Aıgúl Qydyrbaeva EQYU/DIAQB mıssııasy basshysynyń orynbasarymen kezdesti
Taraptar saılaýǵa qatysatyn azamattar men qoǵamdyq birlestikterdiń saılaý quqyqtaryna baılanysty ótinishterin qarastyrýdaǵy sottardyń róli men rásimderin talqylady.
Kezdesý barysynda A.Qydyrbaeva: «Respýblıkada azamattardyń saıası quqyqtaryn tolyqqandy jáne erkin iske asyrýyna barlyq jaǵdaı jasalǵan, saılaý quqyqtaryn qorǵaý tetiginiń yqpaldy qyzmet etý júıesi qamtamasyz etilgen. Saılaý kezeńinde sottar róliniń artýy saılaý zańnamasyn qoldanýǵa qatysty ister boıynsha shyǵarylǵan sot sheshimderiniń mańyzdylyǵymen baılanysty» - dep atap ótti.
Joǵarǵy Sottyń alqa tóraǵasy Azamattyq protsestik kodekstiń 287-babyna sáıkes, saılaýǵa ázirlik jáne ony ótkizý kezeńinde, sondaı-aq daýys berý kúninen bastap bir aı ishinde kelip túsken aryz – bes kún merzimde, al daýys berý kúnine deıin bes kúnnen az ýaqytta, daýys berý kúni jáne saılaýdyń qorytyndylary jarııalanǵanǵa deıin túsken aryz dereý qaralatynyn aıtty.
M.Barker-Tsyganıkova DIAQB mıssııasynyń basty mindeti saılaý protsesin beıtarap baqylaý jáne nátıjesin qorytyndy baıandama arqyly shyǵarý bolyp tabylatyndyǵyn atap ótti.
Taraptar adam quqyqtary men bostandyqtary salasyndaǵy yntymaqtastyqty damytýǵa múddelilik tanytty.
Joǵarǵy Sot EQYU-nyń DIAQB mıssııasynyń Májilis jáne máslıhat depýtattaryn saılaý boıynsha kelip túsken ótinishter týraly suraý hatyna jaýap bere kele, aǵymdaǵy saılaý kezenińde Ortalyq saılaý komıssııasynyń (OSK) sheshimderi men áreketine baılanysty aryzdarǵa (shaǵymdarǵa) qatysty qabyldanǵan sot aktileri boıynsha ahýaldy túsindirdi.
Joǵarǵy Sotqa OSK-niń sheshimderi men áreketine qatysty barlyǵy 44 shaǵym kelip tústi. Joǵarǵy Sot sýdıalarynyń uıǵarymymen olardyń 25-i qaraýsyz qaıtaryldy, 19-y – is júrgizýge qabyldaýdan bas tartyldy.
Osy uıǵarymdarǵa qatysty kassatsııaǵa 10 jeke shaǵym kelip tústi, olardy qanaǵattandyrýdan bas tartyldy.
Elordanyń aýdandyq sottaryna 3 ótinish kelip tústi. Atalǵan 3 jaǵdaıda da ótinishter APK talaptarynyń saqtalmaýyna jáne sottylyqtyń durys anyqtalmaýyna (bul sanattaǵy isterdi Joǵarǵy Sot qaraıdy) baılanysty keri qaıtaryldy.
Qabyldanǵan sot sheshimderiniń quqyqtyq negizderi
Álemdegi barlyq ıýrısdıktsııalarda, sonyń ishinde Qazaqstanda sotqa talap-aryzdardy resimdeýge qoıylatyn naqty talaptar men erejeler belgilengen. Olardy quqyqtyq bilimi jáne zańgerlik tájirıbesi bar-joǵyna qaramastan barlyǵy da saqtaýy tıis.
Sondyqtan ótinishte mynalar kórsetilýi kerek:
- ony kim jáne kimge qatysty beredi (ótinish berýshi men jaýapkerdiń tolyq derekteri);
- kimniń jáne naqty qandaı quqyqtary buzylǵan;
- daý týdyrǵan aktiniń qandaı normalary zańǵa qaıshy keledi;
- qandaı BAQ jáne qashan jarııalandy.
Zańnyń talaby: ótinishke adamnyń ózi nemese uıymnyń birinshi basshysy qol qoıýy kerek. Eger senim bildirýshi qol qoısa, onda qol qoıý quqyǵy senimhatta tikeleı jáne naqty kórsetilýi kerek. Eger osy tarmaqtardyń kem degende bireýi buzylsa, sot mundaı ótinishti qaraý bylaı tursyn, tipti qabyldaýǵa da quqyly emes. Sot ony qaıtarýǵa mindetti.
Qandaı da bir ótinishti aýdandyq nemese Joǵarǵy Sottyń qaraýǵa quqyly ekenin eskerý qajet.
Mazmuny OSK sheshimin nemese áreketin (áreketsizdigin) daýlaýmen baılanysty ótinish – Joǵarǵy Sotqa, qalǵan jaǵdaılarda – aýdandyq sottarǵa beriledi.
Sottarǵa túsken ótinishter zań talaptarynyń buzylýyna baılanysty qaralmaǵan.
Ótinishterdiń basym bóliginiń mátinderi túgelimen birdeı boldy, bul olardyń bir-birinen kóshirilgen deýge negiz beredi. Tipti elimizdiń ártúrli óńirinen ártúrli adamdar qol qoıǵanyna qaramastan, olardyń qateleri de birdeı bolyp shyqty.
47 ótinishtiń 44-i – Joǵarǵy Sotqa, 3-eýi – elordanyń aýdandyq sottaryna kelip túsken. Sonyń ishinde:
- F.Z. Bespaevadan (2 ret), N.Maqsutqannan, A.S. Shýkeevadan, A.A. Ivanovadan, S.S. Chalabaevtan, R.J. Sadyrbaevadan (2 ret), T.S. Jýbanovtan (2 ret), A.A. Isenovadan (2 ret), J.T. Jýnýsovten, A.A. Sýltanovtan, G.A. Amınovadan, A.B. Jakýpovtan, O.N. Shırobokovtan, B.E. Akperdınovten, S.A. Aımýhametovten kelip túsken ótinishterdiń mátindik mazmuny birdeı jáne naqty talap-aryz berýshi kórsetilmegen.
- B.K. Mendygazıevten, F.Djandosovtan (2 ret), A.M.Shaıgýmarovtan, A.S.Djamalıevten (3 ret) 7 birdeı mátindik mazmundaǵy ótinish túsken.
- «Qazaqstannyń jastar aqparattyq qyzmeti» qoǵamdyq qorynan (2 ret), «HAQ» qoǵamdyq qaıyrymdylyq qorynan (2 ret), B.K. Mendygazıevten, D. Janaıdan mátini boıynsha birdeı 6 ótinish túsken.
- K.Sh. Baımahanovtan, A.S. Fabrdan, O.H. Jýmagýlovtan mátindik mazmuny birdeı 3 ótinish túsken.
- A.T. Tokaevadan jáne J.G. Kojakovadan jazýlary uqsas, biraq ár túrli adamnan 2 ótinish túsken.
- Shardarovtyń usynýymen eki adamnan 4 ótinish jáne «Erkindik Qanaty» qoǵamdyq qorynan 4 ótinish, barlyǵy 8 ótinish túsken.
Ótinishterdiń kópshiligine tıisti senimhatsyz ETsQ arqyly qol qoıylǵan. Ótinish bergen adamnyń uıymǵa nemese ótinish bergen azamatqa qandaı qatysy bar ekeni belgisiz. Osylaısha, APK-niń 148-babynyń talaby buzylǵan.
Keıbir ótinishter belgili bir tulǵanyń ETsQ-sy arqyly elektrondy túrde kelip túsken, biraq ótinishtiń ózinde ótinish berýshiniń baǵany toltyrylmaǵan, ıaǵnı onyń tegi, aty jáne ákesiniń aty kórsetilmegen. ETsQ arqyly ótinishke talap-aryz berýshiniń ózi nemese onyń ókiliniń qol qoıǵanyn anyqtaý múmkin emes. Aryzdyń kimnen túskeni túsiniksiz bolsa, ony sýdıa qaraýǵa quqyly emes.
Úsh uıymnan bir tulǵa qol qoıǵan ótinish kelip tústi. Bul rette osy adamnyń úsh uıymnyń atynan atalǵan ótinishke qandaı negizde qol qoıǵany belgisiz.
Ótinishterdiń bir bóligi shaǵymdanýdyń 10 kúndik merziminiń ótýine baılanysty qaıtaryldy. Bul merzimdi qalpyna keltirý múmkin emes. Zań mundaı ótinishterdi qabyldaýǵa jáne merzimdi qalpyna keltirýge tikeleı tyıym salady.
«Qazaqstannyń jastar aqparattyq qyzmeti» QQ óz ótinishin Saryarqa aýdandyq sotyna jiberip, OSK qaýlysyn resmı NQA dep sanady. Alaıda ótinishti máni boıynsha qaraý úshin NQA mindetti túrde ádilet organdarynda tirkelýi jáne kelesi derekkózderde jarııalanýy tıis:
- resmı basylymdarda (QR Parlamentiniń jarshysy, QR Prezıdenti men QR Úkimetiniń aktiler jınaǵy, «QR Ulttyq Bankiniń jarshysy»);
- NQA-nyń elektrondy etalondyq baqylaý bankinde;
- NQA-ny resmı jarııalaý quqyǵy berilgen BAQ-tarda;
Bul tizbe APK-ge sáıkes, tolyq jáne mindetti bolyp tabylady. APK onsyz ótinishterdi qabyldaýǵa tyıym salady. Alaıda, qujat sotqa qoǵamdyq qordyń atynan joldanǵanymen, I.V.Mednıkovanyń qol qoıý ókilettigin rastaýsyz, onyń ETsQ-sy arqyly qol qoıylǵan.
Qoryta aıtqanda, ótinishterdi taldaý olardyń zań talaptaryn anyq buza otyryp berilgendigin kórsetti. Múmkin, olar keri qaıtarylady dep kútilgen shyǵar.
Osynyń barlyǵy ótinish berýshilerdiń quqyqtyq biliminiń joqtyǵyn jáne kásibı zańgerlerdiń qatysýynsyz resimdelgendigin nemese saılaý protsesiniń aınalasynda teris qoǵamdyq pikir qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan áreketter dep aıtýǵa negiz beredi.
