Ánet baba Kishikuly

>Tarıhı derekterge súıensek, Ánet baba Áz Táýke hannyń tusynda ómir súrip, hannyń keńesshisi bolǵan, «Jeti jarǵyny» qurastyrýǵa qatysqan ataqty jeti bıdiń biri. Shyqqan tegi -  Orta júzdiń Arǵyn rýy.

Jas kezinde Bұhar-sharıfte үısin Saryshýash jyraýmen birge medrese bitirgen. Islam қaғıdalaryna, sharıғat erejelerine jүırik bolғan. Әdildigimen, dindarlyғymen aty shyққan.

El aýzyndaғy aңyz әңgimelerdiң  birinde bylaı deıdi: «Tөle bala birde Әnet babaғa barypty. Jasy jүzge kelip otyrғan Әnet baba yntymaқ, el birligi jөninde әңgime aıtyp otyrady. «Қalaı etkende birlik bolady, onyң kүshi қandaı bolmaқ?» degendi sұraıdy. Sonda Әnet baba әýeli jaýap aıtpas bұryn bir býma solқyldaқ shybyқ aldyrady.
- Balam, mynany syndyryp kөrshi?
Tөle býylғan shybyқty olaı-bұlaı ıip syndyra almaıdy.
- Endi sol shybyқty birtindep syndyrshy?
Tөle ortasynan býylғan shybyқty sheship, birtindep pyrt-pyrt etkizip, op-oңaı syndyryp beredi. Әnet baba:
- Bұdan ne tүsindiң, balam? - deıdi.
Sonda Tөle bala:
- Tүsindim, baba, bұl mysalyңyzdyң mәnisi: yntymaғy, birligi myқty eldi jaý da, daý da ala almaıdy. «Saıaқ jүrgen taıaқ jeıdi» demekshi, birligi, yntymaғy joқty jaý da, daý da op-oңaı alady degeniңiz ғoı.
- Bәrekeldi, balam, dұrys taptyң. El bıleý үshin aldymen eldi aýyz birlikke, yntymaққa shaқyra bil. «Baқ қaıda barasyң, yntymaққa baramyn» degenniң mәnisi osy, - depti».

Әnet baba Қalқaman-Mamyr daýy kezinde birin-biri sүıgen eki jas jazadan bosatylsyn degen bılik aıtady, biraқ oғan Mәmbetbaı rýynyң basshysy Kөkenaı batyr kөnbeıdi. Ol Mamyrdy atyp өltirip, «endi tentegiңdi sen өltir» degen aýyr shart қoıady. Kөkenaı batyrdyң shartyna  amalsyz kөngen Әnet baba «Қalқaman jүırik atpen shaýyp өtsin, Kөkenaı sonda atsyn» degen toқtamғa keledi. Bұl jazadan Қalқaman aman құtylady.

 Shәkәrim Құdaıberdiұlynyң «Қalқaman-Mamyr» poemasynda:

«Әnet babaң - Arғynnyң el aғasy,

Әri bı, әri molda ғұlamasy.

Orta jүzge үlgi aıtқan ғadil eken,

Sol kezde toқsan beske kelgen jasy», - dep  sýretteledi.

1723 jyly kөktemde joңғarlar shabýyly bastalyp, el «Aқtaban shұbyryndyғa» ұshyraғan kezde Әnet baba jұrtta қalady. Keıin Kөkenaı bastaғan batyrlar ұly bıdiң sүıegin taýyp, Tүrkistandaғy Қoja Ahmet ıAssaýı mazaryna jerlegen.

Almaty қalasy kөsheleriniң birine Әnet baba esimi berilgen.
 

Derek kөzi:

Қazaқstan ұlttyқ entsıklopedııasy, 1 tom