Balanyń ana tilin bilmeýi qazaq mektepterine tán ortaq másele - bastaýysh synyp muǵalimi
PETROPAVL. KAZINFORM – 40 jyldan astam eńbek ótili bar Aıjan Qapezova Petropavldaǵy Qojabergen jyraý atyndaǵy № 6 orta mektepte bastaýysh synypta sabaq beredi. Byltyr Prezıdenttiń qolynan «Qazaqstannyń eńbek sińirgen ustazy» memlekettik nagradasyn alǵan A. Baıkenqyzynyń aıtýynsha, bilim negizi – bastaýyshta. Al, shákirttiń bilimge degen qyzyǵýshylyǵyn oıatýda ata-ananyń da róli orasan. Kazinform tilshisine bergen suhbatynda tájirıbeli pedagog óz tájirıbesimen bólisti.
- 40 jyldyq eńbek ótilińiz bar. Osy aralyqta qansha oqýshy aldyńyzdan ótti? Maqtan tutatyn balalaryńyz bar ma?
- Meniń eńbek kitapshamda eki jazba ǵana bar. Oqý bitirgennen keıin joldamamen Jambyl aýdany Baıan aýylyna keldim. Bastaýysh synyptarǵa osy eldi mekende 15 jyldaı sabaq berdim. Qazirgi Qojabergen jyraý atyndaǵy № 6 orta mektepte eńbek etip jatqanyma bıyl 26 jyl bolady. Petropavlǵa kelgeli 250-den astam shákirtti úlken ómirge qanat qaqtyrdym. Olardyń barlyǵy búginde bir-bir mamandyq ıesi. Óz salalarynda abyroıly eńbek etip júr.
- Qazirgi balalar men osydan 10-15 jyl burynǵy shákirtterdi salystyryp kórińizshi...
- Árıne, aıyrmashylyq jer men kókteı. Ol kezde oqý baǵdarlamasy basqasha qurylǵan edi. Qazirgi eń basty kúrmeýli másele – aldymyzǵa kelgen búldirshinderdiń barlyǵy derlik orystildi. Ata-analar senip, qazaqshaǵa úıretedi dep mektepke beredi. Biz 4-5 saǵattyń ishinde qazaqsha bilim beremiz, biraq úıde ony qaıtalamaǵandyqtan, ata-ana tarapynan kómek bolmaǵandyqtan, jaqsy nátıjege qol jetkizý óte qıyn. Olar da úıde balamen qazaqsha sóılespeıdi. Mekteptegi oqytýshylar osynyń zardabyn tartyp otyr.
- Bala tárbıesinde neni birinshi orynǵa qoıasyz?
- Qazaq úshin bala tárbıesiniń mańyzy zor. «Ne ekseń – sony orasyń» degen. Sońǵy kezde adamdar arasynda bir-birine degen meıirim azaıdy. Bilim men qatar tárbıe de bergendikten bireýdiń ala jibin attamaýǵa, otanshyldyqqa, tózimdilikke basymdyq beremin, eńbekke baýlyǵan da durys. Sonda ǵana ıbaly, ınabatty urpaq ósip shyǵady.
- Qazirgi bala nege qyzyǵady?
- Qazirgi balanyń esil-derti – telefon. Onyń sebebi – náreste týǵannan telefondy kórip ósip keledi. Burynǵy besik jyry joq, onyń ornyna telefondaǵy qajetsiz, keıde basqa tildegi ándi qoıady. Jylasa – qolyna taǵy da telefon ustatyp aldandyrady. Bala tiliniń oryssha shyǵýynyń basty sebebi de – osy.
Qazirgi ýaqytta telefon ustamaıtyn bala kemde-kem. Munyń oń-teris tustary jeterlik. Jaqsy jaǵy – bala jan-jaqty aqparat alady, bilim kókjıegi keńeıedi. Al baqylaý bolmasa, óz jasyna qajetsiz aqparatqa qanyǵýy múmkin, densaýlyǵyna da zııan keledi.
- Bastaýysh synyp muǵalimderi ata-analarmen tyǵyz baılanysta jumys isteıdi. Qazirgi ata-analarǵa kóńilińiz tola ma, joq pa?
- Ata-analardy burynǵy, qazirgi dep bólýge kelmes. Balasynyń sabaǵy men tártibin únemi qadaǵalap, muǵalimdermen únemi baılanysta bolyp, qoldaý bildiretin jáne balany senderge tapsyrdym, onyń tárbıesine mektep pen muǵalim jaýapty, sol úshin aqsha alyp otyrsyńdar deıtin ata-analar qashannan bar. Desek te, kóńilimiz tolatyn, belsendi, tyǵyz baılanysta jumys isteıtin ata-analar da az emes.
- Balasy bastaýysh synypta oqıtyn ata-anaǵa sizden basty úsh keńes:
- Ata-analar jaýapkershilikti sezinip, bala tárbıesine jeti kóńil bólse degen tilegim bar. Bastaýysh synypta bilimniń irgetasy qalanady. Sondyqtan balaǵa qoldaý, baqylaý kerek. Sabaǵyna kómektesip, úı tapsyrmasyn birge oryndasa, ýaqyt óte kele ol ózi kez kelgen tapsyrmany esh qıyndyqsyz alyp ketedi.
Bala – kórgenin isteıdi. Sondyqtan ul-qyzymyzdy tárbıelemes buryn óz isimizdi, áreketimizdi durystasaq eken. Máselen, balańyz kórkem ádebıet oqysyn deseńiz, qolyńyzǵa kitap ustańyz, telefondy tastasyn deseńiz, ózińiz de bir mezet bas tartyńyz.
Úshinshi keńes – qazaq mektebine berdińiz be, úıde qazaqsha sóıleńiz.
- Áńgimeńizge rahmet!
