Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi: Bıyl janar-jaǵarmaı problemalary bolmaıdy

ASTANA. QazAqparat - Bıyl elimizde aýyl sharýashylyq jumystaryn júrgizýge barlyǵy 366,8 myń tonna dızeldik otyn qajet. 2016 jyly QR Energetıka mınıstrligi sharýalarǵa egin egý jumystaryna arnalǵan dızeldik otynnyń kóterme saýdadaǵy baǵasy lıtrine 79 teńge bolady dep málimdedi, al bólshek saýda baǵasy lıtrine 99 teńgeni quraıdy. Ótken 2015 jyly aýylsharýashylyq taýar óndirýshilerine qajetti otyn shyǵynynyń normatıvterine sáıkes dızeldik otynǵa suranys 786,4 myń tonnany quraǵan bolatyn (onyń 365,7 myń tonnasy - kóktemgi egin, 420,7 myń tonnasy - kúzgi astyq jınaý jumystaryna bólindi). Jalpy, sońǵy birneshe jylda aýyl sharýashylyq salasynyń ókilderi kóktemgi egis jáne astyq jınaý naýqandary kezeńinde janar-jaǵarmaıdyń osy kólemin tutynyp keledi.

Aıta keterligi, memleket dızeldik otyn baǵasyn retteýge aralasqanmen,  JJM qunyn arzandatýǵa tikeleı bıýdjetten qarajat bólinbeıdi. Aýylsharýashylyq taýar óndirýshileri JJM satyp alýǵa qarajat tabý máselesin óz kúshterimen sheshýi tıis. Al, aýylsharýashylyq taýar óndirýshileri úshin maýsymdyq egis jumystaryn júrgizý kezinde arzandatylǵan dızeldik otyn baǵasyn bekitýdiń tásili basqada. ıAǵnı,  osy ýaqytqa deıin  Energetıka mınıstrligi ákimshilik jolmen aýylsharýashylyq óndirýshileri  úshin munaı óńdeý zaýyttarymen birlesip dızeldik otyn bosatýdyń kóterme baǵasyn belgileıdi. Ol baǵa naryqtyq kóterme baǵadan sál tómen bolady jáne arzandatylǵan dep atalady.  Aýylsharýashylyq taýar óndirýshilerine arnalǵan dızeldik otynnyń osy bosatý baǵasy múmkindiginshe belgili bir merzimge naqty bekitiledi.  QR «Munaı ónimderiinń jekelegen túrlerin óndirý jáne onyń aınalymyn memlekettik retteý týraly»  zańynyń 7-baby 4-tarmaǵyna sáıkes,  Energetıka mınıstrligi jyl saıyn arnaıy keste jasaıdy. Sondaı-aq,  munaı ónimderin kóterme  saýdada satyp alýshylar men bólshek saýdada  ótkizýshiler jyl saıyn 2 naýryzdan 3 mamyrǵa deıin, 1 tamyzdan 31 qazanǵa deıin munaı ónimderin satyp ótkizý kezinde aýylsharýashylyq ónimderin óndirýshilerge basymdyq berýi mindetti.  

Degenmen, respýblıkamyzdaǵy munaı óńdeý zaýyttary dızeldik otynmen qamtamasyz etýde basymdyqqa ıe  salalardyń suranysyn tolyq qanaǵattandyrýǵa múmkindigi jetpeıdi. Janarmaıdyń bir bóligi shetten ımporttalady, qysqa arnalǵan dızeldik otyn negizinen Reseıden tasymaldanady. Onyń bir sebebi janar-jaǵarmaıdyń sapasyna kelip tireledi, óıtkeni, Qazaqstanda óndiriletin munaı quramynda kúkirttiń mólsheri joǵary ekendigi belgili. Bul onyń sapasyna jáne ózindik qunyna yqpal etpeı qoımaıdy. 

Jalpy, Qazaqstandaǵy munaı ónimderin óndirýshiler -  Atyraý munaı óńdeý zaýyty, Pavlodar munaı-hımııa zaýyty, Shymkenttegi «Petro Qazaqstan Oıl Prodakts» (PQOP) - elimizdi janar-jaǵarmaımen negizgi qamtamasyz etýshiler. Bul MÓZ-da óndiriletin munaı ónimderi qazirgi ýaqytta EVRO-2 standarttaryna saı keledi (bul eski, 1996 jylǵy standart, damyǵan elder quramynda zııandy zattary shektelgen, ekologııalyq EVRO-4 jáne EVRO-5 standarttaryna kóshti). Jáne de atalǵan zaýyttardyń munaıdy qaıta óńdeý boıynsha qosyndy qýattylyǵy jylyna 14,5 mln. tonna munaıdy quraıdy. Zaýyttardyń ornasalqan jerleri el óńirlerin birkelki qamtamasyz etýge qolaıly.

2016 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda dızeldik otyndy tutyný kólemi 2240,7 myń tonnany qurady, onyń  2091,1 myń tonnasy otandyq janar-jaǵarmaıdyń úlesinde, al ımport 140,7 myń tonnany quraıdy.

Osy rette, elimizdegi munaı óńdeý zaýyttarynda óndiriletin munaı ónimderiniń sapasy men kólemin arttyrý, suranysty tolyq qanaǵattandyrý maqsatynda atalmysh zaýyttardy qaıta jańǵyrtý sharalary júzege asyrylýda. Bul jumystar Indýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý baǵdarlamasynyń aıasynda júrgiziledi jáne  kezeń-kezeńmen 2017 jyly  aıaqtaý kózdelgen. Osy zaýyttardy qaıta qurý jumystarynyń nátıjesinde ishki naryqtyń suranysyn tolyq kólemde qanaǵattandyrý, joǵary oktandy benzınderdiń ımportynan qutylý,  benzın men dızeldik otynnyń  quramyndaǵy kúkirttiń deńgeıin azaıtyp, sapasyn jaqsartý,  qorshaǵan ortaǵa tıgizetin zııanyn azaıtý, munaı ónimderiniń sapasyn EVRO-4 jáne EVRO-5 standarttaryna jetkizý, zaýyttardyń qýattylyǵyn jylyna 17,5 mln. tonnaǵa jetkizý ispetti josparlar oryndalýy tıis.