Atyraýdyń ekologııasy qashan jaqsarady
ATYRAÝ. KAZINFORM — Atyraý turǵyndaryn alańdatyn túıtkildiń biri — atmosferalyq aýanyń lastanýy. Óıtkeni jutar aýasy jupar emes óńirdiń ekologııasy jaqsarmaı tur.
Jol kartasynyń oryndalýyna kimder jaýapty?
Atyraý oblystyq ekologııa departamentiniń basgysy Asqar Júsipovtiń aıtýynsha, ónerkásip oryndarynda eń úzdik qoljetimdi tehnologııalar engizilip jatyr.
Basty maqsat — atmosferalyq aýaǵa, sý resýrstaryna jáne qatty turmystyq qaldyqtardy basqarý arqyly qorshaǵan ortaǵa tastalatyn zııandy zattardy azaıtý.
— Munaıly óńirdiń negizgi ekologııalyq problemalyq máseleleri zerdelenip, birinshi kezekte sheshýin qajet etetin jaıttar aıqyndaldy. Osyǵan sáıkes, Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi men oblys ákimdigi 2022-2025 jyldarǵa arnalǵan Jol kartasyn qabyldady. Atyraý oblysynyń ekologııalyq problemalaryn keshendi sheshý jónindegi Jol kartasy 7 bólimnen, 45 tarmaqtan turady. Atalǵan jol kartasynda ózekti ekologııalyq máseleleri jáne ony sheshý joldary qarastyrylǵan. 45 is-sharanyń 9 is-sharasy tolyq kólemde oryndaldy. Al, 7 is-shara oryndalý satysynda tur. Alaıda, oryndalmaǵan 23 is-sharasy, oryndaý merzimi aıaqtalmaǵan 6 is-shara bar, — deıdi Asqar Júsipov.
Onyń deregine qaraǵanda, atmosferany lastaýshy zattar emıssııasyn qysqartýǵa baılanysty 7, kógaldandyrýǵa qatysty 3, qaldyqtardy basqarý salasynda 2 is-shara oryndalmaǵan.
Buǵan qosa, sý resýrstaryn retteý bóliminde 6, avtokólik shyǵaryndylaryn azaıtý jónindegi 1, jer resýrstaryn qorǵaý tapsyrmasyna baılanysty 3 is-shara áli oryndalmaı otyr.
— Oryndalý merzimi byltyr ótip ketse de áli tolyq sheshimin tappaǵan birneshe is-shara bar. Birinshisi — Atyraý qalasynyń oń jaq bóliginde KTQ-ny qalpyna keltirý. Buǵan Atyraý oblystyq qurylys basqarmasy jaýapty bolǵan edi. Ekinshiden, Atyraý munaı óńdeý zaýyty «Týhlaıa balka» býlaný alańyn qalpyna keltirýdi aıaqtaýdy ttolyq oryndamady. Úshinshiden, «Kvadrat» býlaný alańy tolyq qalpyna keltirilmedi. Ony Atyraý qalalyq ákimdigi men «Pavlodar ózen porty» AQ oryndaýǵa jaýapty bolatyn. Tórtinshiden, Atyraý qalasyndaǵy barlyq kárizdik sorǵy stansany qalpyna keltirý aıaqtalmaı tur. Bul is-sharanyń jaýapty oryndaýshylary — Atyraý oblystyq energetıka jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq basqarmasy, Atyraý qalasy ákimdigi, «Atyraý oblysy Sý Arnasy» KMK. Besinshiden, munaıly shahar ákimdigi qoldanystaǵy qatty turmystyq qaldyqtar polıgonyn qalpyna keltirýdi tolyq oryndamady. Altynshydan, Mahambet, Jylyoı jáne Qurmanǵazy aýdanynyń ákimdikteri «Sat Trans Servise», «Sta Profit Company», «Kóljan Oıl», «Nort Kaspıan Oıl Development» kompanııalarynyń munaı ónimderimen lastanǵan jerlerdi tazartý boıynsha jumysyn uıymdastyrý tolyq oryndaǵan joq. Bul is-sharanyń oryndalý merzimi — 2023 jyl, — deıdi Asqar Júsipov.
Endi Jol kartasynyń jańa jobasyna jasaý júrgizilip jatyr. Buǵan birneshe jaıt sebep bolǵan.
Birinshiden, sý resýrstary komıteti Sý resýrstary jáne ırrıgatsııa mınıstrligine, balyq sharýashylyǵy komıteti Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligine, geologııa komıteti Ónerkásip jáne qurylys mınıstrligine berilgen.
Ekinshiden, Jol kartasyndaǵy keıbir is-sharalardyń ózekti bolmaı qalǵan. Úshinshiden, bıyl Jol kartasynyń merzimi aıaqtalatyny eskerilgen.
— Oblystyń ekologııalyq máselelerin sheshý úshin qarjylandyrý maqsatynda Atyraý oblystyq máslıhatymen «Atyraý oblysy boıynsha 2025-2027 jyldarǵa arnalǵan qorshaǵan ortany qorǵaý jónindegi is-sharalar jospary» bekitildi. Atalǵan is-shara josparynda óndiris oryndarynyń adam aǵzasyna tıgizetin áserlerin taldaý úshin «Atyraý oblysynyń qorshaǵan orta jaǵdaıyn jáne turǵyndarynyń densaýlyǵyn keshendi baǵalaý, Ekologııalyq jaǵdaıdy baǵalaý belgisi sheńberinde zertteýler júrgizý, halyq densaýlyǵyna antropogendik faktorlardyń áserin baǵalaý» is-sharalary engizildi, — deıdi departament basshysy.
Qorshaǵan ortany qandaı kompanııalar búldiredi?
Atyraý oblystyq ekologııa departamentiniń basshysynyń málimetinshe, birinshi sanatta 83 kompanııa bar. Onyń 50 paıyzy munaı-gaz óndirý sektorynda jumys isteıdi.
Al, munaı óńdeý jáne gaz-hımııa sektoryndaǵy kompanııalardyń úlesi — 5 paıyz.
Kompanııalardyń 15 paıyzy polıgondar men qaldyqtardy óńdeý jáne zalalsyzdandyrý salasynda tirkelgen. Sondaı-aq, 21 paıyzy óndiristiń basqa sektorlaryna tıesili.
Al, ekinshi sanatta 30 kásiporynnyń 64 nysany tirkeýge alynǵan. Úshinshi sanatta 113 nysan bar. Oǵan 64 kompanııa ıelik etedi.
— Byltyr lastaýshy shyǵaryndylardyń naqty kólemi 117,8 myń tonna boldy. Bul — 2021 jylǵydan 37,7 myń tonnaǵa (24%) azaıdy. Aýa basseınin lastaıtyn shyǵaryndylardyń negizgi úlesin birinshi sanattaǵy iri kompanııalar (90%) qurap otyr. Máselen, «Teńizshevroıl» JShS-niń úlesi — 142,957 myń tonna. Al, «Nort Kaspıan Opereıtıng Kompanı N.V.» kompanııasynda 61,506 myń, «Atyraý jylý elektr ortalyǵy» AQ-da 11,480 myń, «Atyraý MÓZ» JShS-da 11,480 myń tonna bolyp otyr, — dedi Asqar Júsipov.
Eske sala ketelik, budan buryn Atyraýda jyl basynan beri ekologııany lastaǵandarǵa 916 mln teńge aıyppul salynǵanyn habarlaǵan edik.