Anar Jaılǵanova memqyzmetshilerdiń smartfonǵa ruqsaty, daýǵa qalǵandar men Prezıdenttik jastar kadr rezervi jaıly
QR Memlekettik qyzmet isteri agenttiginiń tóraǵasy Anar Jaılǵanovamen órbitken bir saǵattyq suhbatta birshama máseleniń mán-jaıyn bilip almaqqa tyrystyq.
Aldymen, Prezıdenttik kadrlyq rezerv jaıly...
- Anar Nuralyqyzy, Jastardyń Prezıdenttik jastar kadr rezervine irikteý jumystary qalaı júrgizilip jatyr? Bir sózińizde úmitkerlerdi irikteý jyl sońyna deıin jalǵasatynyn aıtyp qaldyńyz. Bul baǵyttaǵy jumystyń qazirgi nátıjesi qandaı?
- Prezıdenttik jastar kadr rezervine úmitkerlerdi jınaý, shynynda da, osy jyldyń 25 jeltoqsanyna deıin jalǵasady. Jumystyń birneshe kezeńi bar. Úmitkerlerden qujat qabyldaý jumysyn 1 qyrkúıekten bastadyq. Josparǵa saı, ol jumys jeltoqsanda aıaqtalýy kerek.
Eń aldymen, «Pkrezerv.kz» degen arnaıy onlaın-platforma ashyldy. Soǵan úmitkerler ózi jaıly az ǵana málimetti – aty, tegi, joǵary bilimi, jasy, bes jyldyq jumys ótili jaıly málimetterdi joldady. Dál qazirgi ýaqytta 13 myńnan asa úmitker tirkelip, 7312 azamat tolyǵymen qujattaryn tapsyrdy. Osy sandarǵa qarasaq, jastardyń Prezıdenttik jastar kadr rezervine degen qyzyǵýshylyǵy óte joǵary. Qujat qabyldaý jumysy 30 qyrkúıekte aıaqtaldy. Odan soń úmitkerler arnaıy testten ótedi. Atalmysh synaq úmitkerdiń kúrdeli mátindik jáne sandyq aqparatpen jumys isteý qabiletin anyqtaýǵa baǵyttalǵan. ıAǵnı, úmitkerlerdiń teorııalyq daıyndyǵyn, olardyń taldap-saraptaý deńgeıin jáne logıkasyn anyqtaýǵa múmkindik beredi. Ol synnan keıin biraz ýaqyt ótken soń test nátıjeleri boıynsha komıssııa jumys júrgizedi. Ol jerde kimniń qandaı test tapsyrǵanyn eshkim kórmeıdi. Obektıvti bolý úshin adamdardyń testten ótkeni kodpen ǵana saqtalady. Baǵalaýshylar úmitkerlerdiń test nátıjelerine óz baǵasyn berýi kerek.
Esse jazýǵa az ýaqyt beriledi. Esseni baǵalaǵan kezde úmitkerdiń qanshalyqty bilimdi ekeni, qanshalyqty alǵa qoıǵan maqsatyn júıeli túrde jetkize alatyny, ony dáleldeı bilýiniń barlyǵy tekseriledi. Odan keıingi kezeń – óziniń tańdaǵan salasy boıynsha jobasyn kórsetý. Úmitker vıdeorolık túrindegi jobasyn komıssııaǵa kórsetýi tıis. Máselen, aýyl sharýashylyǵyn tańdasa, sol salada naqty qandaı máselelerdi kóterý kerektigine baılanysty qysqa ǵana joba jasaıdy. Osynyń barlyǵy onlaın formatta ótedi. Óıtkeni, bári ashyq bolǵanyn qalaımyz.
Eń sońǵy eki kezeń oflaın formatta ótedi. Álbette, kompıýterlik syndardan keıin biz kez kelgen úmitkerdiń qandaı adam ekenin bile almaıtynymyz anyq. Úmitkerdiń adamı qasıeti qandaı? Sarapshylardyń komıssııasy ony da qaraıdy. Sarapshylardyń quramyn Prezıdent Ákimshiligi bekitedi. 25 jeltoqsanda bitetin eń sońǵy kezeń – Ulttyq komıssııa. Ol komıssııa Prezıdenttiń Jarlyǵymen bekitilgen. Quramynda alty adam ǵana bar. Oǵan barlyq kezeńderden ótip kelgen úmitkerler qatysady, solardyń ishinen iriktep, Prezıdenttik jastar kadr rezervine engizý týraly sheshim qabyldanady.
- Úmitkerlerdi irikteıtin sarapshylar quramy áli bekitilgen joq pa?
- Áli bekitilmedi. Ol Prezıdent Ákimshiliginiń quzyrynda. Sarapshylar quramy jaqyn arada bekitilip, qarashada jumysyn bastaıdy.
- Máselen, jyl sońynda Prezıdenttik jastar kadr rezervine 300 jas óren irikteldi delik. Olarmen ary qaraı qandaı jumys júrgiziledi? Olar belgili bir jerde oqı ma, álde qyzmette bola ma? Memleket iriktelgen jastarǵa qandaı múmkindik bergeli otyr? Olardy iriktegen soń kásibı daǵdylaryn shyńdaýǵa arnalǵan naqty jospar bar ma?
- Óte jaqsy suraq. Shynynda da, olardy joǵary laýazymdarǵa birden taǵaıyndaýdy kózdep otyrǵan joqpyz. Test, esse jáne joba baǵalaýynan ótken soń, ol baǵalaýdy beıtarap kompanııa sarapshylary júzege asyrady. Olar barlyq kezeńderden ótken kezde sol adamnyń qabileti týraly qorytyndylaryn jazyp beredi. Soǵan baılanysty baǵalaý júrgiziledi. Naqty bir adam belgili bir salany tańdasa, oǵan qandaı kásibı biliktilik jetpeı tur? Soǵan baılanysty úmitker bizdiń Memlekettik basqarý akademııasynda arnaıy dáris alady. ıAǵnı, jańa formattaǵy memlekettik basqarýshylar osy baǵdarlama aıasynda daǵdysyn jetildiredi.
- Prezıdenttik jastar kadr rezervine tek 35 jasqa deıingi jastar qabyldanatynyn, iriktelgen pýldyń ishinen mınıstr retinde ortalyqqa, ákim retinde óńirlerge jiberiletinin buǵan deıingi suhbattaryńyzda aıtqan edińiz. ıAǵnı, aldaǵy jyldary bizdiń elimizde 35-tegi, tipti odan da jas mınıstrler nemese oblys ákimderi saıası sahnaǵa shyǵyp qalýy ábden múmkin be, álde olar belgili bir joldy basyp ótýi kerek pe?
- Osyndaı suraqtyń bolatynyn bilip, rezervtiń ýaqytyn 5 jylǵa deıin uzarttyq. ıAǵnı, iriktelgen úmitker 5 jyl boıy rezervte turady. Bálkim, bireýleri birden qyzmet alatyn bolar. Biraq, meniń oıymsha, birden mınıstr qyzmeti emes, odan tómengi laýazymda eńbek ete bastaýy múmkin. Aýdan ákimderi, qala ákimderi, ákimniń orynbasarlary, ákimdikterdiń apparat basshylary, jaýapty hatshylary, komıtet tóraǵalary sekildi sál tómenirek býynnan, qyzmettik satydan bastaıdy dep oılaımyn. Máselen, 35 jastaǵy úmitker 5 jyl rezervte tursa, jasy qyryqqa da kelip qalady. Qazir memlekettik qyzmettegi basshy laýazymdaǵylardyń kóbi 45-48 jas aralyǵyndaǵy azamattar. Nelikten 35 jas dep otyrmyz? Óıtkeni sheteldik rekrýtıngtik kompanııalardyń saraptamalaryn qarap otyrsaq, 35 jasqa kelgen adam óziniń barlyq áleýetin ashyp úlgeredi eken. Onyń jumysqa baılanysty barlyq qasıetteri, quzireti 35 jasta bilinedi. Sondyqtan, osy jasty tańdadyq.
Aıǵaı-shýmen betpe-bet kelgen memqyzmetshige keńes
- Halyqpen kezdesýlerde, ásirese kópbalaly analarmen basqosýlarda sabyr saqtamaı ıakı emotsııaǵa berilip, qoǵamnyń synyna ilinip qalyp jatqan bılik ókilderiniń áleýmettik jelide túrli vıdeo-fotolary tarap júr. Memlekettik qyzmetshilerdiń tártibine jaýapty laýazymdy tulǵa retinde mundaı jaılarǵa qatysty qandaı pikir bildirer edińiz?
- Memlekettik qyzmetshi bolǵannan keıin «Memlekettik qyzmet týraly» zańǵa sáıkes, biz ózimizge qandaıda bir shekteýlerdi qabyldaımyz. ıAǵnı, eń birinshi biz Ádep kodeksine saı júrýimiz kerek. Kópbalaly analar bolsyn, basqa da azamattarymyz bolsyn – halyq memlekettik qyzmetshiniń aldyna basyna túsken qıyndyqty sheshýge keledi. Sondyqtan, qandaı jaǵdaı bolsa da, memlńekettik qyzmetshilerdiń ádep saqtaǵany durys.
Ekinshiden, memlekettiń atynan sóılep turǵannan keıin, memleket sol adamǵa senim bildirgen soń halyqpen jumys isteı bilýi kerek. Biz akademııada osy máselelerdi qamtyp jatyrmyz. ıAǵnı, bizdiń memqyzmetshilerdi halyqpen jumys isteýge, halyqtyń tilinde sóılesýge úıretý kerek. Memlekettiń qoldaý sharalaryn halyqqa jetkizgen jón. Renjip kelgen azamattarǵa ashýlanbaı naqty túsindirip, máseleni baıypty túrde sheshken durys dep esepteımin. Ol úshin birinshiden, Ádep kodeksi, ekinshiden búkil respýblıka boıynsha 700-den asa arnaıy ádep boıynsha ýákil bar. Olardyń barlyǵy jumys júrgizip jatyr. Mysaly, osy jartyjyldyqtyń ishinde 147 qaqtyǵys jaǵdaılary sheshilip, 116 adamnyń zańdy quqyqtary men múddeleri qalpyna keltirildi. Meniń oıymsha, tek ýákilder ǵana emes, ol másele ákimderge de baılanysty.
Jalpy, memlekettik qyzmetshi zań sheńberinde azamatqa memleket qanshalyqty kómek kórsete alady – sony baıypty túrde túsindirgen abzal dep sanaımyn.
- Ádep jónindegi keńeste 147 istiń qaralǵanyn atap óttińiz. Sondaı jaıǵa tap bolǵan memqyzmetshiniń «Biz de adambyz. Namysqa tıgenine qorlandyq» degen ýájine qatysty ne aıtar edińiz?
- Ondaı másele, shynynda da, bar. Memlekettik qyzmetshiniń namysyna, ata-anasyna til tıgizip jatqan jaǵdaılardy joq deı almaımyz. Biraq, mundaı janjaldy órshitpeı shydamdylyq tanytqan durys. Árıne, memlekettik qyzmetshiniń de ishki sezimi bar. Degenmen, memleket atynan sóılep turǵannan keıin ne bolsa da shydaý kerek. Meniń oıym solaı. Qandaı bolǵanda da, sol adamnyń máselesin sheship berýge tyrysqan abzal. Abaı atamyz aıtpaqshy, sýyq aqylmen oılanbaq kerek.
Memqyzmetshilerdiń aılyǵy óse me?
- Nur-Sultan men Mańǵystaý oblystarynyń ákimdikteri, qateselespesem, Ádilet mınıstrliginde pılottyq rejimde ákimshilik memlekettik qyzmetshilerge eńbekaqy berýdiń jańa júıesi engizilgen bolatyn. Pılottyq jobanyń nátıjesi qandaı? Ol júıeni basqa óńirler men mınıstrlikterge engizýge bola ma?
- Faktorlyq-baldyq shkala boıynsha júıe 2018 jyly pılotty rejimde jumysyn bastaǵan bolatyn. Oǵan Ádilet mınıstrligi, sol kezdegi Memlekettik qyzmet isteri jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttigi, Nur-Sultan qalasy, Mańǵystaý oblysy, keıin Almaty qalasynyń ákimdigi, Shymkent qalasynyń ákimdigi qosyldy. Bizdiń pılot 2019 jyldyń jeltoqsan aıynda aıaqtalady. Aıaqtalǵannan keıin ary qaraı aýqymyn respýblıka kólemine taratamyz ba, taratpaımyz ba – qarastyramyz. Óıtkeni, bul jerdegi eń basty másele – adamdardyń jumys isteýine baılanysty. Qazir memqyzmetshilerdi yntalandyrý úshin aılyǵyna ústemaqy qosylýda. Sol ústemeqyny tóleý úshin qarajat kózderi kerek. Ol máseleni qarastyryp jatyrmyz. Múmkin vedomstvoishilik uıymdardy qysqartý arqyly únemdelgen aqshany paıdaǵa jaratýǵa bolar. Onyń bári aımaqtarǵa baılanysty. Mysaly, Atyraýdy qarasańyz, ol júıeni iske qosýǵa olardyń jaǵdaıy bar. Al ózderi dotatsııada otyrǵan aýmaqtar ony alyp júre almaıdy. Sol sebepti, tıisti qarajat kózin tapsaq, onda jobanyń aýqymyn keńeıtemiz. Tabylmasa, basqasha jol izdeımiz. Bizde Prezıdenttiń arnaıy Jarlyǵy bar. Onda shtattyń quramyn qysqartý arqyly únemdelgen qarajatty qalǵan memlekettik qyzmetshilerge ústemaqy retinde tóleý joly qarastyrylǵan. Jeltoqsan aıynda pılot jabylǵannan keıin saraptama júrgizemiz.
Memqyzmetshilerge jumys ornynda smartfon ustaýǵa ruqsat berilýi múmkin
- Memlekettik qyzmetshilerdiń óz jumys oryndaryna smartfondaryn alyp kirý nemese kirmeýi – eń kóp talqyǵa túsken taqyryptyń biri. Sizdiń jeke pikirińiz qandaı, memlekettik qyzmetshilerge smartfondaryn jumysqa alyp kirýine ruqsat berý – durys pa, burys pa?
- Mysaly, biz agenttikte memlekettik qyzmettermen aınalysamyz. Agenttikte Digital agent degen qyzmet bar. Ol departamentte belgilengen adam otyrady. Ondaǵy qyzmetker Digital agent arqyly qyzmet alýshylarmen halyqqa usynylǵan memlekettik kórsetiletin qyzmetterge qoıylǵan baǵalardy jáne ótinishterdi qadaǵalap otyrady. Ondaı qyzmetshilerge biz ruqsat beremiz. Biraq, aqparattyq qaýipsizdik boıynsha olar ózderine arnaıy mindetteme alady. Ol jerde «eshkimge artyq aqparat bermeımin, smartfondy tek jumys babynda paıdalaný úshin qoldanamyn» degen talapqa moıynsuný kerek. ıAǵnı, ózine mindet alady. Eger sol mindetti buzsa, onda ol qyzmetker ákimshilik jazaǵa tartylýy múmkin.
Al ázirge sheshim qabyldanbaǵandyqtan, basqa departamenttegi adamdar smartfondy kirgize almaıdy. Biraq, ol másele qazirgi ýaqytta Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligi tarapynan kóterilip jatyr. Meniń oıymsha, bolashaqta ondaı shekteýdi alyp tastaýy múmkin. Biraq, kıberqaýipsizdikke, memlekettik qupııalarǵa baılanysty aqparattarǵa qatysty mindetti túrde shekteý qoıylady.
- Avtomattandyrý, tsıfrlandyrý zamanynda memlekettik qyzmetshiniń qolynda smartfonynyń bolmaýy – kerisinshe, jumys júrgizý qarqynyn báseńdetedi dep oılamaısyz ba?
- Respýblıka sheńberinde naqty sheshim qabyldanbaǵandyqtan, ázirge barlyq memqyzmetshilerge smartfon kirgizýge ruqsat bere almaımyz.
El isindegi eleýli másele
- Memlekettik qyzmet – el isi, mańyzdy mindet. Qazir elimizde mınıstrden bastap qarapaıym mamanǵa deıin óz mindetin tıimdi atqarýyna kedergi keltiretin faktorlardy ataı alasyz ba? Olardan qalaı arylýǵa bolady dep esepteısiz?
- Zań júzinde barlyq máseleler sheshilgen. Biraq, endi kedergi keltiretin qandaı faktorlar bolýy múmkin? Meniń oıymsha, eń bastysy, Prezıdent Qasym-Jomart Kemeluly aıtqandaı, biz halyqty estıtin memleket qurýymyz kerek. Qarap otyrsańyz, ekonomıkada, áleýmettik salada, tipti jalpy ómirde jańa úderister bolyp jatyr. Ekonomıka qanat jaıyp, jasandy ıntellekt alǵa shyqty. Búkil memlekettik qyzmet tsıfrlandyrylý ústinde. Indýstrııa 4.0... Blokcheınge kóshý máselesi bar. Osynyń barlyǵy sózsiz ekonomıkaǵa úlken áserin tıgizýde. Al biraq, memlekettik basqarý burynǵy jaǵdaıda qalyp tur. Sondyqtan, Prezıdenttiń tapsyrmasyna saı, osy memlekettik basqarýdy, memlekettik qyzmetti ári qaraı damytý týraly tujyrymdama jasalady. Ol tujyrymdama osy jyldyń aıaǵyna deıin jazylyp bitýi kerek. Onyń ishinde biz de tıisti usynystarymyzdy kirgizemiz. Eń basty másele – memlekettik basqarý ózgermese, ekonomıkanyń damýyna ilesip júre almaımyz. ıAǵnı, ekonomıka men áleýmettiń, qoǵamnyń damýymen memlekettik basqarýdyń damýy – ekeýi bir-birimen úılesimde bolýy tıis. Ekeýiniń úılesimi ajyrasa, onda biz burynǵy kózqaraspen, mentalıtetpen qalamyz. Jańa trendterdiń kóshine basqarýshy adamdardyń quzireti jetkiliksiz bolsa – ol bolmaıdy. ІT-tehnologııalar damyp jatqan zamanda memlekettik qyzmetshiler de soǵan saı bolýy kerek.
Osy tujyrymdamada jańa zamanaýı úderisterdiń barlyǵy eskeriledi degen oıdamyn. Suraǵyńyz óte oryndy. Biz ol boıynsha jumys júrgizip jatyrmyz.
- Memlekettik basqarý úderisi ekonomıka kóshinen qalyp qalmaýy kerektigin aıtyp jatyrsyz. Ol jaǵynan kósh ilgeri ozǵan Japonııa elindegi júıe týraly osydan biraz buryn depýtat Azat Perýashev másele kótergen bolatyn. Onyń aıtýynsha, elimizde Japonııamen salystyrǵanda memlekettik qyzmetshilerdiń sany tym kóp. ıAǵnı, depýtat elimizde memqyzmetshilerdiń sanyn aıamaı (!) qysqartýdy usynyp otyr. Burynǵy áriptesińizdiń bul pikirimen kelisesiz be?
- Japonııadaǵy halyqtyń sanyna memlekettik qyzmetshilerdiń sany azdan keledi. Olar ondaı jaǵdaıǵa tsıfrlandyrý, avtomattandyrý arqyly keldi. Bizdiń kózdeıtinimiz de – sol maqsat. Prezıdent te óz Joldaýynda «2024 jylǵa deıin memlekettik qyzmetshilerdiń sanyn 25 paıyzǵa deıin azaıtý» kerektigin aıtty. Ony mindetti túrde oryndaımyz. Biraq, onyń aldynda mindetti túrde saraptama jumystary júrgiziledi. Ol saraptamany jalǵyz bizdiń agenttik emes, Ulttyq ekonomıka mınıstrligi de qolǵa alady. Sebebi, bul másele atalǵan mınıstrliktiń quziretinde. Bizdiń eńbekaqymyzǵa qatysty másele de solardyń quziretinde.
Árıne, mindetti túrde memqyzmetshilerdiń sanyn 25 paıyzǵa qysqartamyz. Biraq, isti baıypty júrgizýimiz kerek. Mysaly, Túrkistan oblysynda halyq sany kóp. Al Soltústik Qazaqstanda jaǵdaı basqasha. Sondyqtan, bir óńirde qysqartyp, bir jaqta alyp qalǵan durys shyǵar. Memqyzmetshilerdi 25 paıyzǵa qysqartqan kezde únemdelgen qarajat qalǵandarynyń eńbekaqysyna ústeme retinde qosylady. Bizdiń ózimizdiń mentalıtetimiz bar. Aýmaǵymyz úlken. Sondyqtan, Prezıdenttiń qoıǵan tapsyrmasyn kezeń-kezeńmen oryndaımyz.
Qoǵamda bir túsinik bar – kelisesiz be?
- Qoǵamda «Memlekettik qyzmetshiler túnge deıin jumysta otyrady, az jalaqy alady» degen stereotıp qalyptasqan. Jastardyń memqyzmetke asa qyzyqpaýynyń sebebi osy túsinikte sekildi. Rasynda da, memlekettik qyzmettegi jaǵdaı jastardy qyzyqtyratyn deńgeıde emes pe?
- Bunymen kelise almaımyn, sebebi bizde mysaly Qazaqstanda naqty jumys istep jatqan 90 myńnan astam memlekettik qyzmetshi bolsa, sonyń 22 myńnan astamy jas mamandar. Búginde merıtokratııa qaǵıdaty kúsheıýde, jas mamandarymyzǵa múmkindik berilip otyr. Konkýrsqa qatyssyn, sol arqyly merıtokratııa qaǵıdattaryn naqtylaı otyryp, olardy ary qaraı ósirsek deımiz. Ósse – jalaqysy da kóbeıedi.
Elbasy 2019 jyldy Jastar jyly dep jarııalady. Sonyń sheńberinde biz Býrabaıda arnaıy forým ótkizdik. 300-ge tarta memlekettik qyzmetshi qatysty. Respýblıkalyq deńgeıde 50 adam keldi. Qarap otyrsańyz, jastardyń ár túrli saladaǵy jobalary keremet. Onyń ishinen onyn tańdap alyp, úzdik memlekettik qyzmetshi ataǵyn berdik. Qalǵandarynyń barlyǵyna óz atymnan Maqtaý qaǵazyn tapsyrdym. Sebebi, olardy yntalandyrý kerek. Kelesi joly ol qatyssa – osy ondyqqa ilinýi múmkin. Jalyndap turǵan jastar kóp. Memlekettik qyzmette jumys jasaýǵa yntasy bar jastardyń «biz osy salaǵa kelsek, ary qaraı óse alamyz» degen senimi bolýy kerek. Osy senimdi olarǵa uıalata alatyn bolsaq, shynynda da, isimizdiń ilgeri basary haq. Prezıdenttik jastar kadr rezervi de soǵan baılanysty. Qarap otyrsańyz, qazirgi kúnniń ózinde 13 myńnan astam adam qyzyǵýshylyq tanytyp otyr. Sondyqtan, meniń oıymsha, memlekettik qyzmet - óziniń ózektiligin joımaıdy. Bizge jastar keledi – men oǵan senimdimin!
- Ýaqyt bólip suhbat bergenińiz úshin kóp rahmet!
