Avtokólikpen júk tasymaldaý: qazaqstandyq kompanııalar úlesi men jańa erejeler
ASTANA. KAZINFORM – Bir kezderi Parlament Májilisinde sheteldik kompanııalar jergilikti avtokólikpen júk tasymaldaýshylardy naryqtan yǵystyryp jatqany jaıynda másele kóterilgen edi. Keıingi jyldary ruqsat blankilerine qatysty biraz pikir aıtylyp júrdi. Osy oraıda, elimizdiń kompanııalary qazir naryqtyń neshe paıyzyn qamtyp otyrǵanyn anyqtaýdy jón kórdik.
Otandyq kompanııalardyń úlesi
- 2023 jyldyń qorytyndysy boıynsha otandyq tasymaldaýshylardyń halyqaralyq júk tasymaldary naryǵyndaǵy úlesi 50% bolsa (2021 jyly – 31%, 2022 jyly – 43%), 2024 jyldyń 9 aıy qorytyndysy boıynsha 51 paıyz boldy, - delingen Kólik mınıstrliginiń Kazinform agenttigine bergen jaýabynda.
Al, 2024 jyldyń jalpy qorytyndysy boıynsha statıstıkalyq málimetter endi daıyn bolady.
2025 jyldyń 1 qańtaryndaǵy jaǵdaı boıynsha elimizde 9 500 kólik kompanııasy tirkelgen jáne olardyń 92 900 júk avtokóligi bar. Sonyń ishinde shamamen 58 myńy negizinen Qytaı jáne Ózbekstan baǵytynda júk tasymaldaryn júzege asyrady, al alys shetelge shamamen 2 400 kólik kompanııasy 35 myńnan astam avtokólik quralymen (sonyń ishinde tirkemeler/jartylaı tirkemeler) tasymaldardy oryndap keledi.
Bul rette mınıstrlik Qazaqstanda sheteldik kapıtaldyń qatysýymen júk tasymalynda neshe kólik kompanııasy bar ekenin naqtylady. Keıingi onjyldyqta Qazastaqstanda shetel kapıtalynyń qatysýymen (Germanııa, Latvııa, Lıtva, Nıderlandy, Túrkııa, Iran, Italııa, Reseı, Belorýs, Pákistan, Grýzııa) birlesken 50 kólik kásiporyny tirkelgen jáne olardyń parkinde 1 964 avtokólik bar.
- Osy birlesken kásiporyndar men olardyń avtokólik quraldary Qazaqstanda tirkelgen, sondaı-aq olar el ekonomıkasyna ınvestıtsııa quıyp, salyq tólep, qosymsha jumys oryndarymen qamtıtyn qazaqstandyq kompanııalar retinde sanalady, - dep atalyp ótken mınıstrlik málimetinde.
Ruqsat blankileri
Elimizde 2025 jyldyń 15 qańtarynan otandyq tasymaldaýshylar úshin júkterdi halyqaralyq tasymaldaýǵa jańa tetik engizildi.
Bul turǵyda halyqaralyq júk tasymalyna ruqsat beretin blankilerdi otandyq kólik kompanııalary arasynda tıimdi bólý sharalary eskerilgen be? Bul saýalǵa jaýabynda Kólik mınıstrligi sheteldik ruqsat blankilerin (ShRB) berýdiń jańa ári jetildirilgen mehanızmin ázirlegenin aıtyp otyr.
- Jańa tetik adamı faktor men sybaılas jemqorlyq táýekelderin alyp tastaýǵa baǵyttalǵan. Endi ShRB alýǵa ótinimdi qaraýdyń barlyq protsesi tolyǵymen avtomattandyrylǵan. Tasymaldaýshy E-license platformasy arqyly ShRB alýǵa suranysty toltyrýy qajet. Qaraý merzimi 2 jumys kúninen 40 mınýtqa deıin, al berý 8 kúnnen 1 kúnge deıin qysqartyldy.
Eger buryndary blank berý júıesi tarıhı aqparatqa súıene jumys istese, mysaly ótken kezeńdegi tasymaldaýshylardyń jumysyn eskere otyryp nemese halyqaralyq tasymaldaýda jınaqtalǵan tájirıbesi bar kompanııaǵa berilgen. Jańa erejelerde tasymaldaý tarıhyna jáne ótken kezeńdegi kóliktiń qanshalyqty belsendi paıdalanylǵanyna eshqandaı shekteýler joq. Qalaýy men tıisti ruqsaty bar kez kelgen adam blank ala alady. Bul qazaqstandyq tasymaldaýshylar arasynda neǵurlym básekege qabiletti orta qurýǵa múmkindik beredi, - deıdi vedomstvo mamandary.
Budan basqa, endi tapshy blankilerde kompanııanyń ataýy men avtomobıldiń memlekettik nómiri kórsetiledi.
Sondaı-aq, endi avtomobılderdiń kirý jáne shyǵý faktilerin tirkeý QR UQK Shekara qyzmetiniń «Búrkit» aqparattyq júıesi arqyly júzege asyrylady. Bul óz kezeginde ShRB-ny kóleńkeli naryqta qaıta satý úshin alǵysharttardy joıady.
- Tasymaldaýshynyń jeke kabınetine blank týraly habarlama kelgen sátten bastap naqty ol blankpen 30 kún ishinde shyǵýyna bolady. Eski mehanızm boıynsha bul kórsetkish 100 kún bolǵan. Buryn tólem eki tásilmen júzege asyrylǵan: ekinshi deńgeıli bankter arqyly nemese onlaın túrinde 5 jumys kúnine deıin. Endi tek onlaın-tólem qarastyrylǵan, ol 40 mınýt ishinde tólenýi tıis. Tólem týraly aqparat elektrondyq úkimettiń tólem shlıýzi arqyly túsetin bolady, - dep naqtylaıdy mınıstrlikten.
«Atameken» UKP basqarma tóraǵasynyń orynbasary Murat Ámrınniń aıtýynsha, avtomobılmen júk tasymaldary 42 shet memleketpen júzege asyrylady, ol úshin jyl saıyn 350-400 myń kóleminde ruqsattarmen ózara almasý júrgiziledi, onyń ishinde 2024 jyly Qytaımen 230 myń ruqsat almasý bolǵan.
- Óz kezeginde, ýákiletti organ mundaı shekteýlerdiń halyqaralyq júk tasymaly salasyndaǵy kóleńkeli naryqty, ıaǵnı sheteldik ruqsat blankilerin zańsyz alyp-satýdy boldyrmaý maqsatynda qabyldanǵanyn atap ótken bolatyn. Degenmen, bıznes-qaýymdastyq mundaı sharalar tasymaldaýshylardyń operatsııalyq qyzmetiniń ıkemdiligin tómendetip, logıstıkalyq protsesterdi qıyndatatynyn, bul qazaqstandyq naryqqa, ásirese shaǵyn jáne orta bıznes úshin teris áser etýi múmkindigin atap ótti. Bul rette, jańa Qaǵıdalardyń Qytaıdan Eýropa, EAEO jáne Orta Azııa elderine júkterdi jetkizý qyzmetiniń suranysyna baılanysty iri sheteldik kompanııalardyń naryqqa kirýine qolaıly jaǵdaılar jasap, otandyq tasymaldaýshylardyń edáýir sanyn qysqartýǵa yqpal etýi múmkin qaýipter men táýekelder týraly da aıtyldy», - dedi M. Ámrın.
Onyń sózine qaraǵanda, Ulttyq palata Qaǵıdalar sheńberinde sheteldik ruqsattardy tasymaldaýshylar arasynda tıimdi bólý úshin tıisti ádistemeni (zańdy ári ashyq túrde) bekitýdi usynyp, osy Qaǵıdalarǵa qatysty retteýshilik áserge taldaýdy jáne básekelestik ortanyń jaı-kúıine baǵalaýdy júrgizý qajet ekenin birneshe ret ýákiletti memlekettik organdardy eskertken. Óıtkeni, qazaqstandyq tasymaldaýshylardyń EAEO-ǵa múshe memleketterdiń (Reseı men Belarýs) aýmaǵy arqyly júrip ótýi úshin ákimshilik kedergiler týyndap, olardyń Eýropa elderine júk tasymaldaýlary tejelgen bolatyn.
Buǵan deıin «Atameken» UKP basqarma tóraǵasynyń orynbasary Murat Ámrın jańa ereje aıasynda halyqaralyq júk tasymalyn júzege asyrý úshin avtokóliktiń 30 kún ishinde elden shyǵýy keıbir jaǵdaılarda múmkin emes ekenin aıtqan. Al bul qaǵıda is júzindegi jaǵdaılarǵa saı emes.
— Júkter negizinen Reseı Federatsııasy terrıtorııasy arqyly Qytaıdan Eýropalyq Odaq elderi baǵytynda tasymaldanady. Sanktsııaǵa baılanysty onyń bir bóligi qazir Transkaspıı halyqaralyq kólik dálizi arqyly ótkizilip jatyr. Atap óterlik jaıt, jańaǵy aıtqan 30 kún júk kólikteriniń elden shyǵyp úlgerýine jetkiliksiz. Aqtaý portynda, Kaspıı teńizinde qatty jel, daýyl soqqanda, júk tasymalyna kedergi keltiredi. Qazir Quryq portynda júgin paromǵa qaıta tıep, teńizdi asý úshin 1000-daı kólik tizilip tur. Onda 25 kúndeı kezek kútedi. Al Qytaı shekarasynan Quryq portyna deıin 5 kúnde jetý múmkin emes. Biz quzyretti organdarǵa qoıylǵan talaptar kásipkerlerdiń jumys isteýine kedergi keltiretinin eskertemiz, — deıdi ol.
Eýropaǵa shyǵýdaǵy kedergiler
Kólik mınıstrligi 2025 jylǵy 1 qańtardan bastap otandyq tasymaldaýshylardyń Eýropa baǵytynda tasymaldaryn júzege asyrý kezinde Reseı jáne Belarýs aýmaǵy arqyly júrip ótý 6 avtomobıldik ótkizý pýnkti arqyly júzege asyrylatynyn (2024 jylǵy 12 qańtardan bastap 31 jeltosqanǵa deıin qazaqstandyq tasymaldaýshylar RF pen RB arasyndaǵy tek 1 ótkizý pýnkti arqyly ótetin) habarlady.
Munymen qosa, vedomstvo Qazaqstannan avtokólikpen Eýropaǵa júk jetkizý úshin balama baǵdar qarastyrý máselesi boıynsha túsinik berdi.
- Reseı men Belarýsti aınalyp ótetin balamaly mashrýtty pysyqtaý jumystary da júrip jatyr. Bul balamaly baǵdar Túrikmenstan, Iran, Túrkııa aýmaqtary arqyly odan ári Eýropa memleketterine shyǵýdy kózdeıdi. Bul baǵytta tasymaldardy jeńildetý maqsatynda mınıstrlik Túrikmenstanmen avtotasymaldarǵa ruqsatsyz júıe ornatý máselesin pysyqtap, 2024 jylǵy 10 qazanda Qazaqstan men Túrikmenstan arasyndaǵy halyqaralyq avtomobıl tasymaldary jónindegi úkimetaralyq kelisimge ózgerister engizý týraly hattamaǵa qol qoıdy (qazirgi kezde Hattamany ratıfıkatsııalaý jumystary atqarylyp otyr). Sondaı-aq qazirgi ýaqytta Qazaqstan men Túrikmenstan arasynda júrgizýshiler úshin vızasyz rejım ornatý máselesi pysyqtalyp jatyr, - delingen mınıstrliktiń Kazinform agenttigine bergen jaýabynda.
Vedomstvo aqparatyna qaraǵanda, Iranmen avtokólikpen júk tasymaldaryna jyl saıyn jetkilikti kólemde ruqsat blankilerimen almasý júrgiziledi jáne júrgizýshiler 15 kúnge deıin vızadan bosatylǵan.
- Túrkııamen de jyl saıyn avtokólikpen júk tasymaldaryna jetkilikti kólemde ruqsat blankilerimen almasý júrgiziledi jáne azamattarǵa vıza talap etilmeıdi, - dep atalyp ótken Kólik mınıstrligi málimetinde.
Júk tasymalynyń ósimi
2024 jylǵy 9 aıdyń qorytyndysy boıynsha avtomobıl kóligimen eksporttyq-ımporttyq qarym-qatynasta 22,9 mlrd AQSh dollary somasyna 6,6 mln tonna júk tasymaldandy. Jalpy, 2024 jyldyń qorytyndysy boıynsha statıstıkalyq málimetter áli qorytyndylanǵan joq.
Sonymen qatar vedomstvo Qytaıdan Eýropaǵa baratyn júkterdiń el aýmaǵy arqyly tranzıtine qatysty túsinik berdi.
- 2024 jylǵy 9 aıda Qytaıdan Eýropa baǵytynda Qazaqstan aýmaǵy arqyly avtomobıl kóligimen 262 myń tonna tranzıttik tasymal tirkelip, 2023 jylmen salystyrǵanda (106,1 myń tonna) 2,5 ese ósti jáne bul kórsetkishtiń odan ári ósedi, - delingen mınıstrlik aqparatynda.
Atap aıtqanda, birneshe elmen avtokólikpen júk tasymaldaý kelisimderine ózgeris engizildi. 2024 jyly avtokólik salasyndaǵy 5 úkimetaralyq kelisimge túzetýler engizilgen hattamalarǵa qol qoıyldy.
Armenııamen aradaǵy kelisimge engizilgen ózgerister Qazaqstan tasymaldaýshylaryn shamamen 100$ mólsherinde ekologııalyq alymdardy tóleýden bosatýǵa múmkindik beredi.
Al Qyrǵyzstanmen kelisimdegi ózgerister «Kegen – Qarqyra» pýnktiniń jumys rejımin 8 saǵattan 24 saǵatqa ózgertý kózdeıdi.
Ózbekstanmen aradaǵy kelisimge de tolyqtyrý engizildi. Bul turǵyda eki ótkizý pýnktiniń mártebesi «ekijaqtydan» «kópjaqty»dep ózgertilgen. Ózbekstanmen aradaǵy kelisimge engizilgen ózgerister aıasynda Qazaqstan tasymaldaýshylaryn júk kótergishtigi 3,5 tonnaǵa deıingi avtomobılder úshin ózbek ruqsat blankilerin alýdan bosatý kózdelgen.
Túrikmenstanmen de kelisimge ózgerister engizildi. Onda júkterdi ekijaqty, tranzıttik jáne úshinshi elderge tasymaldarǵa ruqsatsyz júıe engizý qarastyrylǵan. Qazirgi ýaqytta atalǵan qujattardyń kúshine enýi úshin tıisti memleketishilik rásimder júrgizilip jatyr.
Mınıstrlik 2024 jylǵy sáýir men jeltoqsan aılarynda ózbek jáne qytaı taraptarymen elektrondy ruqsat blankilerimen almasý júıesin, sondaı-aq QR Qarjy mınıstrligi Memlekettik kirister komıteti Qytaı jáne Ózbekstan shekaralarynda elektrondyq kezek júıesin engizdi.
Sonymen birge, Qytaımen shekaradaǵy «Nur Joly» ótkizý pýnktiniń jumys ýaqyty táýlik boıyna aýystyryldy, al qalǵan ótkizý pýnkteriniń jumys ýaqyty 2 saǵatqa uzartylǵan.