Astana ýaqytyn Batys Qazaqstandaǵy beldeýmen teńestirý usynyldy
Astanada Qazaqstandaǵy ýaqytty esepteý máseleleri boıynsha vedomstvoaralyq jumys tobynyń qorytyndy otyrysy ótti, dep habarlaıdy Kazinform Saýda jáne ıntegratsııalar mınıstrligine silteme jasap.
Jumys toby osy jyldyń aqpan aıynda qazaqstandyqtardyń qolaıly ýaqyt beldeýine kóshý týraly birneshe ret kelip túsken ótinishterine baılanysty qurylǵan. Jyl boıy qazaqstandyq ǵalymdar men túrli sala sarapshylary Qazaqstan aýmaǵynda biryńǵaı ýaqyt beldeýin belgileý máselesin zerttegen.
Atalaǵan top quramyna F. G. Fesenkov atyndaǵy «Astrofızıka ınstıtýty», «Genetıka jáne fızıologııa ınstıtýty», «Geografııa jáne sý qaýipsizdigi ınstıtýty», M. A. Aıthojın atyndaǵy «Molekýlalyq bıologııa jáne bıohımııa ınstıtýty», «Qazaq onkologııa jáne radıologııa ǵylymı-zertteý ınstıtýty» ǵalymdary, sarapshylar, qoǵam qaıratkerleri, QR Parlamentiniń depýtattary jáne memlekettik organdardyń ókilderi kirdi.
Búgingi tańda Qazaqstanda UTC+5 (Batys Qazaqstan aımaǵy, Qyzylorda) jáne UTC+6 (qalǵan óńirler) eki ýaqyt beldeýi qoldanylady. Eldiń kóp bóligi UTC+6 aımaǵynda ornalasqan. Alaıda, ǵalymdardyń pikirinshe, UTC+6 ýaqyt beldeýi tabıǵı kún ýaqytyna sáıkes kelmeıdi, bul bıologııalyq rıtmdar men adam densaýlyǵyna keri áser etedi. Atap aıtqanda, sarapshylar elorda ýaqyty boıynsha turatyn oblystar men qalalardaǵy ýaqytty bir saǵatqa (UTC+5) aýystyrý nusqasyn usyndy. Osylaısha, búkil Qazaqstan boıynsha biryńǵaı ýaqyt belgilenedi.
«Men bul máselemen 10 jyldan astam ýaqyt aınalysyp kelemin. Ǵylymı konsensýsqa sáıkes, adam densaýlyǵy úshin kún sáýlesine, ıaǵnı, tabıǵı ýaqytqa múmkindiginshe jaqyn turaqty ýaqyt beldeýlerin qoldanǵan durys. Ǵylymı-zertteý ınstıtýttary men meniń áriptesterimniń usynǵan búkil Qazaqstan boıynsha UTC+5 biryńǵaı ýaqytyna kóshý buryn usynylǵan barlyq nusqalardyń ishindegi eń ońtaılysy», - dedi qoldanbaly hronobıologııa mamany Bolat Nurhojaev.
Densaýlyq saqtaý mınıstrligi osyndaı ustanymdy ustanady jáne ýaqyt beldeýin tabıǵı ýaqytqa sáıkes keltirý qazaqstandyqtardyń densaýlyǵyna jaǵymdy áser etedi dep sanaıdy.
«Qazaqstan halqynyń basym bóligi óziniń geografııalyq ýaqyt beldeýinde turmaıdy. Sarapshylar toby, professor-fızıologtar bul máseleni jyl boıy zerttedi. Deneniń fızıologııasy men qyzmeti, gormonaldy tepe-teńdik turǵysynan biz UTC+5 ýaqyt beldeýine aýysa otyryp, denemizdiń bıologııalyq saǵatyna sáıkes oıanyp, uıyqtaımyz degen pikirdi ustanamyz», - dep atap ótti QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń Ǵylym jáne adam resýrstary departamentiniń dırektory Dáýlet Aldynǵurov.
«Astana» medıtsına ýnıversıtetiniń qalypty fızıologııa kafedrasynyń meńgerýshisi Kýreısh Hamchıevtiń pikirinshe, ýaqyttyń tabıǵı tártibinen ozýy sharshaý men sozylmaly aýrýlardyń paıda bolýyna yqpal etedi.
«Desınhronoz, qazir kóptegen aımaqta bolyp jatqan nárse, ıaǵnı, bıologııalyq rıtmdarǵa sáıkes kelmeýi uzaq merzimdi sharshaýdyń, depressııanyń, uıqysyzdyqtyń jáne ónimdiliktiń tómendeýiniń sebebi. Munyń bári júrek-qan tamyrlary, qaterli isik jáne basqa aýrýlardyń damý qaýpiniń faktorlary. Tsırkadalyq nemese bıologııalyq rıtmdar bizdiń ómirimizdiń ajyramas bóligi jáne bul tsırkadalyq stressterge qarsy turý óte qıyn. Sondyqtan búkil respýblıka halqynyń tabıǵı rıtmdaryn úndestirý qajet», - dedi ol.
Sarapshylar densaýlyqqa paıdadan basqa, biryńǵaı ýaqyt beldeýin ornatý elimizdiń ártúrli óńirleriniń turǵyndary arasyndaǵy ýaqyt kedergilerin joıýdy, kólik jáne basqa da kommýnıkatsııalardyń jaqsarýyn, bıznesti júrgizýge, sondaı-aq memlekettik organdar men tótenshe jaǵdaılar qyzmetteriniń ózara is-qımylyna jaǵymdy áser etetinin atap ótti.
Jumys toby halyqaralyq tájirıbeni de zerttedi. Osylaısha, álemniń 175 elinde biryńǵaı ýaqyt beldeýi ornatylǵan. Bir ýaqyt beldeýinde barlyǵy 22 memleket turady.
Otyrys qorytyndysy boıynsha ǵylymı dálelder men qorytyndylarǵa negizdelgen esep daıyndalyp, bekitildi, ol tıisti memlekettik organdarǵa joldanady.
