Altyn «bassaýǵa»: Daǵdarys kezinde baǵaly metalǵa nelikten ınvestıtsııa salynady
ASTANA. KAZINFORM – Aqpanda altyn baǵasy tarıhı rekordqa jetip, 1 ýntsııasy (shamamen 28,3 gramm) 2 954 dollarǵa baǵalandy. Bul bir jyl ishindegi 10-rekord sanalady. Uzaq jyldar boıy altyn nelikten eń senimdi aktıv sanalyp keledi? Bul jaıynda Kazinform agenttigi sholýshysynyń materıalynan oqyńyzdar.
Altyn baǵasy sharyqtaı bermek pe?
Jyl basynan beri altyn baǵasy 12 paıyzǵa qymbattap, bir ýntsııasy 2 954 dollarǵa jetti. Bul jaıt AQSh Prezıdenti Donald Tramptyń baj salyǵyn engizý qaýpi jahandyq saýda soǵysyn týdyrýy múmkin degen alańdaýshylyq aıasynda boldy. Sarapshylar osy jaıt ınvestorlardyń qymbat metalǵa degen qyzyǵýshylyǵyn týdyrǵanyn atap ótedi.
Búkilálemdik altyn keńesiniń (World Gold Council) atap ótýinshe, ótken jyly altyn baǵasy 40 márte rekord jańartty. Aıtalyq, 2024 jyldyń tórtinshi toqsanyndaǵy bir ýntsııa úshin ortasha baǵa 2 663 dollar bolýy da rekordtyq kórsetkish sanalady. Al bir ýntsııa úshin ortasha jyldyq baǵa 2 386 (+23 paıyz) dollar boldy.
Álem elderiniń ortalyq bankteri 2024 jyly altyndy bas aınaldyrarlyq qarqynmen satyp aldy: úshinshi jyl qatarynan satyp alý kólemi 1 000 tonnadan asyp, al tórtinshi toqsanda 333 tonnaǵa deıin kúrt artty.
Goldman Sachs Group ınvestıtsııalyq bankiniń sarapshylary ortalyq bankterdiń satyp alýlary men bırjalyq qorlarǵa aǵyndarǵa súıene otyryp, 2025 jyldyń sońyna qaraı altyn baǵasynyń boljamyn bir ýntsııa úshin 3 100 dollarǵa deıin kóterdi. Ótken jyly Goldman Sachs jyl sońyna deıin bir ýntsııa altyn baǵasy 3 000 dollar bolaryn boljaǵan edi. Endi onyń baǵasy tarıhı maksımýmǵa – 3 myń dollarǵa qashan jetetindigi ýaqyt enshisindegi másele ǵana.
Qarjy sarapshysy Arman Beısembaev ádette ekonomıkanyń turaqsyzdyǵy men daǵdarys kezeńinde altynnyń baǵasy ósetinin atap ótedi. Jalpy, altyn barlyq ýaqytta da belgili bir aktıv - álemdik týrbýlenttilik kezeńinde jasyrynýǵa bolatyn bassaýǵa retinde paıdalanylady.
- Baǵa – bul bırjalyq taýar jáne altynnyń baǵasy da suranys pen usynys teńgeriminen qalyptasady. Eger suranys usynysqa qaraǵanda kóp bolsa, onda soǵan oraı baǵa ósedi. Al nelikten suranys bar? Óıtkeni naryq oıynshylarynyń altyndy satyp alýǵa ózindik sebebi bar – ınflıatsııa, sanktsııalardy ekonomıkalyq turaqsyzdyq jáne taǵy basqalary, - dep túsindirdi Arman Beısembaev.
Sarapshynyń paıymdaýynsha, 1 ýntsııa altyn baǵasy naýryz aıynda-aq 3 100 dollarlyq mejege jetip qalýy yqtımal.
- Keıbir sarapshylar 3 200 dollarǵa jetedi dep boljam jasaıdy. Eger biz altyn baǵasy ósiminiń osyndaı deńgeıin kórer bolsaq, onda bul álemde bári jaqsy emesin jáne týrbýlenttilik jalǵasyp otyrǵanyn bildiredi. Óıtkeni altynnyń baǵasy dál osyndaı kezeńderde qymbattaıdy. Álemdik ekonomıka úshin kóptegen qaýip bar. Saýda soǵysy Qytaı ekonomıkasyndaǵy daǵdarystyń trıggeri bolýy múmkin. Soǵan oraı ol ózimen birge amerıkalyq ekonomıkany da ilestire keteri sózsiz, - dedi sarapshy.
Onyń aıtýynsha, altynnyń baǵasy ekonomıkadaǵy anyqtaýshy ındıkator emes, durysynda álemdik ekonomıkada bolyp jatqan jaıttardyń saldary nemese kórinisi.
Spıker altynnyń baǵasy mynadaı birneshe sebepke baılanysty qalyptasatyndyǵyn atap ótedi: óndirilgen metaldyń mólsheri, Qytaı men AQSh sııaqty álemdegi iri derjavalardyń ortalyq bankteriniń yqpaly.
- Altyn baǵasynyń munan ary da ósýi yqtımaldyǵy joǵary. Tramptyń saılanýyn eskere otyryp, bazalyq mólsherlemeniń tómendeý múmkindigi de bar. Dollar ındeksi basqa álemdik valıýtalarǵa arzandaıdy, soǵan oraı altynnyń baǵasy kóteriledi. Sondyqtan jyl sońyna deıin bir ýntsııa 3 000 dollar bolatyny jaıly boljamnan da asyp túsýi múmkin, - dedi ekonomıst, R-Finance qarjy keńesshisi Arman Baıǵanov.
Inflıatsııa artyp, altyn qymbattaı tústi
Sarapshylar sońǵy 10 jyldaǵy altyn qunyna baǵa belgileý árdaıym daǵdarys qubylystarymen birge júrgenin atap ótedi. Baǵaly metaldyń quny ınflıatsııaǵa tikeleı proportsıonaldy - ınflıatsııa neǵurlym joǵary bolsa, altynnyń baǵasy da soǵurlym joǵary.
- Naryq pen ekonomıka quldyraǵan kezde barlyq metal baǵasy tómendep, al altyn quny ósedi. Bul nemen baılanysty? Shyn máninde, naryqtar quldyraǵan kezde, álemdik kompanııalardyń, máselen Boeing nemese FordMotors aktsııalaryna ınvestıtsııa salýdyń máni joq. Birinshi kezekte óz ınvestıtsııalaryńdy qorǵaý qajet. Mundaı jaǵdaıda adamdar qorǵanys aktıvi sanalatyn oblıgatsııalar nemese altyn sııaqty ınvestıtsııalyq quraldarǵa júginedi, - dep túsindiredi qazaqstandyq iri taý-ken óndirý kompanııasynyń strategııa jónindegi dırektory Turar Jolmaǵambetov.
Ol sońǵy jyldary ekonomıka qarqyny aıtarlyqtaı tómendegenin aıtty. Eger buryn árqashan naryqtyq faktorlar bolsa, qazir olarǵa álemdik ekonomıkaǵa, tıisinshe metaldar men altynǵa áser etetin saıası faktorlar qosyldy.
- Qytaı men batys álemi arasyndaǵy saýda soǵysy, sondaı-aq Taıaý Shyǵys janjaly halyqaralyq jahandanýdy nasharlatady. Munyń bári turaqty aktıv retinde altynǵa ınvestıtsııalardyń ósýine yqpal etedi. Qazirgi ekonomıka saqtalǵan jaǵdaıda altyn baǵasynyń ósýin kútýimiz qajet. Eger Qytaıdyń AQSh-pen saýda qaqtyǵysy órship, Shyǵys Eýropadaǵy shıelenis sheshilmese... ázirshe, barlyq fakti altynnyń qymbattaı beretinin kórsetedi, - dedi Turar Jolmaǵambetov.
Ótken jyly altynnyń qymbattaýy 40 paıyz deńgeıinde boldy. Bul aıtarlyqtaı kórsetkish sanalady. Mundaı baǵanyń ósýi tek 2010 jyly bolǵan.
Altyn qory mol álem elderi
Búkilálemdik altyn keńesiniń (World Gold Council, WGC) málimetteri boıynsha memleketterdiń ortalyq bankteriniń rezervteri men qorlarynda 36,5 myń tonnadan astam altyn saqtalǵan. 2024 jylǵy statıstıkaǵa sáıkes, onyń eń kóp mólsheri AQSh-qa tıesili – 8,13 myń tonna. Odan keıin Germanııada – 3,35 myń tonna, Italııada – 2,45 myń tonna, Frantsııada – 2,44 myń tonna, Reseı 2,34 myń tonna bar.
Bullionvault altyn jáne kúmis caýdasyna arnalǵan onlaın-platformanyń habarlaýynsha, qazirgi ýaqytta ulttyq ortalyq bankterdiń rezervterinde saqtaýly turǵan altynnyń jalpy mólsheri tarıhta buryn-sońdy óndirilgen barlyq baǵaly metalldyń 15 paıyzyn quraıdy. Sońǵy 20 jylda naqty mánde altyn – 17 paıyz, dollarǵa shaqqanda 6 ese, 2,2 trln dollarǵa deıin ósti. Tek 2023 jyly ortalyq bankter 1,037 myń tonna, 2022 jyly 1,037 myń tonna altyn satyp aldy.
Investopedia sarapshylary altyn standart kelmeske ketkenine qaramastan kóptegen eldiń úkimetteri áli de altynǵa ıe bolý olardyń valıýtalarynyń belgili bir turaqtylyǵyn qamtamasyz etedi jáne ınflıatsııadan qorǵaıdy dep sanaıdy. Al memleket portfelinde ártúrli ınvestıtsııalyq quraldardyń bolýy táýekeldi azaıtady jáne qaýipsizdikti qamtamasyz etedi.
Qazaqstannyń altyn qory qansha?
Ulttyq bank derekterine sáıkes, 2024 jyldyń qarasha aıynyń sońynda Qazaqstannyń altyn-valıýta rezervi 44,2 mlrd dollardy qurady. Bul 2023 jyldyń qorytyndy kórsetkishinen 8,3 mlrd (23,1 paıyz) dollarǵa artyq. Bul rette, altyn-valıýta rezerviniń jartysynan astamy - 57,2 paıyzy nemese 25,3 mlrd dollary altyn túrindegi aktıvterge tıesili.
Búkilálemdik altyn keńesiniń (World Gold Council) deregine sáıkes, qańtar aıynyń basynda Qazaqstan altyn-valıýta rezerviniń iri ustaýshylary reıtınginde 20- orynda tur.
Búkil álemde altynnyń baǵasynyń ósip kele jatqanyn eskersek, Qazaqstanda da altynnyń quny birtindep arta túsýde. Mysaly, qarjy sarapshylarynyń atap ótýinshe, 2016 jyly altynnyń baǵasy bir ýntsııa úshin shamamen 1 200 dollar boldy, sodan keıin baǵa úzdiksiz ósti. Ótken jyly baǵasy bir ýntsııa úshin 1 900 dollarǵa jetti.
Aıta keterligi, 2016 jyldan bastap Qazaqstanda «Baǵaly metaldar men asyl tastar týraly» zań jumys isteıdi. Onyń aıasynda Ónerkásip mınıstrligi altyn óndirisin ulǵaıtýǵa yqpal etti.
- Zań aıasynda otandyq altyn óndirýshi kompanııalar eń aldymen altyndy úsh affınajdyq kompanııaǵa – metaldan quıma jasaıtyn zaýyttarǵa satyp alýdy usynýy tıis. Bul zaýyttar satyp alýdan bas tartqan jaǵdaıda, olar altyndy eksporttaı alady. Alaıda 2016 jyldan bastap affınaj zaýytynan altyndy satyp alýdyń basym quqyǵy Ulttyq bankke berilgen, - dep atap ótti qazaqstandyq iri taý-ken óndirý kompanııasynyń strategııa jónindegi dırektory Turar Jolmaǵambetov.
Sondaı-aq spıker Ulttyq bank Qazaqstanda óndiriletin altynnyń 100 paıyz kólemin satyp alǵanyn aıtady.
- Menińshe, bul – altyn óndirýdi yntalandyrǵan jáne Ulttyq bank ony naryqtyq ınvestıtsııalyq baǵamen satyp alǵan tabysty memlekettik-ónerkásiptik saıasattyń biri. Bul jaqsy sheshim boldy jáne elimizdiń altyn-valıýta rezervin nyǵaıtýǵa kómektesti, - dep qosty sarapshy.
Osylaısha, memleket qazaqstandyq altyn óndirisi men óńdeý ónerkásibiniń damýyna qoldaý kórsetip otyr.
Elimizdiń qaı óńirinde altynǵa suranys joǵary
Ulttyq bank 2024 jyly ekinshi deńgeıli bankter men jekelegen banktik emes aıyrbastaý pýnktterine jalpy salmaǵy 1,7 tonna bolatyn 47 395 ólsheýli quıma satty. Qarjy retteýshisiniń statıstıkasyna sáıkes, 2024 jylǵy ólsheýli quımalardyń basym bóligi myna óńirlerde satyldy: Almaty (32 735 dana, 69%), Shymkent (5 200 dana, 11%) jáne Qaraǵandy (2 209 dana, 5%).
Qazaqstandyqtar úshin ólsheýli quımalardy satyp alý jáne satý keıbir bankterde, sondaı-aq jekelegen aıyrbastaý pýnktterinde qoljetimdi.
UB málimetterine qaraǵanda, 2024 jyly ekinshi deńgeıli bankter men jekelegen banktik emes aıyrbastaý pýnktteri qazaqstandyqtarǵa jalpy salmaǵy 2,5 tonna bolatyn 71 106 ólsheýli quıma satty. Baǵdarlama bastalǵannan beri satylǵan altynnyń jalpy sany - salmaǵy 7,9 tonna bolatyn 222 680 altyn quıma.
Bul oraıda Ulttyq bank halyq arasynda salmaǵy 10 gramm bolatyn altyn quımasy úlken suranysqa ıe ekendigin atap ótedi.
Osylaısha, sońǵy 10 jyldaǵy altyn qunyna baǵa belgileý barlyq ýaqytta daǵdarys qubylystarymen qatar júrdi. Altyn ekonomıkalyq kún tártibiniń kórinisi sanalady, turaqsyzdyq pen daǵdarys kezinde altynnyń baǵasy árdaıym ósedi. Sondyqtan bir ýntsııa úshin 3 000 dollardan asatyn baǵanyń eń joǵary mánin kútken jón.
Buǵan deıin elimizde zańsyz altyn óndirýden qansha shyǵyn kelgenin jazǵan edik.