Ankarada Nursultan Nazarbaevtyń tarıhı sheshimi talqylandy
Іs-sharaǵa Qazaqstannyń Túrkııadaǵy Elshisi Abzal Saparbekuly, Túrkııa Respýblıkasy Prezıdentiniń Bas keńesshisi ıA. Topchý, Ahı Evran ýnıversıtetiniń professory K. Zorlý, Qazaqstan-Túrkııa dostyq qaýymdastyǵynyń tóraǵasy F. Býdak, Ahmet ıAsaýı qorynyń tóraǵasy N.K. Zeıbek, Túrkııanyń memleket jáne qoǵam qaıratkerleri, BAQ ókilderi, Túrkııada bilim alyp jatqan qazaq jastary jáne qazaq dıasporasy ókilderi qatysty.
Jıynnyń ashylýynda sóılegen sózinde Abzal Saparbekuly Tuńǵysh Prezıdent - Elbasy N. Nazarbaevtyń qıyn-qystaý kezeńde Qazaqstan basshylyǵyna kelip, eldi qysqa merzimde halyqaralyq arenada abyroıly memleketke aınaldyrǵany jóninde aıtyp berdi. Jýyrda Nursultan Nazarbaevtyń Túrki keńesiniń jáne EAEO Joǵary eýrazııalyq ekonomıkalyq keńesiniń qurmetti tóraǵasy atanýy - elimizge jáne Elbasyǵa degen qurmettiń jarqyn kórinisi ekenin aıtty.
Elshi Nursultan Nazarbaevtyń memleket qurylysy kezeńi aıaqtalyp, jańa kezeńge aıaq basar sátte el bıligin jas býynǵa tapsyrý jóninde sheshim qabyldaǵanyn, osy turǵyda aldyn ala tıisti daıyndyq júrgizgenin jáne 19 naýryzda otstavkaǵa ketý týraly tarıhı sheshimin jarııalaǵanyn aıtty. Budan keıin Abzal Saparbekuly N. Nazarbaevtyń bul sheshiminiń sebepterine toqtalyp ótti.
Elshi Saparbekuly 9 maýsymda saılanatyn jańa prezıdent Nazarbaev kezeńinde qol jetkizilgen jetistikterdi saqtaıtynyna, ishki jáne syrtqy saıasattaǵy syndarly baǵytty jalǵastyratynyna senim bildirdi.
Túrkııa Prezıdentiniń Bas keńesshisi ıA. Topchý da jıyn taqyryby boıynsha óz oıymen bólisti. Onyń oıynsha, Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti retinde Nursultan Nazarbaev Qazaqstannyń Eýrazııada eleýli kúshke jáne halyqaralyq arenada abyroıly elge aınalýyna qol jetkizdi. ıA. Topchý Nursultan Nazarbaevty tek Qazaqstannyń ǵana emes, jalpy Túrki áleminiń kóshbasshysy dep bıik baǵa berdi.
Sonymen qatar, ıA. Topchý N. Nazarbaevtyń otstavka jónindegi sheshimin parasatty qadam dep baǵalaǵanyn aıtyp, aldaǵy saılaý qorytyndysy Qazaqstan men Túrkııa qarym-qatynasyna jańa serpin beretinine senim bildirdi.
Alǵashqy bolyp baıandama jasaǵan Ahı Evran ýnıversıtetiniń professory K. Zorlýdyń sózinshe, aldaǵy aıda qazaq jáne túrik tilderinde «N. Nazarbaev kóshbasshylyǵy» atty kitap jaryq kóredi. Ol qazirgi saıasattaný ǵylymyna sáıkes, saıası kóshbasshynyń boıynda bolýy tıis qasıetterdiń barlyǵy, atap aıtqanda, bolashaq baǵdaryn belgileı alý, memleket qurý jáne iz qaldyrý erekshelikteri N. Nazarbaevtyń boıynda bar ekenin aıtty.
Professor Zorlý N. Nazarbaevtyń otstavka týraly sheshimin «turaqty kóshbasshylyq» paradıgmasy sheńberinde qarastyrý kerektigin málimdedi. Onyń oıynsha, N. Nazarbaevtyń «turaqty kóshbasshylyǵy» 2007 jyly el basqarý júıesin prezıdenttik úlgiden prezıdenttik-parlamenttik basqarý tártibine aýystyrýǵa baǵyttalǵan konstıtýtsııalyq ózgeristerden bastalǵan. Osy oraıda ol Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdentin «búgingi kúnniń Bilge qaǵany» dep sıpattady. Zorlý Elbasynyń ókilettigin toqtatý sheshiminiń túbinde májbúrlik emes, eli aldaǵy ýaqytta tap bolýy múmkin qıyndyqtardyń aldyn alý maqsaty jatqanyn aıtty.
Professor N. Nazarbaevtyń otstavka týraly sheshimine negizinen eki sebep túrtki boldy dep esepteıdi. Birinshisi - syrtqy faktor. Eki iri derjavamen kórshiles, jer aýqymy asa úlken, 18 mıllıon halqy bar jáne paıdaly qazbaǵa baı Qazaqstannyń táýelsizdigin saqtap qalý jetkiliksiz, sonymen qatar, bul memleketti keler urpaqqa jetkizetin júıeni qalyptastyrý qajet. Ekinshisi - ishki faktorlar jáne demokratızatsııa. Nursultan Nazarbaev el ekonomıkasynyń damýy belgili bir dárejege jetken soń saıası júıeniń demokratııalandyrý sharalaryn júrgizdi.
Jıynda sóz alǵan Qazaqstan-Túrkııa dostyq qaýymdastyǵynyń tóraǵasy F. Býdak N. Nazarbaevtyń aımaqtyq jáne álemdik beıbitshilikke úles qosý umtylystarynan mysal keltirip, Elbasynyń júrgizgen saıasatyna tereń tarıhı jáne ulttyq sana arqaý bolǵanyn málimdedi. Buǵan mysal retinde Tuńǵysh Prezıdenttiń elordany kóshirýin, Qazaqstan-2030 strategııasynan bastap birneshe damý baǵdarlamasyn iske asyrýyn, 2005 jyly jasaǵan Ortalyq Azııa memleketter odaǵyn qurý týraly usynysyn, 2002 jylǵy Dúnıejúzi qazaqtarynyń ІІ quryltaıynda Qazaqstannyń Qytaımen 1500 jyldyq shekara máselesin sheshkeni týraly sózin keltirdi. Baıandamashy Nazarbaevtyń osylaısha óz eliniń 1500 jyl buryn Uly Dalanyń tósin jaılaǵan Túrki qaǵanatynyń murageri ekendigin meńzegenin aıtty.
F. Býdak ókilettikti toqtatý týraly sheshimdi ońdy baǵalap, N. Nazarbaev negizin qalap, aıaǵynan tik turǵyzǵan táýelsiz Qazaqstan jańa kezeńde Elbasynyń sara jolyn jalǵastyrady degen úmitin bildirdi. Baıandamashy budan keıin de saıasattaǵy belsendiligin jalǵastyratyn N. Nazarbaevtyń ótpeli kezeńniń jaıly ótýin qamtamasyz etetinine senim bildirdi.
Sońǵy bolyp baıandama jasaǵan Ahmet ıAsaýı qorynyń tóraǵasy jáne Túrkııanyń burynǵy Mádenıet mınıstri N.K. Zeıbek N. Nazarbaevtyń otstavkaǵa ketip, el basqarýda jańa býynǵa jol ashýyn oń baǵalady. Ol 9 maýsymda ótetin saılaý Qazaqstannyń jańa kezeńge aıaq basýynyń alǵashqy qadamy bolady dep málimdedi.
N.K. Zeıbek óziniń QR Prezıdenti N. Nazarbaevpen alǵashqy kezdesýleriniń estelikterimen bólisip, alǵashqy jolyǵýynda-aq Qazaqstan basshysynyń qarapaıym kisi emes, qazirgi zamannyń Bilge qaǵany ekenin túsingenin, «Túrki jurty Atatúrik syndy kóshbasshymen qaýyshty» dep ishinen qýanǵanyn eske aldy.
Ol Elbasynyń ǵylymǵa úlken mán berýin asa joǵary baǵalap, shetelde bilim alyp, elderine qaıtyp kelip jatqan qazaq jastarymen qatar, elde ashylǵan aldyńǵy qatarly bilim berý oshaqtarynyń Qazaqstan bolashaǵynyń kepili ekenine senim bildirdi. N.K. Zeıbek Elbasynyń Túrkistan qalasynyń oblys ortalyǵy atanýy, oblys ataýynyń Túrkistan bolyp ózgerýi týraly sheshimine toqtala otyryp, mundaı isterdi tek danyshpan kóshbasshylar ǵana jasaı alatynyn málimdedi.
Jıyn barysynda Qazaqstanda 9 maýsymda ótetin prezıdent saılaýy týraly tolyqqandy aqparat alǵan qatysýshylar bul mańyzdy saıası oqıǵanyń elimiz úshin úlken beles bolatynymen kelisti. Jınalǵan qaýym aldaǵy saılaýdyń Qazaqstannyń ári qaraıǵy damýy, qazaq-túrik qatynastary jáne jalpy Eýrazııa aımaǵy úshin jaqsy nátıjelerdi alyp keletinine degen senimin bildirdi.
Jıyn sońynda baıandama jasaǵan sarapshylarǵa Qazaqstan Ulttyq banki shyǵarǵan «Kókbóri» kollektsııalyq monetalary tartý etildi.
