Astyqty óńirlerdiń ár gektary tıimdi paıdalanylýy tıis
Bul turǵyda aýyl sharýashylyǵy maqsatynda Qazaqstan da ulanǵaıyr jeriniń jemisin kórip jatqany sózsiz. Máselen, egin bitik shyqpaǵan jyldardyń ózinde mıllıondaǵan tonna bıdaıdy syrtqa shyǵaryp, astyq pen un eksporty boıynsha aldyńǵy oryndardan kórine bastadyq. Biraq, búginde memleket tarapynan bul jerdi túgendep, barynsha tıimdi paıdalaný maqsaty qoıylyp otyr. Osy oraıda Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes, 2012-2014 jyldarǵa kózdelgen aınalymǵa engizilgen aýyl sharýashylyǵy alqaptaryn túgendeý bastalǵan bolatyn. Byltyrǵy jyly osy aýqymdy jumystyń birinshi kezeńi aıaqtalyp, sonyń qorytyndysy shyǵaryldy.
Statıstıkalyq derekter boıynsha, Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵy 272,49 mln. gektardy quraıdy, onyń 222,24 mln. gektary - aýyl sharýashylyǵy alqaptarynyń alańy, sonyń ishinde egistik - 29,41 mln. gektar, kópjyldyq ekpeler - 0,12 mln. gektar, al shabyndyq - 5,16 mln. gektar, jaıylym - 187,55 mln. gektar aýmaqty qamtıdy.
Óńirlik damý mınıstriniń birinshi orynbasary Qaıyrbek Óskenbaevtyń búgin Úkimet otyrysy barysynda keltirgen málimetterine qaraǵanda, jalpy respýblıka boıynsha aýyl sharýashylyǵy alqaptary alańynyń 40 paıyzy nemese 91 mln. gektary aýyl sharýashylyǵy aınalymyna tartylǵan.
Atap aıtqanda, tekseriletin ýchaskelerdiń aýqymdy kólemin eskere otyryp, kórsetilgen túgendeýdi júrgizý úsh jylǵa bólingen bolatyn jáne ótken jyly bul jumystar 31 mln. gektardan astam aýmaqta júzege asyrylǵan eken.
2012 jyly túgendeý óńirlerdiń jergilikti jaǵdaıy men tabıǵı erekshelikterin eskere otyryp, júrgizildi. Bul jumystardyń aıasynda Almaty men Astana qalalaryn qospaǵanda, barlyq óńirler aýmaǵynyń úshten bir bóligin qamtydy. 57 aýdannyń (jalpy sany 161 aýdannyń ishinen) jáne oblystyq mańyzy bar 5 qalanyń (30 oblystyq mańyzy bar qalalardyń ishinen), 800-den astam aýyldyq okrýgterdiń (2453 aýyldyq okrýgtyń ishinen) jáne 67,5 myń sharýashylyq sýbektileriniń (220 300 sharýashylyq sýbektilerdiń ishinen) alqaptary tekserilgen kórinedi.
«Túgendeý júrgizýdiń barysynda agrarlyq sektordyń jumys isteıtin sharýashylyq sýbektileriniń sany boıynsha aıyrmashylyq, olardyń ataýy men sharýashylyq nysandarynyń ózgerýi, jer ýchaskelerin paıdalanbaý, paıdalanyp otyrǵan alańdardyń kóleminiń eseptik derekterge sáıkes kelmeýi, egistiktiń kóp alańdarynda egis aınalymyn qoldanbaý, sýarý jelileriniń tehnıkalyq jaı-kúıi tıisti deńgeıde bolmaý faktileri, negizinen jaıylym alqaptarynda sýarý qurylystary kózderiniń jetispeýshiligine baılanysty problemalar anyqtaldy»,-dep birinshi vıtse-mınıstr alǵashqy kezeńde anyqtalǵan kemshlikterdi atady
Endi atalǵan túgendeýdiń negizgi nátıjelerine toqtalatyn bolsaq, aýyl sharýashylyq alqaptaryn paıdalanbaý faktileri 3 mln. gektardan astam aýmaqta anyqtalǵan, onyń shamamen 400 myń gektary egistikter bolyp shyqty.
«Paıdalanbaı jatqan ýchaskelerdiń 50 paıyzdan astamy, ıaǵnı 1,5 mln. gektary alańyndaǵy sharýa qojalyqty júrgizý úshin berilgen jerler qurady. Onyń ishinde 407,3 myń gektary - egistik jerleri, sonyń 200 myń gektary ónimdiligi tómen egister bolyp tabylady»,-dep naqtylap ótti Qaıyrbek Óskenbaev.
Belgili bolǵandaı, túgendeý maqsatyna qol jetkizý jáne jer resýrstaryn tıimdi basqarýdy arttyrý úshin QR Óńirlik damý mınıstrligi oblys ákimderimen birlesip 2013 jylǵa arnalǵan tıisti is-sharalardy ázirlep, bekitken eken. Osy jospardyń aıasynda jergilikti atqarýshy organdar óńirlerdiń jer balanstaryna ózgerister engizý jónindegi is-sharalardy júrgizdi, aýyl sharýashylyǵy alqaptarynyń alańyn, quqyq ıeleri týraly málimetterdi retke keltirdi, sondaı-aq keıin aýyl sharýashylyǵy aınalymyna tartý úshin paıdalanbaıtyn jer ýchaskelerin memlekettik menshikke qaıtarý jónindegi jumystardy júrgizdi.
Mınıstrliktegilerdiń sózine sensek, paıdalanylmaı kelgen aýylsharýashylyq maqsatyndaǵy 3 mln. gektar jer bıyldan bastap ıgerile bastaıdy. Bul turǵyda olar endigi maqsat - bul jerdi bıylǵy jyly aýyl sharýashylyǵy aınalymyna engizý kerektigin alǵa tartyp otyr. «ıAǵnı, bul jerler byltyr anyqtaldy. Atalǵan 3 mln. gektardyń 800 myń gektary qaıtaryldy. Osynyń 63 paıyzy aýyl sharýashylyǵy salasynda jumys istep júrgen azamattarǵa berildi, 10 paıyzy aýktsıon boıynsha satyldy, al 27 paıyzy konkýrs aıasynda ınvestıtsııa salýǵa qaýqarly mekemelerge tikeleı berildi»,-dep tolyqtyrdy ol.
Atalǵan vedomstvonyń paıymynsha, paıdalanbaı jatqan jerlerdi qaıtarý jáne keıin olardy aınalymǵa engizý jónindegi jumysty kúsheıtý qajet. Ókinishke qaraı, jerler sapasynyń nasharlaýymen, buzylǵan jerlerdi qalpyna keltirýmen kúresý júıeli túrde júrgizilmeıdi. Osyǵan baılanysty, oblystardyń ákimderi atalǵan baǵytta jumysty jandandyrýy qajet, keıbir óńirlerde aýyl sharýashylyǵy alqaptaryn odan ári tıimdi paıdalaný úshin egis aınalymyn jáne jaıylym aınalymyn engizý jóninde is-sharalar ázirleý qajet.
Máselen, 2013 jyly jerdi túgendeý 30,6 mln. gektar alqapta júrgizilmek. Óńirlik josparda shamamen 60 aýdan, 820 aýyldyq okrýg jáne 80 myń sharýashylyq sýbektileri tekseriletin bolady.
Premer-Mınıstr Serik Ahmetov Úkimet otyrysyn qorytyndylaı kele, «Eger naqty qansha fermerlik sharýashylyq bar ekenin bilmese, onda ákimder qalaı jumys istep jatyr? Osynyń saldarynan bizde baqylaý men eseptilik te naqty bolmaıdy. Endi jerdi túgendeýdiń ekinshi jáne úshinshi kezeńinde taǵy ne anyqtalatynyn kóremiz»,-dep atap ótti Úkimet basshysy
S. Ahmetov atalǵan aýqymdy sharanyń tek birinshi kezeńinde Aqmola oblysynda paıdalanbaı otyrǵan 15 myń gektar egistik anyqtalǵanyn atap ótti. Soltústik Qazaqstan oblysynda 100 myń gektardan astam paıdalanylmaı kelgen egis alqaby belgili boldy. Bul turǵyda ol astyqty óńirler bolyp sanalatyn Aqmola, Soltústik Qazaqstan, Qostanaı oblystaryndaǵy ár gektar jer mańyzdy ekenin qadap aıtty.
«Bul baǵyttaǵy basty maqsat - bizdiń aýyl sharýashylyǵy alqaptarymyz qandaı jaǵdaıda ekenin aıqyndaý. Jerdi túgendeýdiń birinshi kezeńiniń qorytyndysy qabyldaıtyn sharalardyń baǵyt baǵdaryn kórsetip otyr»,-dep tolyqtyrdy S. Ahmetov.
Budan bólek, ol birinshi kezeńdegi túgendeýdiń kemshilikterin eskere otyryp, ekinshi kezeńde tıisti sharalardy qabyldaýdy, sonymen qatar sáıkes kelmeıtin málimetterdi tyńǵylyqty túrde anyqtaýdy júktedi.
«Óńirlik damý mınıstrligine túgendeýdi jalǵastyrýdy, al oblys ákimdikterine paıdalanylmaı jatqan ár gektar alqapty aınalymǵa engizýdi, sondaı-aq sýmen qamtamasyz etý úshin shalǵaıdaǵy jaıylymdardy paıdalanýdyń máselesin sheshýdi tapsyramyn»,-dep túıdi Úkimet basshysy.
