Almatylyq ǵalymdar aýany tazartýdyń jańa tásilin usyndy
ALMATY. KAZINFORM – Almatylyq ǵalymdar aýany tazartýdyń tyń jolyn oılap tapty. Ol úshin bir top ǵalym zııandy zattardy boıyna qarqyndy sińiretin aǵashtardy ósirmek. Bul týraly Kazinform tilshisine joba jetekshisi aıtyp berdi.
Joba jetekshisi, ǵalym-fızıolog Asqar Qalekeshovtyń aıtýynsha, emen, arsha, talshyn aýadaǵy zııandy qaldyqtar men aýyr metaldy basqa aǵashtarǵa qaraǵanda boıyna tez sińiredi.
«Fotosıntez protsesinde bir emen aǵashy shyǵarǵan ottegimen 4-5 adam tynys alady. Jalpy emennen gektaryna 6-7 tonna ottegi gazy bólinedi. Shań-tozańdy tazartýǵa kelsek 1 gektardaǵy qylqan japyraqty aǵashtar jylyna 35-40 tonna, japyraqty aǵashtar odan da kóp 100-500 tonna zııandy zattardy boıyna sińirip aýany tazartyp otyrady. Qylqan japyraqtylardyń qysy-jazy jasyl ósimdik ekenin eskersek, aýany tazartýda mańyzdy orynǵa ıe. Qylqan japyraqtylarǵa jatatyn arsha ósimdigi boıynyń ortasha bıiktigimen erekshelenedi jáne megapolısterde ósirýge óte qolaıly. Elektr symdary men basqa da qala kórnekilikterine kedergi jasamaıdy», - deıdi joba jetekshisi Asqar Qalekeshov.
Ásirese uzaqjyldyq zertteýden keıin talshynnyń qasıeti tańǵaldyrǵan.
«Máselen, talshyndy alyp qaraıtyn bolsaq, bul buta tektes ósimdik 700 jylǵa deıin ósedi. Al emen 2-3 ǵasyrǵa deıin kókteı beredi. Biz osy aǵashtarǵa kóptegen saraptama jasadyq. Japyraqtarynyń quramyn tekserip, zııandy qaldyqtardy jaqsy sińiretinine kóz jetkizdik. Japyraq jasýshalarynyń sondaı qasıeti bar», - deıdi ol.
Aıtýynsha, qazir bul jańa ádispen Qazaq ulttyq qyzdar pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń fızıolog-genetıkteri aınalysyp jatyr. Ekologııany jaqsartýǵa baǵyttalǵan ǵylymı-óndiristik jumystar bıyl kóktemde bastalady.
«Biz ǵylymı-zertteý jumystarymen 5 jyl aınalystyq. Sodan keıin osyndaı toqtamǵa keldik. Biz qalada jasyl araldar ósirýdi josparlap otyrmyz. Sonda ósimdikter aýany zııandy qaldyqtardan tabıǵı jolmen súzip, tazartady. Bul tásil asa tıimdi. Qorshaǵan ortanyń jaǵdaıyn aıtarlyqtaı jaqsartyp qana qoımaı, turǵyndardyń densaýlyǵyna da paıdaly bolmaq», - deıdi joba jetekshisi Asqar Qalekeshov.
Budan bólek, ýnıversıtet ǵalymdary men stýdentteri emdik shóp túrlerin de zerttep jatyr. Sonyń biri – Altaı úshqaty. Odan bıologııalyq belsendi qospa jasap, adam aǵzasyn tazartýǵa bolady. Jazda ǵylymı top Shyǵys Qazaqstan oblysyna ekspedıtsııaǵa attanbaq.
«Úshqat týysyna jatatyn ósimdikterdiń quramyndaǵy belsendi zattardyń, sonyń ishinde makro, mıkroelementterdiń organızm úshin paıdaly ekeni qazirge deıin dáleldengen. Zerttelgen. Biraq altaı úshqatynyń tıimdiligi, quramy tolyq zerttelemgen. Sol sebepten biz zertteý nysany retinde alyp otyrmyz», - deıdi ǵalym.
Asqar Qalekeshov kóktemde ósimdik túrlerin Almaty oblysynyń Kóldi agrobıostantsııasy tájirıbelik alańynda jersindirý jumystary bastalatynyn atap ótti. Odan 500-ge jýyq kóshet alýdy josparlap otyr. Al kelesi jyly Almatyny kógaldandyrýǵa kirispek.
