Anomaldy qubylystar qaıtalanyp otyrady – sınoptık

QYZYLORDA. KAZINFORM – Áıgerim Jókelova «Qazgıdromet» RMK Qyzylorda oblysy boıynsha fılıalynda 13 jyldan beri eńbek etip keledi. Kazinform tilshisimen suhbatta ol sınoptıkter aýa raıyn qalaı boljaıtynyn, anomaldy qubylystardyń jıileý sebebin jáne aptap ystyqta «Qazgıdromettiń» kórsetkishi nege halyqtyń oıyndaǵymen sáıkes kelmeıtinin aıtyp berdi.

Keıipkerimiz ál Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń geografııa fakýltetinde gıdrometeorologııa mamandyǵy boıynsha bilim alǵan. Bul salaǵa qyzyǵýshylyǵyn oıatqan mektepte geografııadan sabaq bergen aǵaıy eken. 

- Marqum Abdýlla Sapar aǵaıymyz myqty ustaz edi. Ár planeta, ár materık, ár memlekettiń ereksheligin taldap, túsindirgende, oqýshylar baryp kózben kórip kelgendeı bolatynbyz. Osy mamandyqty tańdaýyma Abdýlla aǵaıymnyń yqpaly zor. Bizdiń mamandyq tek bir ǵana joǵary oqý ornynda – ál Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetinde oqytylady. 2012 jyly oqý bitirip, osynda jumysqa keldim. Injener sınoptık bolyp eńbek jolymdy bastadym, - dedi ol.

Áıgerim 2018 jyldan beri kompanııa fılıalynda meteboljaý bóliminiń bastyǵy qyzmetinde. 

Bizben áńgimesinde ol aýa raıyn boljaýda qoldanylatyn ádisterdi sóz etti. Aıtýynsha, «Qazgıdromet» 1 kúnge, 2-3 kúnge, juma kúnderi 1 aptaǵa, onkúndikke, 1 aıǵa, 3 aıǵa jáne qys pen jaz mezgilderine jartyjyldyq maýsymdyq boljam jasaıdy. 

- Eń birinshi kezekte biz bıiktik kartalaryn qoldanamyz. Ol absolıýttik topografııalyq 850, 700, 500 gPa, salystyrmaly topografııalyq 500/100 gPa kartalary bolyp bólinedi. Bıiktik boıynsha atmosferalyq protsesterdiń ózgerisin salystyryp, baqylap, analız jasaımyz. Eýropalyq modelge súıenemiz. Bul jaýyn-shashyn kartasy arqyly jaýyn-shashynnyń mólsherin, qarqyndylyǵyn, túrin, jel kartasy arqyly jeldiń ortasha jyldamdyǵyn, maksımaldy jyldamdyǵyn, baǵytyn, temperatýra kartasy arqyly túngi mınımaldy, kúndizgi maksımaldy temperatýrany boljaýǵa múmkindik beredi. Kýprıanov ádisi boıynsha mınımaldy jáne maksımaldy temperatýrany, Zverev ádisi boıynsha tumandy boljaımyz. Sonymen qatar 120 saǵatqa deıingi boljamdy kartalar bar. Ýaqyt jaqyndaǵanda uzaq merzimdi boljamdar qysqa merzimdi boljamdarmen naqtylanady, - dedi Áıgerim Jókelova. 

Qyzylordanyń jazy qalaı ótetini bárimizge belgili. Alaıda «Qazgıdromettiń» aptap ystyqtaǵy boljamyna kópshilik kúmánmen qaraıdy. Buǵan kompanııa ókiliniń óz ýáji bar. 

- Bul jerde halyq bir nárseni túsinbeıdi. Biz aýanyń temperatýrasyn ólsheımiz jáne boljaımyz. Al kóliktegi jáne ǵımarattardaǵy termometrler aýanyń emes, sol ózi ornalasqan zattyń temperatýrasyn kórsetedi. Ár zattyń jylý ótkizgishtigi men jylý syıymdylyǵy ártúrli.

Mysaly, temir, kirpish, qum, asfalt nemese tikeleı kún sáýlesiniń astynda turǵanda olardyń temperatýrasy aýadan jáne basqa zattardan áldeqaıda joǵary bolady. Biz tóselme bettiń, ıaǵnı topyraq betiniń temperatýrasyn da ólsheımiz. Aptap ystyqta topyraq betiniń temperatýrasy 70 gradýstan joǵary bolady. Meteostantsııalarda naqty aýanyń temperatýrasyn ólsheý úshin termometrler meteorologııalyq alańda jer betinen 2 metr bıiktikte ornalasqan psıhrometrlik býdkalarda ornatylady. Meteorologııalyq alańǵa eshteńe kedergi keltirmeýi kerek. Janynda avtokólik, bıik ǵımarat, aǵashtar bolmaýy kerek.

Temperatýrany naqty kórsetý úshin barlyq meteostantsııanyń termometrlerine ár oblystyń ereksheligine sáıkes túzetý engizilip, belgili bir ýaqytta tekserilip turady, - dedi ol. 

Keıipkerimizdiń sózinshe, aýa raıy boljaý – qıyn ári qyzyq, jaýapkershiligi mol jumys. 

- Aınalamyzdaǵy tabıǵattyń tosyn jaǵdaılaryna qarap, anomaldy qubylystar osy kúni ǵana jıilep ketti deýge bolmaıdy. Sebebi ondaı qubylystar ýaqyt óte kele qaıtalanyp turady.

Mysaly, qalyń qar, nóser jańbyr, sekýndyna 30 metr jyldamdyqpen uıytqı soǵatyn jel, daýyl, jazdaǵy óte qatty ystyq, qystaǵy óte qatty sýyq birneshe jylda bir qaıtalanady.

Arhıvke qaraıtyn bolsaq, mundaı anomaldy qubylystar osydan ondaǵan jyl buryn da baıqalǵan. Aýa qabaty bir-birimen baılanysqan myńdaǵan protsesten turady. Temperatýra, qysym, jel, bulttardyń qozǵalysy, tsıklon men antıtsıklonnyń oryn aýystyrýy – bul protsester tez ózgeredi. Sondyqtan únemi kún raıynyń jaı-kúıi udaıy baqylaýymyzda, - dedi sınoptık. 

Eske salsaq, Qazgıdromet kompanııasy jýyrda aldaǵy qys mezgiline arnalǵan aýa raıynyń konsýltatıvtik boljamyn usyndy.