BABALAR SÓZІ: «Oqjetpes» ataýynyń shyǵý tarıhy

ASTANA. QazAqparat - «QazAqparat» halyqaralyq aqparattyq agenttigi Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń 2015 jyly Qazaq handyǵy qurylýynyń 550 jyldyǵyn ótkizý týraly bastamasyna oraı «Qazaq handyǵyna 550 jyl» atty arnaıy jobany iske qosty. Bul joba aıasynda «Babalar sózi», «Qazaq handary», «Ejelgi qalalar tarıhy», «Halyq qazynasy» qatarly jańa aıdarlar ashyldy.

«Babalar sózi» aıdary negizine «Mádenı mura» baǵdarlamasy aıasynda shyqqan 100 tomdyq aýyz ádebıetiniń jyr-tolǵaýlary, qıssa-dastandar, sóz ustaǵan sheshender men bılerimizden qalǵan naqyldar, tarıhı jádigerler alyndy. «Qazaq handary» aıdarynda tarıhymyzda eline qorǵan bolǵan handardyń ómiri týraly derekter beriledi. Al «Ejelgi qalalar tarıhy» aıdaryna qazaq dalasyndaǵy órkenıettiń ordasy bolǵan kóne qalalardyń tarıhy týraly jazbalar jarııalanady. «Halyq qazynasy» aıdary boıynsha, Qazaqstandaǵy tarıhı, mádenı eskertkishter, qazaq halqynyń salt-dástúrleri, qolóner, qarý-jaraqtary týraly maǵlumattar berilmek. Joba materıaldary qazaq tilinde (qazaqsha jáne tóte jazýmen) agenttik saıtynda jarııalanady.

***

OQJETPES

(І nusqa)

Budan júz jyl buryn ba, álde myń jyl buryn ba, kim biledi, Arqanyń Kókshetaýynyń baýyryndaǵy bir alańqyda ári batyr, ári asqan ańshy bir kisi mekendepti. Kásibi búrkit salyp, ań aýlaý bolypty. Ol kezde Kókshege aýyp kelgen «Oraldyń aq ıyǵy» atty orasan kúshti búrkitter mekendeıdi eken. Batyr ańshy bir kúni ań aýlap kele jatyp, qazirgi «Oqjetpes» atala­tyn, beıne alyp kúshti dáý qolmen tekshelep úıip qoıǵandaı úshkir naızalanǵan bıik tas taýdyń shyń basyna bir búrkit adam tárizdi jándikti búrip qona bergenin kórip qalypty. Sol arada: «Apyrmaı, munyń jemi adam tárizdi ǵoı», - dep oılaı­dy da, jalma-jan sadaǵyn ala salyp, búrkitti kózdep tartyp jiberipti. Zýlaǵan oq úshkir taýdyń ortasynan asa, kózdelgen shyń tasqa jetpeı jerge túsipti. Qutqara almaıtynyn sezgen batyr ańshy kóńiline jaman oı túsip, dereý úıine júgirip kelse, áıeli zarlap jylap otyr eken. Jańaǵy búrkittiń búrgen jemi batyr ańshynyń jalǵyz balasy eken. Ashyna kúıingen batyr ańshy: «Eń bolmasa, qyzymnyń súıegin kómeıin» degen oımen «Qulap ólsem, janym artyq pa», - dep táýekelge bel baılap, qus bolmasa buryn adam shyqpaǵan naıza taýǵa shyǵyp, qyzynyń súıegin alyp, túbine jerlepti. Al tas taýǵa «Oqjetpes» dep at qoıǵan eken.

OQJETPES

(ІІ nusqa)

Ertede Qaraýyl aýyldarynyń birinde eldiń kórki, biraq dushpandardyń kóz qurty bolyp apaly-sińlili úsh qyz ómir súredi. Úsheýi de birinen-biri ótken has sulýlardyń ózi bolady. Ortalaryndaǵy jalǵyz baýyrlary Oqjetpes beti qaıtpas ba­tyr bolyp ósedi. Úsh apasyn qyzǵyshtaı qorǵap, qamqorshy bola biledi.

Ábden óshikken jaý qapylysta basa kóktep, eldi shaýyp, úsh arý men baýyry Oqjetpesti antalap qorshaýǵa alady. Tórteýi shegine atysyp, keıin jyljı beredi. Bir kezde tý syrttaryna qarasa, syńsyp turǵan jasyl orman, baý-baqsha, móldir kól, kógildir taýlardy kóredi. Qus jyrtylyp aıyrylady. «Týǵan jerdiń mundaı balaýsa baǵyn aram nıet dushpandardyń qara tabanyna qalaı taptatamyz, qasıetti topyraǵymyzdy qalaı oırandatamyz, ózimizdi qalaı qorlatamyz?» - dep qaırattanǵan Oqjetpes pen onyń úsh arý qaryndasy qatarlasyp, jaýǵa qasqaıa qarsy tura qalady da, shapsa, almas qylyshy maıyry­latyn, súńgitse, qara naızasy qaıyrylatyn, atsa, oǵy asyp túse almaıtyn qamal tasty tik qaptal quzar shyńdarǵa aına­lyp ketedi.