Aýyl men mektepti saqtap qalý: Aqtóbede ákim men muǵalimder kópbalaly otbasylardy shaqyryp jatyr
AQTÓBE. KAZINFORM — Kópbalaly otbasylar kóship barsa turǵyn úı alýǵa, jumysqa ornalasýǵa járdem beredi. Tipti muǵalimder ózara aqsha jınap, baspana syılaýǵa ázir otyr.
Sulýkól aýyly
Aqtóbe oblysy Áıteke bı aýdany Sulýkól aýylyndaǵy orta mektep 2013 jyly salyndy. Eki qabatty záýlim mekteptiń óz májilis zaly, sport zaly, ashanasy, arnaıy oqý kabınetteri bar. Mektep kitaphanasynyń kitap qory da mol. Keıingi jyldary dál osy aýylda kóshi-qon údeı túsken. Qazir mektepte bar bolǵany 58 bala qaldy. Al orta mektepti saqtap qalý úshin oqýshy sany 80-nen asýy tıis.
— 10 synypta 3, 11 synypta 2 oqýshy qaldy. Dál osy 10-synyp oqýshylarynyń ata-analary mektep negizgi bolyp qalsa aýyldan kóship ketpek. Muǵalimder de osy oıda. Qazir múmkindikti jiberip almaı, jan-jaqqa habarlandyrý berdik. Sulýkól aýylyna kóship keletin adamdar bolsa, qýana qarsy alamyz. Ásirese kópbalaly otbasylar qajet. Qazirgi kezde aýylǵa gaz qubyry tartylyp jatyr. Kúzge deıin kógildir otyn beriledi, — dedi Sulýkól orta mektebiniń dırektory Aısáýle Ótegenova.
Onyń aıtýynsha, keıingi jyldary kóshý úrdisi toqtamaǵan. Jyl ótken saıyn adam sany azaıyp, kóbi gaz máselesin kótergen. Suranysqa saı qazir qubyr tartylyp jatyr.
— Bizde 4, 7-synyptarda 4 oqýshydan, 2, 3-synyptarda 5 oqýshydan bar. 1-synyptyń ózine 6 baladan ótinish tústi. Mektebimiz bolsa 170 orynǵa shaqtalǵan. Sonymen birge aýylda balabaqsha bar. Ákimdik ǵımaratynda kitaphana, medıtsınalyq pýnkt ornalasqan. Aýyl halqy mal sharýashylyǵymen aınalysady, keıbiriniń óz qojalyǵy bar. Kóbi aýyl mańyndaǵy Qarajyra ken ornynda jumys isteıdi. Munda vahtalyq ádispen eńbek etedi. Aýyldan 4 shaqyrym qashyqtyqta temirjol ótip jatyr. Sonda jumys isteıtinderi de bar, — dedi mektep dırektory.
Mektep ujymy aqyldasa kele kópbalaly otbasy qonys aýdarsa aýylda bos turǵan úıdi de satyp almaq. Sonymen birge hımııa, tehnologııa, qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimderi men bastaýysh synyp pedagogin de qabyldaýǵa ázir. Qazir 21 muǵalim jumys isteıdi, ujymda jastar da bar.
— Aýylda bos úıler bar. Aýyl ákimi eki úıdi qyzmettik páter retinde usyna alady. Muǵalimder otbasy bolsa ujym bolyp jınalyp, alyp bergimiz keledi. Úıdiń baǵasy 400-500 myń teńgeden bastalady, — dedi Sulýkól orta mektebiniń dırektory Aısáýle Ótegenova.
Velıhov aýyly
Qarǵaly aýdanyndaǵy Velıhov negizgi mektebi jabylýdyń az-aq aldynda tur. Velıhov aýyldyq okrýginiń ákimi Joldas Qaraǵulov ta áleýmettik jeli arqyly habarlandyrý berip, kópbalaly otbasylardy aýylǵa shaqyrdy. Bul Reseıge shekaralas aýyldyń biri. Munda Aqtóbe-Orsk tas joly jaqyn ári aýyl tabıǵı taza aýmaqta ornalasqan. Shóbi shúıgin, sharýalar da uzaq jyldan beri osy mańda óz kásibin dóńgeletip otyr.
— Bizdiń maqsatymyz — mektep kontıngentin kóbeıtý. Bıyl mektep jabylyp qalýy múmkin. Sondyqtan aýylǵa kópbalaly otbasylardy shaqyramyz. Buǵan deıin nege aıtalmady? Sebebi keıingi 2 jylǵa ǵana gaz jelisi tartylyp jatyr. Bıyl turǵyndar gaz tutyna bastaıdy. Jumys 99% aıaqtalyp tur. Tek qosý qyzmeti qaldy. Aýylda 60 úı bar. Aýyldaǵy «Velıhovka» JShS-i mal jáne egin sharýashylyǵymen aınalysady. «Dılend» JShS-i egin sharýashylyǵymen aınalysady. Sonymen birge mármár tas óndiretin kompanııanyń kareri bar. Munyń bári adamdar úshin jumys orny. Al 2008 jyly 100 oryndyq mektep salyndy. Eki qabatty bilim ordasy aýdandaǵy jańa mektepterdiń biri. Tek sport zaly joq, dálizin májilis zaly retinde qoldanýǵa bolady. Mektepke muǵalimder de kerek. Jas mamandardy qabyldaýǵa ázirmiz. Bir aıta keterligi, mektepte orys synyptary ǵana bar. Bilim bólimi suranys bolsa qazaq synybyn ashýǵa ázir. Nege qazaq synyby joq degen suraqqa keler bolsaq, mektepte tek ózge ulttar oqyp jatyr, — dedi Joldas Qaraǵulov.
Bul aýyldaǵy úıler 1960 jyldary salynǵan. Kóbi eski. Biraq qoly epti adam ózi jóndep te alady.
— Qazir táýir bir úıde qarap otyrmyz. Sony bıýdjetten qarjy bólip satyp alyp, kópbalaly otbasyna bergimiz keledi. Eger bir emes, birneshe otbasy kelse, aýyldan úı satyp alýyna bolady. Habarlasyp, mán-jaıdy surap jatqan adam kóp. Mamandyqtaryn, otbasydaǵy adam sanyn surap otyrmyn. Bárin de aldymen kelip, kórýge shaqyramyn. Ol da shaǵyn saıahat bolsyn dep oılaımyn. Oblys ortalyǵynan 90 shaqyrym qashyqtyqta ornalasqan, Aqtóbe-Orsk tasjolyna jaqyn, — dedi Velıhov aýyldyq okrýginiń ákimi.
Bul mektepte qazir nebári 7 bala oqıdy. Bıyl 3 oqýshy 9-synypty bitirgen.
Velıhov aýyly mańynda buryn temir rýdasyn óndiretin karer ashyldy. Jańa óndiris orny aýyl halqy sanynyń kóbeıýine yqpal etýi tıis edi. Alaıda jumys vahtalyq ádispen bolyp, kóship kelgender bolmady. Keıin bul karer de jabylyp qaldy. Aýyldyq okrýgke qarasty Aqjaıyq aýyldaǵy mektep bolsa osydan 4 jyl buryn jabylyp qalǵan.
— Velıhov aýylynda qazir kóshý toqtady dep aıtsam bolady. Al Aqjaıyqta toqtamady. Velıhov aýylyna bıyl gaz beriledi. Kóshýdiń toqtaýy osydan. Aýylda 500 myń teńgeniń de, mıllıonnyń da úıin tabýǵa bolady, — dedi Joldas Qaraǵulov.
Aqtóbede 202 shaǵyn jınaqty mektep bar
Qazir Aqtóbe aýyldarynda kóshi-qon toqtamaı tur. Oblystyq statıstıka departamentiniń derekterine súıensek, óńirde 952 myńǵa jýyq adam turady. Onyń tek 24% ǵana aýylda. Ózgesi qala turǵyny.
Aqtóbe oblystyq bilim basqarmasy baspasóz qyzmetiniń málimetine súıensek, óńirde 202 shaǵyn jınaqty mektep bar. Onyń 80-i, ıaǵnı, 39,6% normatıvke sáıkes kelmeıdi.
Normatıv:
— oqýshy sany 5 jáne odan kóp bolǵanda — bastaýysh mektep;
— bala sany 41 jáne odan kóp bolǵanda — negizgi mektep;
— oqýshy sany 81 jáne odan kóp bolǵanda jalpy orta bilim beretin mektep.
Dál osy normatıvke saı kelmeıtin 80 mekteptiń 43-in ońtaılandyrý jobasy da usynyldy.
— Normatıvke 1-5 oqýshy jetpeıtin mektep sany — 18. Bul mektepter oqýshymen tolyǵýy múmkin. Sondyqtan ońtaılandyrýǵa jatpaıdy. Shekara mańyndaǵy 24 mektep te ońtaılandyrýǵa jatpaıdy. Qazir ońtaılandyrýǵa jatatyny — 43 mektep. Onyń 20-y orta, 23-i negizgi mektep. Jalpy oblysta 405 memlekettik mektep bar. Onyń 20-y bastaýysh, 77-i negizgi, 308-i orta bilim berý uıymy, — dep habarlady Aqtóbe oblystyq bilim basqarmasynyń baspasóz qyzmeti.
Aıta keteıik, Aqtóbe oblysynda 2025 jyldyń aıaǵyna taman halyqta aýyz sýmen qamtý kórsetkishi 99,9%, al gazben qamtý 97% paıyz. Qazir óńirde barlyǵy 319 eldimeken bar.
Eske salsaq, Aqtóbede bilim berý uıymdaryn jóndeýge 5,4 mlrd teńdegen astam qarjy jumsalady. Kúrdeli jóndeý 19 bilim berý uıymyna júrgiziledi.