Astanada qurylys kompanııalarynyń 80% úlesker tartýǵa lıtsenzııasy joq – sarapshy boljamy qandaı
«Búgingi tańda elordalyq turǵyn úı naryǵynda jaǵdaı óte qıyn, tipti anomaldy dep aıtar edim. Sebebi biz sharshy metrdiń sońǵy qunyna áser etetin eki negizgi teris faktorǵa tap bolyp otyrmyz. Birinshisi – ótken jyldyń jeltoqsan aıynda elorda ákimdigi jańa turǵyn úı keshenin bastaýǵa jáne ári qaraı salýǵa tehnıkalyq sharttar berýdi toqtatty. Sondaı-aq, olar jańa jobalardy maquldaý men ázirleý kezinde sáýlet turǵysynan eskızdik jobalardy qaraýdy ýaqytsha toqtatty. Endigi faktor – Astanada jumys isteıtin 70 qurylys salýshynyń 80%-ynda úleskerler tartýǵa lıtsenzııasy joq», - deıdi Lev Tetın.
ıAǵnı, búginde elordalyq naryqqa shyǵarylǵan turǵyn úı keshenderiniń basym bóligi zańnamaǵa qaıshy jumys isteýde jáne munda úıdi aıaqtamaý syn-qateri týyndaıdy.
«Aldyńǵy jylmen salystyrǵanda bıyl suranystyń aıtarlyqtaı tómendegenin kórip otyrmyz (64%). Oǵan qosa, 2021 jyly zeınetaqy jınaqtarynyń artylǵan somasyn berý – sportshyǵa dopıng bergendeı suranystyń eki esege artýyna ákeldi. 2021 jyly 606 myń mámile bekitilgen, bul tutas Qazaqstan boıynsha 40 mln sharshy metrdi kórsetken. Astanaǵa oralsaq, 3,5 mln sharshy metr usynylǵan jáne bul elordanyń barlyq kezeńindegi absolıýtti rekord», - dep atap ótti sarapshy.
Mundaı aýqymnan keıin sońǵy eki jylda naryqtyń óz tabıǵı kórsetkishterine qaıta oralýy baıqalady. Qazaqstan boıynsha naqty 320-350 myń mámile jasalady. Al Astana boıynsha ádettegideı 2 mln sharshy metr satyp alynǵan.
«2022-2023 jyldary suranystyń tómendeýine baılanysty búkil naryq, ásirese Astana álsirep keledi. Bul rette joǵaryda atalǵan sebepterge baılanysty satyp alý belsendiligi tómendeýde, óıtkeni 2021 jyly tipti úı alýdy oılamaǵandar da baspana satyp aldy. 2024 jyly naryqtyń turaqtanǵanyn kóremiz jáne ol baıaý ósýin jalǵastyrady. Eger mámilelerdiń dınamıkasy men sharshy metrdiń baǵasyn qarasaq, baǵany tómendetetin faktorlardyń bolýyna qaramastan, kerisinshe ósip keledi. Sońǵy eki jylda ósý qarqyny baıaýlady, qazir baǵa ósimi 10-12% deńgeıinde, biraq tehnıkalyq sharttar berilmegendikten jáne jańa jobalar iske qosylǵandyqtan, jylyna jańa 130-140 TK salynyp jatyr. Al 2024-2025 jyldarǵa tek 20-30 joba josparlanǵan», – deıdi spıker.
Onyń boljamyna sáıkes, aldaǵy jyldary qurylys kólemi eki esege azaıyp ketýi múmkin.
«Bıylǵy jyldy jaqsy nátıjemen aıaqtaımyz – elordada shamamen 3 mln sharshy metr qoldanysqa beriledi. Al kelesi eki jylda 2 mıllıonǵa deıin, tipti 1,5 mıllıon sharshyǵa deıin quldyraý bolady. Bul óz kezeginde baǵanyń ósýine aıtarlyqtaı qysym jasaıdy – suranys joǵary, usynys tómen, tıisinshe baǵa qymbat bolady. Al 2024-2025 jyldary baǵanyń ósýi jyl saıyn 20%-25%-ǵa deıin jetýi múmkin, bul árıne tutynýshylarǵa qolaısyz», - dep atap ótti L. Tetın.
Qazaqstanda onnan astam ıpotekalyq ónim bar, biraq sarapshynyń pikirinshe, olardyń barlyǵy jumys istemeıdi. Onyń sebepteri mynada.
«7-20-25» baǵdarlamasy aıaqtaldy, «Otbasy banktiń» taǵy eki jobasynda qıyndyqtar bar. Óıtkeni bank sharttardy qaıta qarady, endi bank shotynda kem degende jarty jyl qarjy jınaqtaýymyz kerek, sodan keıin ǵana jyljymaıtyn múlikti satyp alý operatsııasyn bastaı alamyz. Tıisinshe, suranys tómendeýi, qurylys qıyndaýy, oǵan qosa ıpotekalyq ónimderdiń bolmaýy baǵany ustap turýy kerek bolsa da, is júzinde qymbattap kele jatyr», - dedi L.Tetın.
Budan basqa, Qazaqstan aýmaǵynda salynyp jatqan baspanadaǵy qurylys materıaldarynyń 50% ımporttalady. Munda baǵany basqarýǵa múmkindik bermeıtin negizgi faktor – ózindik qun.
«Bul «ekonom» jáne «komfort» deńgeılerindegi kórsetkish. Al «bıznes» jáne «VIP» segmentterinde materıaldardyń 90% jýyǵy shetelden jetkiziledi. Bizdiń qurylys salamyz ımportqa táýeldi. Zaýyttar ashý kerek, ózimizdiń kirpishti, armatýrany, sanfaıans pen plıtalardy óndirý kerek. Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligi jarty jyl buryn ımportty almastyrýǵa baǵyttalǵan 165 jobany iske qosqanyn málimdedi. Biraq biz olardyń sátti júzege asyrylýy 5 jyldan keıin ǵana kórinetinin jaqsy túsinemiz. Ázirge olardyń naryq qajettilikteriniń qandaı kólemin jaba alatyny belgisiz. Búgingi tańda ózimizdiń óndiristiń, ózimizdiń qurylys materıaldarynyń bolmaýy negizgi qıyndyq bolyp qala beredi», - dep atap ótti sarapshy.
Spıker aıtqandaı, munyń bári turǵyn úı baǵasyn qymbattatady. Sonymen qatar, qazirgi suranystyń tómendeýi qaıtalama turǵyn úıge áserin tıgizdi.
«Sońǵy birneshe aıda qaıtalama turǵyn úı baǵasynyń azdap tómendegenin kórdik – keıbir jobalarda baǵa 10%-15% deıin tómendegen. Negizgi suranys áli de burynǵydaı – bul álemdik trend: barlyq mámilelerdiń 60%-70% qaıtalama turǵyn úı naryǵyna tıesili. Óıtkeni qaıtalama naryqta daıyn páter alynady, jıhazdary men asúı qajettilikteri de bolady. Bul tutynýshylarǵa ıpotekaǵa men jóndeý shyǵyndaryn azaıtýǵa, qosymsha jalǵa berýge múmkindik týdyrady», - dep túsindirdi ol.
Sondyqtan, kóptegen qazaqstandyqtar elorda aýmaǵynda jańa páter satyp alǵysy keletinine qaramastan, «qaıtalama» páterler árqashan basymdyqta bolady. Bul da aımaqtyń ózindik trendi. Elorda boıynsha jalpy mámilelerde qatysýshylardyń 40%-y óńirlerden kelgen.
Sondaı-aq elorda úleskerlerimen qolaısyz jaǵdaı anomalııa qalyptastyrýy múmkin. Eger qurylys kompanııasy óz qarjysyna senimdi bolsa, sapaly jáne ótimdi jobalardy iske asyrsa, satyp alý suranysy solarda shoǵarlanady.
«Óıtkeni olar senimdi, sondyqtan sharshy metr qunyn arttyrýy múmkin. Al qalǵan qurylys kompanııalary (60%-ynda 1 nemese 2 joba ǵana bar) artyq qarajaty bolmaǵandyqtan, ony naryqtan tartýǵa tyrysady. Olar úlestik qatysý týraly shart (memleket qorǵaıtyn jalǵyz forma) emes, brondaý sharty, ınvestıtsııalaý sharty nemese satý týraly aldyn ala shart jasasqandyqtan, tutynýshylar olarǵa barmaıdy. Mundaı qurylys salýshylar eki áreket jasaı alady: múmkindiginshe kóp tutynýshylardy tartý úshin jarnamaǵa kúsh salady, ekinshisi – jeńildikter beredi. Bul anomalııa», - dep túsindirdi L. Tetın.
Ol keıbir jobalardaǵy baǵanyń qurylys qunyna deıin nemese odan da tómen arzandap ketkenine nazar aýdardy.
«Sondyqtan da sharshy metrdiń qunyn tómendetý faktilerin kórip otyrmyz, biraq munyń syn-qateri joǵary. Tabysty ótimdi jobalarda baǵa tek ósip, suranys sol jerge jetedi. Munda jaǵdaı birqatar jobalardyń aıaqtalmaýy sekildi odan da úlken qıyndyqtarmen shıelenise túsedi», - dep tolyqtyrdy sarapshy.
Sonymen birge, sarapshydan qaı kezde páter satyp alýǵa bolatyny týraly usynymdar suraldy.
«Sońǵy 15 jyldaǵy retrospektıvany qarastyratyn bolsaq, jyl saıyn elordada bir sharshy metrdiń quny teńgemen 9%-ǵa ósip otyrǵan. Biraq baǵa tómendegenin kórgen joqpyz. Baspanany ózińiz daıyn bolǵan kezde ǵana satyp alǵan durys. Baǵanyń ósýi nemese arzandaýy, suranystyń artýy nemese tómendeýi siz úshin asa mańyzdy emes, sebebi siz myń páter satyp almaısyz. Bir páter alýdaǵy mańyzdy krıterıı – qarjylyq jaǵdaıyńyz nemese osy sharshy metrdi satyp alýǵa daıyn bolýyńyz», - dep atap ótti sarapshy.
