Ata zań Qazaqstan memlekettiginiń nyǵaıýyna negiz qalady
Demokratııalyq damý jolyna túsken kez kelgen elde Ata Zań memlekettiliktiń, quqyq ústemdiginiń, turaqtylyqtyń negizi bolady. Bul turǵyda jalpyǵa ortaq ádilettilik ornaıdy. Osy rette sarapshylar Táýelsizdiktiń alǵashqy kezeńinde Qazaqstan aldynda óziniń konstıtýtsııalyq modelin aıqyndaý boıynsha erekshe mańyzdy maqsat turǵanyn atap ótýde. Bul rette jasalatyn durys qadamǵa jas memlekettiń taǵdyry tikeleı baılanysty boldy. ıAǵnı, memlekettik reformalar júrgizýge qaýqarly bolýy, álemdik qoǵamdastyqtyń teńquqyly músheligine enýi sekildi máselelerge nazar aýdaryldy.
Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń Konstıtýtsııany ázirleý men qabyldaýda róli qandaı?
Tarıhqa sál keıin sheginer bolsa, 1995 jyly Nursultan Nazarbaev qoldanystaǵy Ata Zańdy qabyldaý bastamasymen shyqty. Elimizdiń bedeldi zańger ǵalymdarymen qatar Frantsııanyń Konstıtýtsııalyq keńesiniń ókilderi, osy eldiń Memlekettik Keńesiniń músheleri, Reseı zertteý ortalyǵynyń eń bedeldi zańgerleri qatysqan jobalyq jumys óz jemisin berip, búgingi Ata zańymyzdyń negizin qalady. Aıta keterligi, Konstıtýtsııamyzdyń jobasyn talqylaý isinen qarapaıym halyq ta tys qalmady. Resmı derekterge qaraǵanda, elimiz úshin basty qujatty talqylaý isine 3 mln 345 myń adam qatysty. Qarapaıym halyq tarapynan 31 myń 886 usynys tússe, sonyń 1 myń 100-i Konstıtýtsııa jobasyna engizildi. Osylaısha, san márte súzgiden ótip, jetispegen jeri tolyqtyryla túsken Konstıtýtsııamyz 1995 jyly 30 tamyzda búkilhalyqtyq referendým arqyly qabyldandy. Dál osy zańymyzdyń qabyldanýyna Qazaqstanda daýys berýge quqy bar saılaýshylardyń 90,58 paıyzy qatysyp, onyń 89,14 paıyzy qoldaǵan bolatyn.
Sondaǵy qıyn kezeńde mıllıondaǵan el azamaty osy ıdeıanyń aınalasynda birigip, qoldaý bildirdi. Elbasy sol kezde Qazaqstan tarıhynda alǵash ret halyqtyń bolashaǵy óz qolynda bolǵanyn aıtqan edi. Ol - halyqtyń Konstıtýtsııasy. Barsha qazaqstandyqtardyń belsendiliginiń arqasynda jańa Ata zań ómirge keldi.
Degenmen, jańa Konstıtýtsııany qabyldaý da ońaı bolmady. Tuńǵysh Prezıdenttiń bastamasymen qurylǵan sarapshylar toby kóptegen álem elderiniń Konstıtýtsııalaryn muqııat saraptaýdan ótkizdi.
«1995 jylǵy Konstıtýtsııa taqyr jerde paıda bolǵan joq. Ol egemen Qazaqstanda konstıtýtsııalyq qurylys ornatý úshin burynnan jınaqtalǵan tájirıbelerdi, sondaı-aq bizdiń jaǵdaıymyzǵa sáıkes keletin eń progresshil sheteldik tájirıbelerdi barynsha tolyq paıdalanǵan edi. Sondyqtan da, kimde-kim elimizdiń negizgi zańynyń rýhy men mańyzyn tereń túsingisi kelse, ony jasaýdyń, qalyptastyrýdyń tarıhyn da jaqsy bilýi kerek», deıdi N. Nazarbaev «Qazaqstan joly» atty kitabynda.
Dúnıege kelgen Konstıtýtsııa Táýelsiz memleket retinde damýymyzǵa dańǵyl bolyp, eldiń betke alǵan baǵdarynyń tutastaı bóligin qamtyp otyr dese de bolady. Negizi, alǵan baǵyttyń júıeligi men Ata zańnyń qoǵamdyq damýdyń suranystaryna sáıkestigi konstıtýtsııalyq reformalarmen qamtamasyz etildi. Bul jumystar ǵylymı negizge súıene otyryp júrgizildi.
QR Tuńǵysh Prezıdenttiń aıtýynsha, Konstıtýtsııa eldiń turaqty damýyna barlyq tetikterdi qamtyp otyr. «Bizdiń Negizgi Zańymyzda tabysty damý úshin de, Ulttyń ózdi-ózinen jańarýy úshin de barlyq quqyqtyq quraldar bar. Biz aldymyzǵa jahandyq maqsat - ǵasyrdyń ortasyna qaraı, 2050 jylǵa deıingi kezeńge ázirlengen strategııalyq baǵdarlama negizinde Qazaqstandy álemniń neǵurlym damyǵan 30 eliniń birine aınaldyrý maqsatyn qoıdyq. Barlyq kóshbasshy elderde tabystyń eki basty quramdasy bar ekenin tarıh kórsetip otyr. Birinshisi - serpindi ekonomıka jáne jańǵyrý. Ekinshisi - turaqty konstıtýtsııalyq júıe jáne ornyqty memleket. Osynaý eki faktor HHІ ǵasyrda Qazaqstanǵa da tolyq dárejede qajet», - deıdi Nursultan Nazarbaev.
Túptep kelgende, Konstıtýtsııa - egemendi Qazaqstannyń berik irgetasy, azattyǵymyzdyń aıshyqty aıǵaǵy ári qundylyqtardy ulyqtaǵan qasterli qujat. Bul rette Tuńǵysh Prezıdenttiń bylaı dep aıtqany bar: «Konstıtýtsııany qatań ustaný - bul memlekettiliktiń tabysty damýynyń jáne qoǵamdaǵy azamattyq kelisimniń negizi. Ol boıynsha ómir súrý - bul demokratııanyń eń joǵarǵy mektebi. Bul mektepten barlyǵymyz ótýge tıispiz. Bizdiń mindet - Konstıtýtsııaǵa asa uqyptylyqpen qaraý».
«Qasym hannyń qasqa jolynan», Esim hannyń eski jolynan, Áz-Táýkeniń «Jeti Jarǵysynan» bastaý alyp, jalpy demokratııalyq prıntsıpterge negizdelgen Konstıtýtsııamyzǵa jıyrma bes jyl tolyp otyr. Konstıtýtsııa - el halqynyń pikirin esepke ala otyryp jasalǵan quqyqtyq-saıası qujat. Konstıtýtsııany qalyptastyrýǵa qalyń jurtshylyqtyń qatysýy - Ata Zańnyń áleýetin arttyrdy. Osy ýaqyt ishinde Qazaqstannyń Konstıtýtsııasy ýaqyttyń synynan súrinbeı ótti. Sáıkesinshe, bul qujat óziniń zaman talabyna laıyqtyǵyn dáleldedi.
