«Atameken» palatasy CT-KZ sertıfıkatynan aıyrylady
ASTANA. KAZINFORM — Elimizde óndirýshilerdiń biryńǵaı tizilimi iske qosylmaq. Ol osy jyldan bastap jumys isteı bastaıdy. Al erterek berilgen sertıfıkattar 2026 jyldyń 1 qańtaryna deıin jaramdy bolmaq. Osy oraıda taýardyń shyǵý tegin anyqtaý máselelerine arnalǵan zańnamalyq aktilerge tolyqtyrýlar men ózgertýler ázirlegen jumys tobynyń jetekshisi, Májilis depýtaty Muqash Eskendirov zańǵa engiziletin qosymshalarǵa qatysty eksklıýzıvti suhbat berdi.
Aıta keterligi, 5 naýryzda ótetin Májilistiń jalpy otyrysynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine taýardyń shyǵý tegin anyqtaý máseleleri boıynsha ózgertýler men tolyqtyrýlar engizý týraly» zań jobasy ekinshi oqylymda qarastyrylmaq. Zań jobasynyń negizgi maqsaty — Qazaqstan taýar óndirýshileriniń jańa tizimin qurý. Bul memlekettik qoldaý sharalarynyń ataýlylyǵyn jaqsartyp, bıznes úshin sertıfıkattaý protsesin jeńildetýge múmkindik beredi.
— Atalǵan zań jobasyn ázirleý qandaı qajettilikten týyndady?
— Elimizde otandyq bıznes pen taýar óndirýshilerdi qoldaýǵa baǵyttalǵan kóptegen baǵdarlama jumys isteıdi. Qazir Qazaqstanda sertıfıkattyń úsh túri bar: CT-KZ, taýarlardyń shyǵý tegi týraly ındýstrııalyq jáne eksporttyq sertıfıkattar. Olardyń barlyǵyn «Atameken» UKP beredi. Eger sońǵy statıstıkalyq derekterdi taldaıtyn bolsaq, ótken jyldyń sońynda 50 myńnan astam CT-KZ sertıfıkaty, 1 000-nan astam ındýstrııalyq sertıfıkat jáne taýarlardyń shyǵý tegi týraly 363 myń sertıfıkat berilgenin kórýge bolady.
Ókinishke qaraı, ST-KZ sertıfıkattarynyń edáýir sanyn jalǵan kásipkerler men jalǵan óndirýshiler aldy. Bul olarǵa qazaqstandyq taýar óndirýshilerdiń keıpine enip, memlekettik satyp alýǵa qatysýǵa múmkindik berdi. Nátıjesinde naqty otandyq óndirýshiler qolaısyz jaǵdaıǵa tap boldy. Shyn máninde, satyp alýǵa qatysý úshin óndiristi uıymdastyrý talap etilmedi — úı-jaıdy jalǵa alý, ST-KZ sertıfıkatyn alý jáne qazaqstandyq taýarlarǵa ımporttyq taýarlar berý jetkilikti edi.
Bul ásirese densaýlyq saqtaý salasynda baıqaldy: mysaly, ımporttyq óndiristiń kompıýterlik jáne magnıttik-rezonanstyq tomograftary otandyq dep kórsetilip, memlekettik satyp alýǵa ruqsat etildi. Onymen naqty óndirisi bar qazaqstandyq kompanııalardyń básekelesýi qıyndyq týdyrdy. Sonymen qatar, otandyq taýar óndirýshilerge bólingen aýqymdy memlekettik qoldaý shashyrap ketip, laıyqty nátıje bere almady.
Osy problemalardyń barlyǵyn eskergen Memleket basshysy 2023 jylǵy Joldaýynda qazirgi zamanǵy tehnologııalar transfertin jáne jańa óndiristerdi oqshaýlaýdy qamtamasyz etetin ımporttyq jetkizilimderge táýeldilikti tómendetýge múmkindik beretin oqshaýlaýdyń joǵary úlesi bar óndiris tsıklin qurý mindetin qoıdy. Bul máseleni júıeli jáne birtindep sheshýge otandyq taýar óndirýshilerdiń tizilimi joldandy. Ol qoldanystaǵy ST-KZ sertıfıkattary men Indýstrııalyq sertıfıkatty aýystyrýǵa tıis boldy.
Osyǵan baılanysty ótken jyldyń mamyr aıynda zań jobasy Májiliske túsip, kúzde ony belsendi talqylaýǵa kiristik. Osy ýaqyt aralyǵynda jumys tobynyń 14-ten astam otyrysy ótkizilip, 200-den astam túzetýler qaraldy jáne talqylandy. Birinshi oqylym qańtarda ótti jáne bıyl zań qabyldanyp, erejeleri 2026 jyldyń 1 qańtarynan bastap kúshine enedi dep úmittenemiz. Bul rette buryn berilgen sertıfıkattar osy ýaqytqa deıin jumysyn jalǵastyrady.
— Jańa tizilimniń naqty basymdyǵy nede?
Tizilimdi engizý qazaqstandyq taýar óndirýshiler týraly ózekti aqparatqa qol jetkizýdiń biryńǵaı núktesin qalyptastyrady. Bizdiń basty maqsatymyz — naqty irikteý ólshemsharttaryn qoldana otyryp, shynaıy otandyq óndirýshilerdi anyqtaý. Búgingi tańda úsh myńnan astam taýar ataýy shyǵý tegi týraly sertıfıkat aldy. Alaıda, tizilim engizilgennen keıin otandyq óndirýshilerdiń naqty sanyn kórip, jaǵdaıdy shynaıy baǵalaı alamyz. Boljamymyz boıynsha, olardyń sany myńnan az bolady.
Jańa tizilimniń engizilýimen josyqsyz qatysýshylar endi qaptamany aýystyrý nemese tıisti tańbalaý arqyly ımporttyq taýarlardy qazaqstandyq taýar retinde usyna almaıdy. Endi tizilimge engizý úshin óndirýshi tehnologııalyq operatsııalardyń tolyq tsıkliniń oryndalýyn kórsetýge mindetti. Munyń ústine ony tek qujatpen ǵana emes, sonymen qatar fotosýretter men beınematerıaldardyń kómegimen de rastaýy qajet.
Búginde memlekettik qoldaý sharalary kóbinese maqsatsyz bolyp shyǵady. Bul olardyń tıimdiligin tómendetedi. Tizilim resýrstardy tek qana naqty qazaqstandyq óndirýshilerge baǵyttaýǵa múmkindik beredi. Olardyń damýyn jáne memlekettik qarajatty utymdy paıdalanýdy qamtamasyz etedi.
Sonymen qatar, jańashyldyq adam faktor áserin azaıtady jáne tizilimge engizý protsesin jyldamdatady. Tsıfrlyq derekterdiń arqasynda jabdyqtar men tehnologııalardy manıpýlıatsııalaý qaýpi azaıady. Kompanııalar ózderiniń shyǵý tegin jedel rastap, memlekettik satyp alýǵa qatysa alady.
Munan bólek, tizilim jeke saraptamadan bıznes ókilderiniń qatysýymen memleketke aýysa otyryp, qoldanystaǵy sertıfıkattaý júıesiniń kemshilikterin joıady. Bul sybaılas jemqorlyq táýekelderin boldyrmaı, ótinish berýshiler men ákimshiler arasyndaǵy tikeleı baılanystardy azaıtady.
— Tizilimge engizý protsesi qalaı júzege asyrylady?
— Tizilimge engizý birneshe kezeńnen turady:
1. Ótinish berý.
2. Tsıfrlyq tekserý.
3. Óndiristi baǵalaý.
4. Qosý nemese bas tartý týraly sheshim qabyldaý.
Taýar óndirýshi ótinimdi jeke kabınet arqyly beredi. Memlekettik aqparattyq júıe negizgi kórsetkishterdi avtomatty túrde taldaıdy: elektr energııasyn tutyný, jumysshylar sany, salyq aýdarymdary. Sondaı-aq beınebaqylaý arqyly óndiris protsesin qadaǵalaıdy. Tekserý aqparattyq júıelerdiń — Qarjy mınıstrligi Memlekettik kirister komıtetiniń, Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń, Energetıka mınıstrliginiń jáne Ónerkásip mınıstrliginiń derekterine negizdeledi.
Óndirýshi barlyq tehnologııalyq operatsııanyń oryndalýyn rastaıtyn foto jáne beınematerıaldardy usynýy kerek. Sodan keıin «Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasy men salalyq qaýymdastyqtardyń ókilderi kiretin komıssııa ótinimdi qarap, tizilimge engizý týraly sheshim qabyldaıdy. Ýákiletti organ óndirýshi oryndaýy tıis tehnologııalyq operatsııalardyń eń az sanyna qoıylatyn talaptardy ázirleıdi.
Kásiporyn tizilimge engizilgennen keıin úsh aı saıyn monıtorıngten ótedi. Eger óndiris toqtap qalsa nemese sáıkessizdikter anyqtalsa, tizilimnen shyǵarý týraly másele qaralady. Kelispeýshilikter týyndaǵan jaǵdaıda taýar óndirýshi apellıatsııalyq komıssııaǵa júgine alady. Ol «Atameken» UKP jáne salalyq qaýymdastyqtardyń ókilderimen birlesip shaǵymdy qaraıdy.
Tizilimge qosylý erikti ekenin eskerý mańyzdy. Alaıda, memlekettik satyp alýǵa qatysý, sondaı-aq kvazımemlekettik kompanııalarmen jáne jer qoınaýyn paıdalanýshylarmen yntymaqtastyq úshin mindetti.
— Zań jobasy sonymen qatar óndiristik normalardyń saqtalýyna jáne usynylatyn derekterdiń durystyǵyna qatań baqylaýdy engizedi. Osy jaıynda tolyǵyraq aıtyp berińiz.
— Jańa erejelerge sáıkes, kásiporyn otandyq taýar óndirýshi retinde tanylýy úshin ol belgilengen talaptarǵa saı bolýy kerek. Árbir ónim úshin mindetti tehnologııalyq operatsııalardyń tizimi ázirlendi — barlyǵy 3 300-den astam.
Mysaly, tyńaıtqyshtardy óndirý úshin 10 tehnologııalyq operatsııa qarastyrylǵan. Kásiporyn otandyq óndirýshi mártebesin alýy úshin onyń kem degende jeteýin oryndaýy tıis. Keıbir kezeńder bolmaýy yqtımal, biraq belgilengen mınımýmdy saqtaý qajet.
Taýar óndirýshini tizilimge engizý úshin ótinimdi qaraý kezinde berilgen qujattar, jabdyqtyń bolýy, tehnologııalyq protsesterge sáıkestigi tekseriledi. Eger kásiporyn naqty bir ónim boıynsha operatsııalardyń qajetti kólemin oryndasa, onda ol otandyq taýar óndirýshi mártebesin alady.
— Jańa zańnamaǵa sáıkes otandyq taýar óndirýshilerge qandaı qoldaý kórsetiledi?
— Birinshiden, qoldanystaǵy memlekettik qoldaý sharalaryn tıimdi paıdalaný mańyzdy. Bul — ártúrli sýbsıdııalaý baǵdarlamalary, eksport kezinde shyǵyndardyń bir bóligin óteý, sheteldik kórmelerge qatysý, kólik shyǵyndarynyń bir bóligin jabý. Biz bul sharalardy naqty otandyq taýar óndirýshiler alǵanyn qalaımyz.
Ekinshiden, jańa tizilim memlekettik satyp alý júıesimen tikeleı baılanysty bolady. 1 qańtardan bastap memlekettik satyp alý týraly jańa zań kúshine endi. Oǵan sáıkes satyp alý birinshi kezekte otandyq taýar óndirýshilerdiń tizilimine engizilgen kásiporyndar arasynda júzege asyrylýy tıis. Bul tender jeńimpazdary ónimdi otandyq óndirýshilerden satyp alýǵa mindetti bolady degendi bildiredi. Al bul jyl saıyn trıllıon teńge.
Bolashaqta Úkimet otandyq taýar óndirýshiler úshin odan da qolaıly jaǵdaı jasaý úshin qoldaý tetikterin damytýdy jalǵastyrady dep oılaımyn.
Osyǵan deıin habarlanǵandaı, «Atameken» basshysy qazaqstandyq kompanııalarǵa sanktsııa qaýpi bar ekenin moıyndady.