Balýandyq qasıet bozkilemde shyńdalady
ASTANA. KAZINFORM – 23 mamyr – sporttyq kúres kúni. Osy oraıda Kazinform merekeniń shyǵý tarıhy men atalǵan kúres túrleriniń elimizde damýyna úńilip kórdi.
Baǵyndyratyn belester az emes
Ataýly kúnniń tarıhy 1904 jyldan bastaý alady. Sol jyly grek-rım kúresinen alǵash ret Aýstrııa astanasy Vena qalasynda álem chempıonaty jalaýyn kótergen edi. Bul meıram túrlishe atalady. Keıbireýler Búkilálemdik sporttyq kúres kúni dep atasa, endi biri ony Halyqaralyq sporttyq kúres kúni deıdi. Taǵy bireýleri Halyqaralyq kúres kúni dep baǵalaıdy. Ol 2014 jyly áýesqoı deńgeıde synǵa túsip júrgen balýandar usynysymen qolǵa alynǵan. Basty maqsat – erkin, grek-rım jáne búkil álemdegi sporttyq kúres túrlerin keńinen nasıhattaý.
Qazaqstandyq balýandar sporttyq kúres túrlerinen Olımpıada jáne álem chempıonatynda joǵary orynnan kórinip keledi. Toqsanynshy jyldarǵa deıin grek-rım kúresinen Jaqsylyq Úshkempirov 1980 jyly Máskeý Olımpıadasynda chempıon atansa, Dáýlet Turlyhanov 1988 jyly Seýl Olımpıadasynda kúmis medal ıegeri boldy. Al 1996 jyly kúrestiń atalǵan túrinen ıÝrıı Melnıchenko elimizge altyn medal syılady. Sondaı-aq ár jyldarda erkin kúresten Islam Baıramkýov, Gennadıı Lalıev, Marıd Mýtalımov, Aqjúrek Tańatarov, Nýrıslam Sanaev, grek-rım kúresinen Georgıı Tsýrtsýmııa, Mhıtar Manýkıan, Nurbaqyt Teńizbaev, Danııal Gadjıev, Demeý Jadyraev, áıelder kúresinen Elena Shalygına, Gýzel Manıýrova, Elmıra Syzdyqova, Ekaterına Larıonova kúmis jáne qola júldegerler qatarynan kórindi. Sondaı-aq álem jáne Azııa chempıonatynda el namysyn abyroımen qorǵaǵan balýandar sany az emes.
– Sol jeńisti joldy jalǵastyryp kele jatqan qazaqstandyq balýandar kóp. Aldymen erkin kúreske kelsek, eki jyl qatarynan bizdiń jigitter álem chempıony atandy. 2023 jyly Rızabek Aıtmuqan jeńis tuǵyryna kóterilse, 2024 jyly Nurqoja Qaıpanov sol jetistikti qaıtalady. Byltyr Jámıla Baqbergenova fınaldyq kezeńde qarsylasyna ese jiberip, kúmis medaldy qanaǵat tutty. Bıyl ol sol olqylyqtyń ornyn toltyrady dep senemiz. Jámıla bıyl Azııa chempıonatynda joǵary deńgeıde sheberlik kórsetip, elimizge chempıondyq ataqpen oljaly oraldy. Al Parıj Olımpıadasynan Demeý Jadyraev kúmis medal enshilep qaıtty. Endi birer kúnnen keıin Astanada Qazaqstan kýbogy ótedi. Onda myqtylar básekege túsedi. Atalǵan kýbokta top jarǵandar qyrkúıek aıynda ótetin álem chempıonatyna barýǵa múmkindik alady. Oǵan Demeý Jadyraev ta qatysady. Ol Olımpadadan keıin alǵash ret atalǵan dodaǵa qatysqaly otyr. Aıta ketsek, 24-30 mamyr kúnderi ótetin jarysqa ulttyq quramnyń barlyq palýany qatysady. Olardyń arasynda tek álem jáne Azııa chempıony Nurqoja Qaıpanov joq, - dedi QR grek-rım, erkin jáne áıelder kúresi federatsııasynyń vıtse-prezıdenti Dáýren Jabasov.
Sportshyǵa aldymen minez kerek
Erkin kúresten elimizge belgili balýandardy tárbıelep shyǵarǵan belgili bapker Ábýtálip Amanov balýannyń joǵary jetistikke jetýi úshin aldymen minez qajet dep sanaıdy. Qyzylordalyq maman qazirge deıin Dáýlet Nııazbekov, Ǵalymjan Óserbaev syndy shákirtterin qatarǵa qosty.
– Balýanǵa eń aldymen minez qajet. Qanshama qarsylaspen boz kilem ústinde taıtalasqa túsýiń tıis. Men shákirtterimniń fızıkalyq daıyndyǵyna mán beremin. Árbir jas órendi sportqa endi kelgennen sharshatyp almaýymyz tıis. Olarǵa birden salmaq salsań beti qaıtyp qalýy da ǵajap emes. Árbir dúbirli dodaǵa osal sportshy kelmesi anyq. Bári de jeńimpaz tuǵyrynan kórinýdi qalaıdy. Oǵan qaısysy daıyn? Sportshy psıhologııalyq turǵydan da osal túspeýi kerek. Jeńiske jetý jolynda árbir balýan túrli tásilge barady. Sol aılaǵa túsip qalmaýy qajet. Keıde tóreshiler tarapynan bura tartý jaǵdaıy da kezdesedi. Sondyqtan boz kilem ústindegi beldesýde balýan barlyǵyna daıyn bolýy tıis. Osydan keıin ǵana olar joǵary nátıjege qol soza alady, - dedi Ábýtálip Amanov.
Bilikti bapker eńbek jolynda 200-den asa órendi bozkilemde baýlyǵan eken. Shákirtteriniń kóbisi talaı dúbirli dodada top jardy. Atap aıtsaq, olardyń qatarynda 1979 jyly sport mektep-ınternattary oqýshylary arasyndaǵy Keńes Odaǵy chempıonatynyń kúmis júldegeri, KSRO sport sheberi Bolat Ýaıysov, jastar arasynda Qazaqstan chempıony, KSRO sport sheberi Ábýbákir Tájimbetov bar. Sondaı-aq Azııa chempıonatynyń qola júldegeri, Ortalyq Azııa oıyndarynyń jeńimpazy, KSRO sport sheberi, Murat Mámbetov pen onyń baýyrlary Qazaqstan Respýblıkasynyń sport sheberleri Ǵazız jáne Jomart Mámbetovter sol tizimge engizilgen.
Maqsat alǵa qaraı jeteleıdi
Grek-rım kúresinen 2005 jyly álem chempıonatynyń qola júldegeri atanǵan Ermek Kóketov mansabyn aıaqtaǵannan keıin de sporttan alysqa ketken joq. Qazir joǵary oqý ornynda shákirtterge tálim berip keledi. Ol jastarǵa qaı kezde óziniń qabiletine senim artýy qajet dep sanaıdy.
– Meniń joǵary jetistikke jetýime Vıktor ıÝn sekildi ustazym da jol ashty. Maǵan taǵy bir áser etken nárse – ákem Alpysbaıdyń aıtqan sheshimi. Ol – kóp sózge joq adam, naqty aıtady. Sol ýaqytta ákemniń qas-qabaǵynan uqqanym: bir nárseni oıǵa alǵan ekensiń, ony orta jolda tastap ketýge áste bolmaıdy. Osydan keıin ózimniń janym qalaǵan kúres túrinen joǵary nátıjeniń birine qol jetkizýdi aldyma maqsat etip qoıdym. Bul ómirlik qaǵıdama aınaldy. 2005 jyly Vengrııa astanasy Býdapeshte ótken álem chempıonatynja qola júlde úshin saıysta Olımpıada men álem birinshiliginde júlde alǵan kýbalyqpen jolym túıisti. Qýanyshtysy, sol joly men ózimniń oılaǵanymdy júzege asyrdym. Qarsylasymdy qapy qaldyryp, qola medal ıegeri atandym. Árıne, atalǵan jaraqatym bolmaǵanda odan da joǵary nátıjege qol jetkizer me edim. Jaraqatym meniń tolyq ashylýyma kedergi keltirdi. Bapkerlerim meniń bul jetistigime oń baǵasyn berdi, - dedi Ermek Kóketov.
Eske salsaq, buǵan deıin áıelder kúresinen 72 keli salmaqta Birikken kúres álemi resmı saıtynda Jámıla Baqbergenova álemdik reıtıngide kósh basyna shyqqanyn jazǵan edik.