımastan jaryq dúnıemen qosh aıtysqan. Al onyń atalǵan tárbıeshiden jábir kórgen 2 jastaǵy inisi dárigerlerdiń jiti baqylaýynda. Balalardyń qansha ýaqyttan beri taıaq jep kelgeni belgisiz. Sábıdiń ólimine sebepker kútýshi 8-den 12 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrylýy múmkin.
