Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi: Bıyl janar-jaǵarmaı problemalary bolmaıdy

Aıta keterligi, memleket dızeldik otyn baǵasyn retteýge aralasqanmen, JJM qunyn arzandatýǵa tikeleı bıýdjetten qarajat bólinbeıdi. Aýylsharýashylyq taýar óndirýshileri JJM satyp alýǵa qarajat tabý máselesin óz kúshterimen sheshýi tıis. Al, aýylsharýashylyq taýar óndirýshileri úshin maýsymdyq egis jumystaryn júrgizý kezinde arzandatylǵan dızeldik otyn baǵasyn bekitýdiń tásili basqada. ıAǵnı, osy ýaqytqa deıin Energetıka mınıstrligi ákimshilik jolmen aýylsharýashylyq óndirýshileri úshin munaı óńdeý zaýyttarymen birlesip dızeldik otyn bosatýdyń kóterme baǵasyn belgileıdi. Ol baǵa naryqtyq kóterme baǵadan sál tómen bolady jáne arzandatylǵan dep atalady. Aýylsharýashylyq taýar óndirýshilerine arnalǵan dızeldik otynnyń osy bosatý baǵasy múmkindiginshe belgili bir merzimge naqty bekitiledi. QR «Munaı ónimderiinń jekelegen túrlerin óndirý jáne onyń aınalymyn memlekettik retteý týraly» zańynyń 7-baby 4-tarmaǵyna sáıkes, Energetıka mınıstrligi jyl saıyn arnaıy keste jasaıdy. Sondaı-aq, munaı ónimderin kóterme saýdada satyp alýshylar men bólshek saýdada ótkizýshiler jyl saıyn 2 naýryzdan 3 mamyrǵa deıin, 1 tamyzdan 31 qazanǵa deıin munaı ónimderin satyp ótkizý kezinde aýylsharýashylyq ónimderin óndirýshilerge basymdyq berýi mindetti.
Degenmen, respýblıkamyzdaǵy munaı óńdeý zaýyttary dızeldik otynmen qamtamasyz etýde basymdyqqa ıe salalardyń suranysyn tolyq qanaǵattandyrýǵa múmkindigi jetpeıdi. Janarmaıdyń bir bóligi shetten ımporttalady, qysqa arnalǵan dızeldik otyn negizinen Reseıden tasymaldanady. Onyń bir sebebi janar-jaǵarmaıdyń sapasyna kelip tireledi, óıtkeni, Qazaqstanda óndiriletin munaı quramynda kúkirttiń mólsheri joǵary ekendigi belgili. Bul onyń sapasyna jáne ózindik qunyna yqpal etpeı qoımaıdy.
Jalpy, Qazaqstandaǵy munaı ónimderin óndirýshiler - Atyraý munaı óńdeý zaýyty, Pavlodar munaı-hımııa zaýyty, Shymkenttegi «Petro Qazaqstan Oıl Prodakts» (PQOP) - elimizdi janar-jaǵarmaımen negizgi qamtamasyz etýshiler. Bul MÓZ-da óndiriletin munaı ónimderi qazirgi ýaqytta EVRO-2 standarttaryna saı keledi (bul eski, 1996 jylǵy standart, damyǵan elder quramynda zııandy zattary shektelgen, ekologııalyq EVRO-4 jáne EVRO-5 standarttaryna kóshti). Jáne de atalǵan zaýyttardyń munaıdy qaıta óńdeý boıynsha qosyndy qýattylyǵy jylyna 14,5 mln. tonna munaıdy quraıdy. Zaýyttardyń ornasalqan jerleri el óńirlerin birkelki qamtamasyz etýge qolaıly.
2016 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda dızeldik otyndy tutyný kólemi 2240,7 myń tonnany qurady, onyń 2091,1 myń tonnasy otandyq janar-jaǵarmaıdyń úlesinde, al ımport 140,7 myń tonnany quraıdy.
Osy rette, elimizdegi munaı óńdeý zaýyttarynda óndiriletin munaı ónimderiniń sapasy men kólemin arttyrý, suranysty tolyq qanaǵattandyrý maqsatynda atalmysh zaýyttardy qaıta jańǵyrtý sharalary júzege asyrylýda. Bul jumystar Indýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý baǵdarlamasynyń aıasynda júrgiziledi jáne kezeń-kezeńmen 2017 jyly aıaqtaý kózdelgen. Osy zaýyttardy qaıta qurý jumystarynyń nátıjesinde ishki naryqtyń suranysyn tolyq kólemde qanaǵattandyrý, joǵary oktandy benzınderdiń ımportynan qutylý, benzın men dızeldik otynnyń quramyndaǵy kúkirttiń deńgeıin azaıtyp, sapasyn jaqsartý, qorshaǵan ortaǵa tıgizetin zııanyn azaıtý, munaı ónimderiniń sapasyn EVRO-4 jáne EVRO-5 standarttaryna jetkizý, zaýyttardyń qýattylyǵyn jylyna 17,5 mln. tonnaǵa jetkizý ispetti josparlar oryndalýy tıis.