Álsiz bankter Qazaqstan naryǵynan ketip, kil myqty bankter qalady
Bıylǵy jyl basynan beri Qazaqstandaǵy 33 banktiń altaýy qosylatyndyǵy týraly málimdegen. Osyndaı qosylý protsesteri aıaqtalsa elimizdegi qarjy naryǵynyń jartysynan astamyn nemese ekinshi deńgeıli bankterdiń jalpy aktıvteriniń 51%-yn eki alyp bank óz baqylaýynda ustaıtyn bolady. Aıta keterligi, naýryz aıynda «Halyq Banki» men «Qazkommertsbank» birigý týraly memorandýmǵa qol qoıdy. Bul ekeýi de naryqtaǵy eleýliler qataryndaǵy «oıynshy» edi. Eki banktiń aktıv kólemi naryqta 1 jáne 2 orynda tur. Aqpan aıynyń sońynda «Qazkomnyń» aktıvter qory 4,7 trln teńge, al «Halyq banktiki» - 4,6 trln teńgeni quraǵan. Olar birikkennen keıin aktıvterdiń jalpy kólemi 9,3 trln teńgeni quraıtyn bolady. Endeshe, eldegi bank sektory aktıvteriniń úshten bir bóligi jınalǵan Qazaqstandaǵy alyp banktiń biregeı qarjy ınstıtýty qalyptasyp jatyr degen sóz.
Munan soń «Tsesnabank» pen «BankTsentrKredıt» birigýdi qup kórdi. Qazaqstannyń naryǵymen qaraǵanda bul ekeýi de osal bank emes edi. Osylaısha, «Tsesna+BTsK» naryqtaǵy óz jaǵdaıyn biregeı Bank retinde nyǵaıtatyn bolady. Budan bólek «Capital Bank» pen «Tengri Bank» sekildi eki qarjy ınstıtýtynyń birigetini de aıtyldy.
Aıta keterligi, mundaı birigýler Ulttyq banktiń elimizdegi qarjy saıasatynyń nátıjesi. Buǵan deıin Aqordada ótken jıynda Elbasy Nursultan Nazarbaev elimizdiń bank sektoryn saýyqtyrý jóninde sharalar qabyldaýdy tezdetý kerektigin eske salǵan bolatyn. «Qajet bolǵan jaǵdaıda, aktsıonerler óz bankterin naqty aqsha arqyly qaıta kapıtaldandyrýǵa tıis. Sondaı-aq, olar álsiz bankterdi biriktirýge beıimdelýi tıis», - dep tapsyrǵan edi Elbasy.
QR Ulttyq Bank tóraǵasy Danııar Aqyshev eki iri banktiń (Halyq banki men Qazkommertsbank) birigý úderisine bylaı dep túsinik bergen-di: «Eldegi ekonomıkalyq belsendilik baıaýlaǵan jaǵdaıda, kóptegen qarjy ınstıtýttary úshin shoǵyrlandyrý úrdisi sheshimderdiń biri bolyp tabylady, sonda bir ınstıtýttyń kúshti jaqtaryn biriktirý esebinen basqa ınstıtýttyń álsiz jaqtary joıylyp, saý teńgerimdi qarjy ınstıtýty qalyptasýy múmkin».
Bas bankır mundaı birigýlerdiń jalǵasatynyn aıtyp, ondaı úderis «bıznestiń ekonomıkalyq baǵalaýyna negizdeletinin» jetkizgen-di. «Eger biriktirýdi durys dep boljasaq, naryqta oıynshylardy kooperatsııalaý nemese shoǵyrlandyrý qarjy júıesiniń ornyqtylyǵyn jaqsartýǵa alyp keledi, biz muny quptaımyz» degen bolatyn Bas bankır.
Rasynda bul Ulttyq bank basshysynyń ǵana ustanymy emes. Óıtkeni Halyqaralyq valıýta qorynyń mıssııasy da Qazaqstannyń bas bankırine «osal bankterdi qatań qadaǵala» dep usynys aıtqan-dy. Al «qatań qadaǵalap», «qatań usta» degenniń astarynda qarjy ınstıtýttaryna «qarjylaı qoldaý jasa» degen másele ǵana turǵan joq. Shama kelse olardyń álsizin kúshtige qosý máselesi de osydan qylań beredi.
Taǵy bir másele, Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev bıylǵy «Qazaqstannyń Úshinshi jańǵyrýy: jahandyq básekege qabilettilik» atty Joldaýynda Ulttyq Bankke qarjy sektoryn «jańǵyrtýdy» júzege asyrý mindetin sheshýdi júktedi. Bank sektoryn qalypqa keltirý sharalar keshenin ázirleý tapsyryldy. Bul úshin Ulttyq Bank ekinshi deńgeıdegi bankterdiń balansyn «tıimsiz kredıtterden» aryltý jónindegi jumysty jedeldetip, qajet bolsa aktsıonerler tarapynan bankterdi ústeme kapıtaldandyrýdy qamtamasyz etý jónindegi mindet qoıylǵan. Sosyn stress-testileýler júrgizilip, anyqtalǵan problemalar aýqymyna qaraı tıisti sharalar qabyldanady. Túptep kelgende bankterdiń problemalary bank júıesine degen senimdi joǵaltpaıtyndaı jedel sheshýdi qamtamasyz etetin tásildermen júzege asyrylady. Osylaısha, suryptaı kele Ulttyq bank Qazaqstannyń naryǵynda tek myqty bankterdi qaldyrýǵa nıetti ekenin bildirip otyr.
«Ulttyq Bank jalpy alǵanda, naryqta tek kúshti jáne qarjylyq turǵydan ornyqty, retteýshiniń talaptaryn oryndaýǵa jáne bank júıesiniń qarjylyq turaqtylyǵyna nuqsan keltirmeı qyzmetin júzege asyrýǵa qabiletti bankter jumys isteýge tıis degen ustanymdy qoldaıdy. Álsiz bankter naryqtan ketýge tıis. Banktik qyzmetter naryǵynda qalýǵa nıetti bankter eldegi jáne álemdegi ekonomıkalyq ahýaldyń jáne Qazaqstannyń bank sektory aldynda turǵan syn-qaterdiń ózgerýi jaǵdaıynda tıisti sharalardy qabyldaýy kerek», - deıdi baspasózdegi suhbatynda QR Ulttyq banki tóraǵasynyń orynbasary Oleg Smolıakov. Ulttyq bank ókiliniń «syn-qater barysynda tıisti sharalar qabyldaýy kerek» degeni de eń birinshi kezekte álsizderdi kúshtilermen biriktirý jumysy meńzeledi. ıAǵnı, qarjy naryǵynda «oınaǵyń» kele me, kúshti bolyp, qarjylandyrýdy kúsheıt, áıtpese basqamen birigip kúshti bol! Bul rette Ulttyq bank ókili ondaı tásildiń halyqaralyq tájirıbege saı ekenin de, tipti Qazaqstanda mıssııamen bolǵan Halyqaralyq valıýta qorynyń sarapshylary buǵan oń kózqaras tanytqanyn da alǵa tartady.
Osylaısha, Ulttyq bank barlyq bankterge birigińder demese de, jekelegen bankter bastama jasaǵan birigý protsesine qoldaý bildirip otyr. «Bul bankterdi kapıtaldandyrýdy ulǵaıtýǵa jáne klıentterge qyzmet kórsetý boıynsha qoldanystaǵy bıznes-protsesterdi jaqsartýǵa yqpal etedi. Biz óz tarapymyzdan bankterge banktik bıznestiń tıimdiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan yqpaldastyrý protsesterin tezirek aıaqtaý boıynsha qajetti qoldaý kórsetýge daıynbyz», - deıdi Oleg Smolıakov.
Toqtala ketetin jaıt, Elbasy bıylǵy Joldaýynda Qazaqstanda táýekelge baǵdarlanǵan qadaǵalaýdy engizýge baǵyttalǵan, retteýshilik normatıvterdi buzbaǵan, biraq táýekeldi saıasatty júrgizetin bankterge qatysty aldyn alý sharalaryn qoldaný kerektigin aıtqan edi. Aldyn alý sharalary sheńberinde Ulttyq bank retteýshilik jáne qadaǵalaý protsesiniń halyqaralyq qaǵıdattary iske asyrylatyn bolady. «Ulttyq Bank problemalardyń týyndaýyn jáne táýekeldiń iske asyrylýyn kútpesten, daǵdarysty qubylystardyń aldyn alý boıynsha jumysty kúsheıtýdi josparlap otyr. Qazirgi kezde biz Eýropalyq odaqta qabyldanǵan ádisnamanyń negizinde táýekelge baǵdarlanǵan qadaǵalaýdy engizý tásilderin maquldadyq. Bul tásilder bıznes modeldiń jumys isteý qabiletin baǵalaý ádisnamasyn jáne oǵan tán táýekelderdi aıqyndaýdy, bankterdiń táýekelderdi basqarý jáne ishki baqylaý júıelerin, sondaı-aq, kapıtal men ótimdiliktiń jetkiliktiligin aıqyndaýdyń ishki júıelerin qamtıtyn jańa qadaǵalaý modelin ázirleýdi kózdeıdi», - deıdi Oleg Smolıakov.
Túıindeı aıtqanda, Ulttyq bank HVQ sarapshylary aıtqan usynymdy qaperden esh shyǵarmaıdy. Bul úshin aldaǵy ýaqytta banktiń qarjylyq jaǵdaıyna qadaǵalaý kúsheıedi. Banktiń qarjylyq jaǵdaıynyń nasharlaǵany týraly aqparatty jasyrǵan aýdıtorlar men baǵalaýshylarǵa da jaýapkershik kúsheıedi. Tipti ondaı aqparatty jasyrǵandar úshin qarjy naryǵynda qyzmetin júzege asyrýǵa tyıym salynýy da múmkin.
