Almatyda soǵys jyldary erlik kórsetken qazaqstandyqtar týraly jańa fılmder túsiriledi
ALMATY. KAZINFORM — Soǵys jyldary erlik kórsetken qazaqstandyqtar týraly jańa fılmder túsirý josparlanyp otyr.
Kınogerler aty ańyzǵa aınalǵan Rahymjan Qoshqarbaev, Hıýaz Dospanova jáne Uly Otan soǵysyna qatysqan basqa da qazaq batyrlary týraly tolyqmetrajdy kórkem kartınany jaryqqa shyǵarýdy josparlap otyr. Shyǵarmashylyq top tarıhtyń jańa betterin ashyp, sol kezdegi mańyzdy jáne osy kúnge deıin túsiniksiz bolǵan faktiler týraly aıtyp, kórsetemiz dep otyr. Bul jobalar Memlekettik ulttyq kınony qoldaý ortalyǵynyń pıtchıngine usynylady. Bastamalar qoldaý tapsa, onda otandyq kartınalardyń qory tolyqqaly tur.
— Sonymen birge, biz taǵy bir erekshe jobany qolǵa aldyq. Bul — soǵys kezinde bir tank ekıpajynda birge shaıqasqan tórt qazaq qyzy týraly. Olar jaıly 1944 jyly «Sovettik Qaraǵandy» gazetinde jazylǵan eken. Biraq, ókinishke qaraı, esimderinen basqa derek joq, - dedi stsenarıst, rejısser Bekbolat Shekerov.
Almatyda soǵys jyldarynda birneshe fılm túsirildi
1941 jyly Almaty bir kúnde KSRO-nyń kınoastanasyna aınaldy, óıtkeni soǵys bastalǵanda «Mosfılm» men «Lenfılm» osynda evakýatsııalandy. Sol jyldyń 12 qyrkúıeginde shaharda kórkemsýretti fılmder kınostýdııasy ashyldy, al qarasha aıynda ol Mosfılm jáne Lenfılm stýdııalarymen birigip, Ortalyq Birikken Kınostýdııanyń quramyna qosyldy. Sol jyldary birqatar týyndy jaryqqa shyqty. Qala kóshelerinde Aleksandr Dovjenko, Sergeı Eızenshteın, Lıýbov Orlova sııaqty keńes juldyzdaryn kezdestirýge bolatyn edi. Alaıda soǵys jaǵdaıynda kıno túsirý qıynǵa soqty: sýyq pavılondar, jaryq pen plenka tapshylyǵy. Soǵan qaramastan, dál osy jerde ańyzǵa aınalǵan fılmder dúnıege keldi.
— Soǵysqa oq jaraqtardy daıyndap jatqan kezde plenkany shyǵarýdyń ózi plenkanyń tapshylyǵy boldy. Qazir 5-6 dýbl túsiretin bolsa ol kezde 1 dýbldan artyq túsirýge ruqsat berilmegen. Munan operatorlardyń sapaly jumysyn ańǵarýǵa bolady, - deıdi kınorejısser, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Satybaldy Tekeev.
Túsirilgen fılmder arasynda: «Aýdandyq komıtettiń hatshysy» («Sekretar raıkoma» 1942 j., rejısseri I. A. Pyrev); «Ol óz Otanyn qorǵaıdy» («Ona zaşışaet Rodıný» 1943 j, rejısseri F. M. Ermler); «Zoıa» («Zoıa» 1944 j., rejısseri L. O. Arnshtam); «Otan úshin» («Vo ımıa Rodıny» 1943 j., rejısserleri V. I. Pýdovkın men D. I. Vasılev); «Meni kút» («Jdı menıa» 1943j., rejısserleri. A. B. Stolper, B. Ivanov); «Maıdan» («Front» (rejısseri G.N.men S. D. Vasılevtar), «Ivan Groznyı» (1 jáne 2 serııa, Rejısseri S. M. Eızenshteın) týyndylary boldy.
Taspalanǵan tarıh
Erbolat Toǵyzaqov qalyń kórermenge áıgili «Shal» fılminen keıin tanyldy. Biraq ol kıno álemine jastaıynan qadam basqan. Maıdanger rejısser Májıt Begalınniń 1974 jyly túsirilgen «Otqa oranǵan Oral» atty fılminde kartına dırektorynyń kómekshisi qyzmetin atqarǵan.
— Kóptegen soǵys týraly fılmder Almatyda túsirilgen, jáne sol fılmderde qarapaıym adamdardyń ómiri kórsetildi. Olar soǵysqan bizdiń óz azamattarymyz nemese soldattar rólin somdaǵan akterler boldy. Men taǵdyryma rızamyn, óıtkeni men osyndaı akterlermen jumys istedim. Mysaly, Zet Boshaevtyń ózi- kıno óndirisin uıymdastyrýshy. Onyń arqasynda men kóp nárseni úırendim, - deıdi akter Erbolat Toǵyzaqov.
Soǵys jyldary qazaq kınosy úshin tarıhı kezeń boldy. Óıtkeni, Almatynyń sol kezdegi jaıly klımaty men kórkem tabıǵaty shyǵarmashylyqqa mol múmkindik berip, taspalanyp jatty. Al qazaq ártisteri súıekti rólderdi somdap, kórermen esinde jattala bastady.
— 3 qysqametrli fılmnen turatyn «Dala ánderi» atty kınonovellasy túsirildi. Sonyń birinshi novellasy 1941 jyly «Dala ánderi» dep ataldy. Oǵan Ǵabıt Músirepov stsenarıı avtory boldy. Ekinshisi «Alyptar áni» jáne úshinshisi «Aq gúl» fılmi. Úsh fılmniń de negizgi ıdeıalary sol kezdegi tylda jumys jasap jatqan jáne soǵystyń ereksheligin kórsetetin jaýyngerlikti, paırıottyq sezimdi, otansúıgishtikti nasıhattaıtyn fılmder boldy. Ámına Ómirzaqova sııaqty aktrısalarymyz sol kezde akterlik mektepten tálim alyp Sháken Aımanov bastaǵan uly tulǵalarymyz sol kezde stýdııada jumys jasap qazaq kınosynyń órkendeýine kásibı turǵydan damýyna at salysty, - dedi kınotanýshy Gúlim Kópbaıqyzy.
Jalpy soǵys jyldary Almatydaǵy Birikken Ortalyq kınostýdııasynda otandyq fılmderdiń 80 paıyzy túsirildi. Barlyǵy 23 tolyq jáne 10 qysqa metrajdy fılm jaryqqa shyqty. Fılmder maıdan dalasyna jetkizilip, sarbazdarǵa kórsetildi.
Eske sala keteıik, buǵan deıin jeńistiń 80 jyldyǵyna oraı qaharman aqyn Abdolla Jumaǵalıev týraly derekti fılm túsiriletinin jazǵan bolatynbyz.