Aıgúl Úlkenbaeva: Dombyranyń úninde adam júreginiń bir qylyna dóp tıetin erekshe qasıet bar
- Aıgúl Narımanqyzy, suhbatymyzdy bastamas buryn Ózińizdi Ulttyq dombyra kúniniń belgilenýimen quttyqtap qoıýǵa ruqsat etińiz.
- Rahmet.
- Alǵashqy suraqty Almaty qalasyndaǵy «Aıgúl Úlkenbaevanyń mektep-stýdııasynan» bastasaq. Stýdııadan osyǵan deıin qansha shákirt túlep ushty? Jalpy, shákirtterińizdiń kóbi óner jolynda júrgen bolar?
- 2006 jyly jalpy mektep-stýdııa degendi eń alǵashqylardyń biri bolyp ashqan edim. Qazir mektep-stýdııa kóp. Stýdentterge deıin ashady. Kóbisi burynǵy úıirmelerdiń esebinde. Buryn úıirmeler kóp edi, qazir stýdııalar qaptap ketti. Meniń stýdııamda oqıtyn balalardyń baǵyty - ary qaraı mýzykaǵa barady deıtindeı emes, kóbinese ózi úshin úırenetin balalar. Mektep-stýdııamnyń maqsaty - árbir dombyra úırengisi keletin qazaqty baýlý. Odan basqa álbette, sheberlik synyptaryn ótkizemin. Oqý oryndaryna túskisi keletin nemese demalysta júrgen balalar kelip sabaq alady. Bolmasa baıqaýlarǵa qatysqysy keletin balalar da kelip tálim alyp jatady. Ol -stýdııanyń bólek tarmaǵy. Ózimniń tárbıelegen shákirtterdiń ishinde tek qazaqtyń emes, basqa da ulttyń da balalary bar. Máselen, jańa ǵana «Astana» telearnasynan kelip menen «Dombyra kúnine» baılanysty suhbat alyp ketti. Shákirtterimniń biri Andreı de suhbat berdi. Bolashaqta bizdiń dombyramyz tek ulttyń aspaby emes, halyqtyq mártebege ıe bolatyn shyǵar. Halyqtyq aspap retinde biz qazir skrıpka, vıoloncheldi, pıanınony aıtyp júrmiz. Bizdiń de ultttyq aspabymyz sondaı bıik deńgeıge jetetin shyǵar dep oılaımyn. Sebebi, qazirgi kezde dombyraǵa degen qyzyǵýshylyq jalǵyz bizdiń qazaqtyń balalarynda ǵana emes, basqa ulttarda da bar.
Shynymdy aıtsam, osy jyldyń ishinde mektep-stýdııamdaǵy bir bala ǵana mýzykalyq kolledjge baryp, kúıshi bolmaqqa qadam jasady. Al qalǵandary ártúrli ýnıversıtetterde júrgenimen, dombyralaryn qolynan tastamaıdy. Qazir ekinshi shákirtimniń dıskisin shyǵarǵaly jatyrmyz. Bir shákirtim óziniń dıskisin shyǵardy. Olar oqýyn tastap ketpeı, stýdent bolǵansha meniń stýdııama kelip turady. 2-3 jyl oqytyp, jibere salatyndaı stýdııa emes degenim ǵoı.
Mende oqıtyn mektep oqýshylarynyń barlyǵy úshin jeke baǵdarlama jasap, mektepterine baryp, jeke kontsertterin uıymdastyryp turamyn. Onyń ózi mańyzdy. Sebebi, ol da bala úshin zor jetistik. Ekinshiden, bul balany jaýapkershilikke, tııanaqtylyqqa baýlyp, sahna mádenıetine úıretedi.
- Osy rette bir suraq týyndaıdy. Buǵan deıingi sizdiń birneshe suhbatyńyzda tilshilerdiń «estaradamen aralasqan dombyra óziniń qońyr únin joǵaltyp almaı ma?» degen suraqty jıi qoıǵanyn baıqap qaldym. Odan dombyranyń utylmaıtyny týraly jaýabyńyzdy tyńdadym. Oryndy jaýap dep aıtar edim. Endigi kezekte bálkim, qazaqtyń dombyrasyn sheteldegi nasıhatyn kúsheıtý úshin áli de bolsa bir tyń eksperımentterdi jasap kórýge bolar dep oılaısyz ba?
- Óner jolynda júrgeli beri kúı ónerin qalaısha jańashalap, kórermendi ózime kóptep tarta alam degen suraq meni únemi tolǵandyrady. Men qarabaıyr kúıdi oryndap kontsert bergen emespin. Únemi jańa qadam jasap, tyń ıdeıa tabýǵa tyrysamyn. 2013 jyly «Aıgúl-kúıge bar álem tamsanady» atty taqyrypta ótken aýqymdy kontserttik baǵdarlamam Astanada da, Almatyda da ótti. Ol jerde úlken rıtm-toptyń súıemeldeýimen, jandy daýysta akýstıkalyq aspaptarmen kontsert berdim. Onyń ishinde biz tek qazaqtyń kúıin oryndaǵan joqpyz. Qazaqtyń kúıi san alýan. Onyń qurylymy men rıtmdik baǵyty, ólshemi ártúrli bolyp keledi. Sonysymen qazaqtyń kúıi - óte baı muramyz, qazynamyz. Mende oqyǵan túrik, armıan, orys bar - tórteýimiz tórt ulttyq kıimmen erekshe nómir jasadyq. Ár ult óziniń aspabynda óz ultynyń mýzykasyn oryndaıdy. Men árqaısysyn ekinshi dybyspen qostap otyramyn. Sońynda qazaqtyń áni boıynsha olar meni qostap, sońynda biz nómirdi kúımen birge aıaqtaımyz. Sondaı qyzyqty ıdeıalardy júzege asyrýǵa tyrysamyz. Sonymen qatar, men «Sınk-sınk», «Tıko-tıko» sııaqty buryn sońdy qazaqtyń dombyrasynda oryndalmaǵan shyǵarmalardy oınadym. Onyń bári toptyń qostaýymen oryndaldy. Jandy daýyspen ondaı kontsertti komandamen halyqqa usynǵan aspapshylar saýsaqpen sanarlyq.
Ótkende Atyraý oblysynyń ákimdigi «kontsert berseńiz» dep usynys jasaǵannan keıin taǵy da jańa baǵdarlama jasadyq. Men únemi shákirtterimdi kontsertterime qatystyramyn. Úlken býyn stýdentter men kishi balalar bar, shákirtterimniń barlyǵy kontsertterimde shyǵyp júr. Atyraýdaǵy kontsertte roıal, perkýssııa, urmaly aspap jáne menen basqa taǵy eki dombyramen jańa baǵdarlama ázirledik. Ol da óte tartymdy ótti. Sebebi, baǵdarlamańdy únemin jaqsartyp otyrsań, ol tyńdaǵan halyqqa da jaıly. Paıda kózdep gastroldik saparǵa barǵan emespin. Ondaılar kóp kezdesetini jasyryn emes. Úlken kontsertterdiń ózinde oryndaýshylar aqshany únemdeý úshin sahnanyń dekoratsııasyna basa mańyz bermeýi múmkin. Taza daýystyń ózi úlken qarajatqa tireledi. Ondaı únemnen aýlaqpyn. Eń aldymen men úshin halyqtyń oıy men kózqarasy, qurmeti qymbat. Bir jaǵynan ol seniń kásibı deńgeıińdi kórsetedi. Dáleldeýiń kerek kim ekenińdi. Sondyqtan, ol óte úlken jaýapkershilik, úlken syn.
- Ótken jyly «Men qazaqpyn» jobasynda negizgi tóreshilerdiń biri ózińiz boldyńyz. Aldyńyzdan qazaqtyń kúı óneri mektebiniń túgel derlik ókili óner kórsetti. Kúı ónerin ustanyp júrgen qazirgi jas býynnyń ónerine qalaı baǵa berer edińiz? Bálkim, qandaı da bir kemshilikterin nemese artyqshylyqtaryn baıqaǵan bolarsyz?
- Qazirgi jastardyń kemshiligi jóninde... Ol endi tap qazir paıda bolǵan dúnıe emes. Osydan 15-20 jyl burynǵy tendentsııa qalmaı kele jatyr - qazirgi balalar kúıdi tez oınaıdy. Ol bizdiń kezimizde de bolǵan. Degenmen, árbir býyn aýysqan saıyn ol da údep bara jatyr. Túsinesiz be? Qazirgi balalardyń kóbisi dástúrge kóp boılamaı, qazirgi zamannyń kúıleri sekildi jeńil-jelpi oryndaıdy. Nege qazirgi kezde dástúrden aýlaq ketip qaldyq? Dástúrli kúıshiler nege shyqpaıdy dep menen de surap, «Sizder sońǵy shyǵarsyzdar» deıtinder de bar. Sebebi, konservatorııada, kolledjder de dástúrge, mánerge, mekteptiń ereksheligine kóńil bólip, sabaq beretin múmkindik bizdiń qazirgi oqý baǵdarlamasynda qarastyrylmaǵan. Bizdiń ónerdi dástúr dep eseptemeıtin keıbir oqymystylar da bar bizde. Meniń ózim 8 synypty bitirip kelgenge deıin nota degendi bilgen emespin. Tek quımaqulaqtyq - kúıdi kózben kórip, qulaǵymmen tyńdaý arqyly ǵana úırengen adammyn. Men nege dástúrli kúıshige jatpaımyn!? Ol halyqtyń pikiri emes, árıne. Biz oqý arqyly dástúrdi basqa deńgeıge jetkizgen oryndaýshylarmyz dep aıtsam bolady. Bizdiń ereksheligimiz - bizdiń bilimimizde. Biz tek kúımen ǵana shektelmeı, shetel shyǵarmalaryn mindetti túrde kontsertterde qosýǵa tyrysamyz. Áli kúnge deıin tek dástúrli kúımen shektelip qalmaı, jan-jaqty bolýdy oılaıtyn adammyn. Mýzykant bolǵannan keıin kókjıegiń keń bolýy kerek dep oılaımyn. Meniń ózime qoıatyn talabym osyndaı.
- Kúıshi bolǵannan keıin kóptegen ortada óner kórsetesiz. Kúıdi qazaq bolyp jan-júregińmen tyńdaı bilý de qabilet. Belgili bir jıynda delik, tyńdarmannyń keıbirine renjigen kezińiz boldy ma?
- Bilesiz be, men birinshiden, zalǵa qýyp tyǵyp, zorlyqpen kontsert ótkizbeımin. Kontsert ótkizsem - shynaıy bolǵanyn qalaımyn. Máselen, aqsha taýyp ketý maqsatynda mektep oqýshylarynyń barlyǵyn jınap alyp, kontsert berip jatatyn jaǵdaılar kezdesedi. Qalaýym - ol emes. Júregim qashan qalaıdy - sol kezde kontsertke shyǵamyn. Zorlyqpen bılet satqyzatyn óner ıesi emespin. Kontsertime kelgen úlken kisiler: «Dańǵyr-duńǵyrdan sharshap, mynadaı kontsertti kórmegenimizge kóp boldy» dep aıtyp otyrady. Keıbiri «qashan kontsert beresiz» dep suraıdy. Al men ústi-ústine kontsert ótkizip, halyqty jalyqtyryp alǵym kelmeıdi. Ózimniń sondaı bir ustanymdarym bar.
- Qazaqtyń qara dombyrasyn kúmbirletip júrgen túrkııalyq Sedat Solakoǵly degen týysymyzdyń baryn bilesiz. Ol kisimen suhbattasqan kezimde «Aıgúl Úlkenbaeva meni óziniń shákirti dep qabyldady. Maǵan odan artyq qýanysh bar ma?» dep qaldy. Jalpy, qazaqtyń dombyrasyna, ulttyq ónerimizge degen ónerdi túsinetin sheteldikterdiń pikiri qandaı?
- Árıne. Dombyranyń úni adamdardyń tamyryna ma, júreginiń bir qylyna ma tıetin bir qasıeti bar. Sheteldegi qazaqtarmen kóp aralasamyn. Keshe ǵana biz Atyraýdyń orkestrimen Parıjge baryp keldik. Kontsertti sondaı keremet qabyldaıtyn kórermen keldi. Joǵaryda atap ótkenimdeı, meniń kontsertime kezdeısoq adamdar kelmeıdi. Kúıdi túsinetin úlken adamdar keledi. Kontsert bitse de, sen osy kúıdi oryndap bershi dep qolqa salatyndar bar. «Kerýlen» degen ózimizdiń qurǵan etnomádenı tobymyz bar. Mýzykanttardyń jan-jaqqa kóship ketýine baılanysty qazir kontsert berip, jarnama jasap júrgen joqpyz. Kontsert aıaqtalǵasyn zaldan kórermender ketpeı: «Aıgúl, aınalaıyn endi sen óziń myna, myna kúılerdi oryndap ber» dep kútip otyratyndar barshylyq. Orkestrden tys oryndap bermeseń, sen kúı shertpediń dep qabyldamaıtyn adamdar kezdesedi. Qudaıǵa shúkir, ondaı kisiler aman-esen júre tursa eken dep oılaımyn. Sol tyńdarmandarymyz ketse, keıingi bizdiń jaǵdaıymyz ne bolar eken degen meniń ýaıymym da joq emes.
Shetelge barsaq, sol eldegi qazaqtardy mindetti túrde shaqyramyz. Vahab degen Parıjde turatyn aǵamyz: «Seniń kúıińdi tyńdaǵanda meniń myna qoldarymnyń túgi kóterilip ketedi» deıdi. Denem titirkenedi degeni ǵoı (kúldi).
- Kúılerińizdi tyńdap otyryp názik lırıkadan góri kóz aldyńa bir Mahambettiń órligi men erligin elesteter, Qurmanǵazy mánerinde dese bola ma - erekshe aryndy sezingendeı bolamyn. Jalpy, lırıkalyq kúılerden góri osyndaı adýyndy kúılerdi kóbirek den qoıatyn sekildisiz be?
- Joq. Kórermendi men ártúrli mýzykany talap etetinin bilemin. Bireý adýyndy kúıdi unatsa, bireý jaı kúıdi qolaı kóredi. Sondyqtan, men únemi ony aralastyramyn. Bir baǵytta bermeımin. Ermurat Úsenovtiń maǵan jazǵan «Kerbez sulý» kompozıtsııasy bar. Sony men skrıpkashylardyń qostaýymen oınaǵanmyn. Únemi ártúrli kúılerdi kontsertterimde aralastyramyn. Bir kezde men máselen dastarhannyń basynda otyryp, lırıkalyq áýen oryndaýym múmkin. Ol meniń kóńil-kúıime baılanysty. Túsinesiz be? Únemi sen julyp turǵan kúıdi oryndaı bermeısiń ǵoı. Jaıbaraqat adamnyń kóńilin tynyshtandyratyn bir kúı oryndaýyń múmkin. Kúı degenniń ózi - adamnyń kóńil-kúıi.
Úlken kontsertimde roıalmen birge «Saltanat» atty shertpe kúıdi oryndadym. Sol «Saltanatqa» pikirler óte jaqsy boldy. Buǵan deıin shertpe kúıdi estaradaǵa qosyp oınap júrmiz. Roıalmen oryndalǵany - tyń baǵyt.
- 1 shilde kúni «Ulttyq dombyra kúni» kele jatyr. Astanalyq ónersúıer qaýymǵa Aıgúl Narımanqyzy qandaı syı daıyndap otyr?
- Dombyra kúni jáne merekesi boıynsha bastamany kótergen Mádenıet jáne sport mınıstrligi dep túsindim. Sebebi, «dombyramen fleshmob daıyndap jatyrmyz - soǵan sizdi rolıkke túsireıik dep edik» dep birinshi maǵan habarlasty. Onyń arty merekege aınalǵany - sol kisilerdiń bir qadamy, túrtkisiniń arqasy dep men aıtar edim. Sol kisiler der kezinde másele kóterip, Prezıdenttiń aldyna deıin aparyp, «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasynyń aıasynda keremet istiń júzege asqany, halyqtyq merekeniń paıda bolǵany - qazaqpyn dep ózin esepteıtin adam úshin úlken qýanysh. Dombyra kúni - dástúrge aınalatyn mereke. Bul joly úlken buqaralyq túrde ótedi dep kútilip otyr. Jan-jaqtan barlyq orkestrler jınalyp jatqan sekildi. Daıyndyǵyna 30-y kúni jınalamyz. Ázirge meniń bilýimshe, kópshilik bolyp bárimiz kúı oryndaýymyz kerek. Ol jerde Elbasy qatysady dep kútilip otyr. Onyń artynsha etnoaýyl qurylyp, ulttyq óner pash etiledi. Sol jerde biz kontsertterge qatysamyz.
Taǵy bir aıta keter jańalyǵym - qolyma aldymyzdaǵy aptanyń ishinde tıer degen úmittemin: úlken bes dıskiden turatyn toptamam jaryq kórgeli jatyr. Onyń ishinde meniń jańadan jazǵan eki dıskim bolady. Onyń ishinde buryn-sońdy oryndalmaǵan kúıler qamtylady. Dıskide qamtylǵaly otyrǵan kontserttik nusqany telearnalardan berip, baıaǵyda-aq tanystyryp tastaýyma bolar edi. Bizdikiler ózderin umyttyrmaý maqsatynda sondaı amaldardy qoldanady ǵoı. Aıtyp ketkenimdeı, jarnamamen halyqty jalyqtyrǵym kelmeıdi. Sondyqtan, kúılerimdi telearnalarǵa bermeı, ınternetke júktegen joqpyn. Dıskini surap, jeke qolymnan alǵan adamdar bar. Barlyq qazaq kontsertimdi kórdi deýden aýlaqpyn. DVD-formatta eki dıski, aýdıoformatta 3 dıskim daıyn. Sonyń birine kontsertimdi de júktedim.
- Suhbat bergenińiz úshin kóp rahmet. 1 shildedegi Ulttyq Dombyra kúnin asyǵa kútemiz.
- Sizge de rahmet.
QR eńbek sińirgen ártisi, daryndy kúıshi, ustaz Aıgúl Úlkenbaeva! Álem sahnalarynda qazaq degen uly halyqtyń dástúrli ónerin nasıhattap júrgen Aıgúl apaılaryńyzben júzdeskilerińiz kelse, 1.07. "Ulttyq dombyra kúnin" toılaýǵa, Qazaq Eli alańyna kelińiz. 🔴 www.asyldombyra.kz saıtynda tirkelýdi umytpańyz. Zamanynyń Dınasy atanǵan daryndy kúıshi @aygululkenbayeva , el úshin atqaryp jatqan eseli eńbegińiz jemisti bolsyn! Jobaǵa qatysyp, ulttyq ónerdiń órkendeýine úles qosqanyńyz úshin, aıtar alǵysymyz sheksiz! @asyldombyra.kz #ulttyqdombyrakuni #aıgýlýlkenbaeva #qazaqeli #dombyra
