Almatyda avtoturaq kóbeıse, keptelis máselesi sheshile me – sarapshylar pikiri
ALMATY. KAZINFORM – Almatyda bıyl birneshe kommýnaldyq avtoturaq qurylysy bastalady. Sarapshylar bul qaladaǵy kólik qozǵalysy men keptelis máselesine qanshalyqty áser etetin aıtty.
Megapolıs kóshelerinde kún saıyn 1,5 mln astam kólik júredi. Onyń 700 myńǵa jýyǵy - óńirlerden keletin kólikter. Qazir qalada trotýar túrinde 12 myń, alań túrinde 6 myń kólikke arnalǵan oryn bar. Bıyl kópqabatty turaqtar salynbaq.
— 2025 jyly Almatynyń Medeý aýdanynda kommýnaldyq mehanızatsııalanǵan turaqtardyń, sondaı-aq «Kóktem-3» shaǵyn aýdanynda bir kommýnaldyq kópqabatty parkıngtiń qurylysyn bastaý josparlanǵan, – dep habarlady «Almaty parkıng» mekemesinen.
Sondaı-aq «Almaty parkıng» jaýabyna sáıkes, mekemede qala boıynsha kópqabatty turaqtardyń sany týraly derekter joq. Sebebi, ondaı turaqtar jeke aýmaqtarda — turǵyn úı keshenderinde, saýda jáne bıznes-ortalyqtarynda ornalasqan.
— Bizdiń maqsatymyz – kóshede, jol boıynda avtoturaq izdep júrgen kólikterdiń sanyn azaıtý. Qala ortalyǵynda júrgizýshilerdiń kópshiligi kólikterin uzaq ýaqytqa qaldyrady. Osylaısha olar ýaqytsha turaq izdegen kólik ıelerine avtoturaqty qoldaný múmkindigin shekteıdi, – delingen mekeme jaýabynda.
Qala boıynsha kópqabatty avtoturaqtardyń salynýy bul ózekti máseleniń sheshimi bolýy múmkin edi. Alaıda qurylys kompanııalary mundaı jobalardy qolǵa ala bermeıdi. Ýrbanıst, Májilis janyndaǵy Qoǵamdyq palatanyń múshesi Gúlmıra Baıǵabylovanyń aıtýynsha, kópqabatty avtoturaqtyń qurylysyna jumsalǵan qarajat uzaq ýaqyt óteledi, sondyqtan ınvestorlardy qyzyqtyrmaıdy. Sonymen qatar kólikti turǵyn úılerdiń janynda qaldyrý múmkindigi de mundaı jobalarǵa suranysty azaıtady.
- Kópqabatty avtoturaqtardy salýǵa turǵyn úı nemese kommertsııalyq ǵımarattar qurylysyna jumsalǵan qarajatpen teń shyǵyn ketedi. Alaıda olardyń shyǵyny áldeqaıda tezirek aqtalady. Eger kópqabatty avtoturaqtarda oǵan jumsalǵan qarajatty aqtaýǵa múmkindik beretin tarıfterdi ornatatyn bolsa, mundaı turaqtar suranysqa ıe bolmaıdy. Óıtkeni, adamdar kóligin jaqyn aýladaǵy tegin turaqqa qoıýdy jón kóredi. Árıne, kópqabatty avtoturaqtardy salýdyń paıdasy joq dep aıtýǵa bolmaıdy, biraq bul ádis basqa sheshimderden birge iske asýy qajet, – dedi ol.
Sarapshy basty mindet – turaq oryndarynyń sanyn kóbeıtý emes, jalpy kólikterdiń sanyn azaıtý dep sanaıdy. Bul pikirmen «Obşaıa doroga» jol qozǵalysy qaýipsizdigi qaýymdastyǵy» qoǵamdyq birlestiginiń prezıdenti Arsen Shakýov ta kelisedi.
Ol birinshi kezekte paıda tabýdy oılaıtyn qurylys kompanııalary úshin avtoturaq salý ekonomıkalyq turǵydan tıimsiz ekenin atap ótti. Aıtýynsha, turǵyn úı kesheniniń qurylysy kezinde birden kópqabatty avtoturaqty qarastyryp, keıin ony kópshiliktiń qoldanýyna múmkindik berse, máseleni ishinara sheshýge bolady. Alaıda qazirgi tańda zań júzinde mundaı normatıvter joq.
Sondaı-aq sarapshylar avtoturaq sanyn kóbeıtýdiń teris áseri bolýy múmkin ekenin de eskertedi.
- Avtoturaqty kóbeıtý úshin adamdardan belgili bir aýmaqty alý qajet. Al álemdik tájirıbe bul teris sheshim ekenin kórsetedi. Eger biz qalada 400 myń avtokólik bar dep alsaq, al bir avtoturaq kem degende 15 sharshy metr bolsa, onda olardy ornalastyrý úshin 6 sharshy shaqyrym turaq qajet bolady. Bul - shamamen Tóle bı — Rozybakıev — Abaı dańǵyly — Abylaı han kósheleri ortasyndaǵy alańdaı aýmaq. Óńirden taǵy myńdaǵan kólik keletinin eskersek, bul aýmaqty eki ese kóbeıtý kerek, – dedi Gúlmıra Baıǵabylova.
Sarapshy pikirinshe, Almatydaǵy jerasty parkıngteri men aqyly avtoturaqtar barlyq avtokólikterdi syıdyra almaıdy. Qoldanystaǵy 12 500 aqyly avtoturaqtyń sanyn eki ese kóbeıtse de, bul jalpy kólikterdiń tek 3%-yn qamtıdy.
- Adamdar úshin basty kólik quraly – avtomobıldiń bolýy tıimdi nátıje ákelip jatqan joq. Qosymsha avtoturaqtardyń salynýy qaıta kólikterdiń kóbeıýine áser etedi. Sebebi, turaq tabý qanshalyqty jeńil bolsa, adam negizgi qozǵalys quraly retinde kólikti sonshalyqty tańdaıdy. Nátıjesinde biz sheshimi joq sheńberde qalamyz: jol ınfraqurylymy ulǵaıady, sonymen birge avtomobıl, keptelis pen aýanyń lastanýy da kúrdelenedi, – dedi ol.
Sarapshy Almaty «adamdarǵa arnalǵan qalaǵa» aınalýy úshin keshendi sharalardy iske asyrý qajet ekenin aıtady. Mysaly, qaladaǵy keńistik jaıaý júrginshilerge yńǵaıly bolýy úshin jańa avtoturaqtar salýǵa moratorıı engizýdi jáne qala ortalyǵyndaǵy qoldanystaǵy avtoturaqtardy azaıtýdy usynady. Ekinshiden, turǵyndar velosıpedpen jaqyn mańdaǵy metro beketke nemese avtobýs aıaldamasyna qaýipsiz jáne yńǵaıly jetip, sodan keıin qoǵamdyq kólikpen júre alatyndaı yńǵaıly velojoldar júıesin ázirleý qajet. Úshinshiden, qoǵamdyq kóliktiń ózin damytý qajet: jyldamdyǵyn arttyrý, basymdyqqa ıe jol jolaqtaryn jasaý, kólikten-kólikke aýysyp otyrýdy yńǵaıly etý.
Arsen Shakýov qalaǵa aqyly kirý talabyn engizý, kólik salyǵyn kóterý nemese avtokólikterdi tirkeýdi shekteý sııaqty kópshilik qoldamaıtyn sheshimderdi qabyldaý qajet ekenin atap ótti.
- Kólik ıeleri, mundaı ózgeristerge qarsy bolýy múmkin. Biraq bul - ekologııalyq taza ári qolaıly qalalyq ortany qurý úshin qajetti sharalar. Sonymen qatar motory joq moped jáne elektrli samokat sekildi kólik quraldaryn paıdalaný mańyzdy. Bul qaladaǵy keptelisti azaıtýǵa kómektesedi, – dedi ol.
Osy oraıda, keptelis pen avtoturaq máselelerine qatysty álemdik tájirıbeni nazarlaryńyzǵa usynamyz.
Nıý-Iork
Nıý-Iorkte 1982 jyly Manhettenniń ortalyq aýdandarynda jańa turaq salýǵa resmı túrde tyıym salynǵan. Ol boıynsha jańa ǵımarattardaǵy turaq oryndarynyń sanyn shekteıtin qatań shekteýler bekitildi. Al kóp jaǵdaıda múldem turaq salynbady. Mundaı sheshim keptelis máselesin sheshý jáne ekologııany jaqsartý úshin qabyldandy. Óıtkeni 1970 jyldardyń ózinde Manhettende kóliktiń kóptiginen jol qozǵalysynda qıyndyqtar týyndady.
Qala qoǵamdyq kólikti, jaıaý júrginshiler ınfraqurylymyn jáne velojoldardy damytýǵa basa nazar aýdardy. Mysaly, 2007 jyly ýrbanıst ıAn Geıl Brodveı kóshesin ózgertý jobasyn qolǵa alady. Ol boıynsha avtomobıl qozǵalysy shektelip, kóshe boıynda, ásirese Taıms-skver aımaǵynda jaıaý júrginshilerge arnalǵan aımaq pen jasyl keńistikter qurylady. Nátıjesinde qalada kólik apaty azaıyp, kóshedegi áleýmettik belsendilik aıtarlyqtaı artqan.
Parıj
2016 jyly Parıj ákimi Ann Idalgo avtoturaqtardy jasyl alańdar men jaıaý júrginshiler keńistigine aýystyratyn baǵdarlamany júzege asyra bastady. Onyń bastamasy boıynsha Parıjdiń tarıhı aýdandaryna kólikterdiń kirýine tyıym salyndy.
Al 2020 jyly Idalgo «15 mınýttyq qala» baǵdarlamasyn iske qosty. Joba boıynsha barlyq qajettilik jaqyn qashyqtyqta ornalasady jáne bul kólik qajettiligin azaıtady.
Frantsııa astanasynda joldardy keńeıtýdiń jáne jańa jol aıryqtaryn salýdyń ornyna velosıped ınfraqurylymy men jaıaý júrginshiler aımaqtaryn damytýǵa nazar aýdarylyp keledi. Idalgo jumys istegen ýaqytta Parıjde 700 shaqyrymnan astam velojol salynǵan.
Bogota
Bogota qalasynda metro balamasy retinde TransMilenio jyldam júretin avtobýstar júıesi qurylǵan. Sondaı-aq velosıped joldarynyń jelisi keńeıtilip, ortalyqta turaq salýǵa shekteýler engizilgen. Al jeksenbi kúni magıstraldy kósheler jabylyp, jaıaý júrginshiler men velosıpedshilerdiń qoldanysyna beriledi. Bul sheshimge alǵashqy ýaqytta turǵyndar qarsy bolǵan. Alaıda keıin demalys kúni basty kóshelerdiń jabylýy qalalyq mádenıettiń bir bóligine aınaldy.
London
Arsen Shakýovtyń aıtýynsha, Almaty sekildi keptelisten zardap shegetin Londonda qalaǵa kirý úshin kúnine 40 fýnt (shamamen 26 000 teńge) tóleý kerek. Avtoturaq quny saǵatyna 4-5 fýnt (shamamen 3 000 teńge). Bul sharalar turǵyndardy qoǵamdyq kólikke aýysýǵa ıtermeleıdi. Salystyrmaly túrde Almatyda avtoturaq quny - saǵatyna 100 teńge.
Japonııa
Japonııada kólik satyp almas buryn oǵan arnalǵan jeke ornyń bar ekenin dáleldeý kerek. Sonymen qatar, satyp alýshy qomaqty salyq tóleıdi, onyń ishinde sán-saltanat salyǵy jáne avtomobıldiń qunyn edáýir arttyratyn basqa tólemder bar.
Sıngapýr
Sıngapýrda kólik ıeleri álemdegi eń joǵary kólik salyǵyn tóleýge májbúr — aktsız jáne tirkeý bajy avtomobıl qunynyń 150%-yna jetýi múmkin. Bul qatań sharalar joldardaǵy kólikterdiń sanyn azaıtýǵa baǵyttalǵan. Kólik ıesi kólikti satyp alý, aýanyń lastanýy úshin jáne sán-saltanat salyǵyn tóleıdi.
Eske salaıyq, buǵan deıin Almatyda «Sergek» kameralary endi avtoturaq erejelerin buzǵan kólikterdi anyqtaı alatynyn jazǵanbyz.