Almaty botanıkalyq baǵyndaǵy oranjereıa máselesi áli sheshilmedi
ALMATY. KAZINFORM – Botanıkalyq baq qyzmetkerleri eki qys qatarynan jylyjaıdaǵy sırek kezdesetin kópjyldyq ósimdikti saqtap qalý úshin óz qarajataryn jumsaýǵa májbúr boldy. Alaıda,tropıkalyq ósimdikterdi úshinshi qystan aman qalýy eki talaı. Aıta keteıik, osydan eki jyl buryn ekspozıtsııalyq jylyjaıdy qaıta qurylymdaý jumystaryn moınyna alǵan merdiger kompanııa júktelgen mindetti oryndamaı orta jolda tastap ketti.Osyǵan oraı, kóktemde botanıkalyq baq qazaqstandyq kásipkerlerdiń kómegine júgingen edi. Kazinform agenttiginiń tilshileri nysannyń qazirgi jaǵdaıyn anyqtap kórdi.
Botanıkalyq baq aýmaǵyndaǵy ekspozıtsııalyq jylyjaı 1969 jyly salynǵan. 55 jyl buryn paıdalanýǵa berilgen nysandy qaıta qalpyna keltirý jumystary 2022 jyldyń kókteminde bastaldy, biraq sol jyldyń sońynda jaýapsyz merdiger jumysty aıaqtamaı tastap ketti. Onyń aýdany — 1 025 sharshy metr. Munda sırek kezdesetin tropıkalyq ósimdikter ósiriledi. Oranjereıada qurylys bastalǵan kezde kollektsııada 500-den astam ósimdik túri bolǵan. Qaıta qurylymdaý jumystarynyń sozylyp ketýine baılanysty júzden astam tropıkalyq ósimdik qysta úsip qaldy.
«Qazir Oranjereıany qaıta jańǵyrtý máselesi qarjy tapshylyǵyna baılanysty sheshimin tappaı otyr. Botanıka jáne fıtoıntrodýktsııa ınstıtýty Orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi komıtetimen birlesip jumysty aıaqtaý úshin qarajat izdestirip jatyr. Instıtýt ákimshiligi túrli memlekettik mekemeler men jeke kompanııalardan kómek suraǵanymen, bıyl olardyń qarjysy sý tasyǵan aımaqtarǵa jumsaldy», — dep habarlady Botanıkalyq baqtyń baspasóz qyzmeti.
Botanıkalyq baqtan atap ótkendeı, ınstıtýt áleýetti demeýshilerden bas tartý týraly bir ǵana resmı jaýap alsa, taǵy eki hatqa 100 mıllıon teńgege jýyq qarajat bólý týraly usynyspen aýyzsha jaýap kelgen. Alaıda, jylyjaıdyń qaıta jańǵyrtý jumysyn jandandyrý úshin aıtarlyqtaı úlken soma qajet — shamamen 1,5-1,8 mıllıard teńge. Naqty soma saraptamadan keıin anyqtalady.
«Mundaı qomaqty qarjyny bir kózden tabý qıyn, sondyqtan birneshe demeýshiniń kómegi qajet. Sondaı- aq qoǵamdyq qor arqyly kraýdfandıng ashý týraly sheshim qabyldandy. Qazir eriktiler jylyjaıǵa kómektesetin qoǵamdyq qor uıymdastyryp jatyr. Qujattar QR Ádilet mınıstrligine tirkeý úshin joldandy», — dep atap ótti Botanıkalyq baq.
Botanıkalyq baq jylyjaıdy qalpyna keltirýdi aıaqtaý úshin 1,8 mıllıard teńgeni tolyq jınaý áli múmkin bolmaǵanyn atap ótti. Jańa merdigerdi tabý úshin barlyq protsedýralardan ótip, qaıtadan jańa tender jarııalaý qajet — bul protsess kóp ýaqytty qajet etedi.
«Instıtýt óz qarjysyna 2024 jyldyń shilde aıynda qurylysy aıaqtalmaı qalǵan nysanǵa tehnıkalyq aýdıt júrgizdi. Onyń nátıjeleri boıynsha jobanyń smetalyq qunyn qaıta esepteý jáne memlekettik saraptamadan ótý usynyldy. Bul bıýdjetten qarjy suramas buryn júrgiziletin protsess», — dep túsindirdi baq ókilderi.
Tropıkalyq jáne sýbtropıkalyq ósimdikter zerthanasynyń meńgerýshisi Sholpan Masalımova, jylyjaıda qalǵan sırek kezdesetin ósimdikterdi aldaǵy aıazdardan qalaı qorǵaıtyndaryn aıtyp berdi.
Jylyjaıdyń ornyna eki qabat arnaıy plenkamen jabylǵan qurylymdar qaıtadan ornatyldy. Jumys ınstıtýt esebinen júrgizildi. Al, salafan plenkany jeke kompanııa tegin berdi. Sondaı-aq 2023 jyly volonterlar ósimdikterdi salystyrmaly túrde qolaıly jaǵdaıda ustaýǵa kómektesetin
10 jylý qurylǵy syılady.
«Bıyl úshinshi qys. Sırek ósetin ósimdikter sándik qundylyǵyn joǵaltyp ala ma dep qorqamyz. Byltyr 103 ósimdik úlgisin úsik shaldy.Naqtyraq aıtqanda, túrleri emes, úlgileri», — dep atap ótti Sholpan Masalımova.
Instıtýttyń bas dırektory Gúlnár Sıtpaeva TMD elderiniń botanıkalyq baqtary keńesiniń basshylyǵymen jáne basqa da halyqaralyq seriktestermen (Máskeý, Sankt-Peterbýrg, Mınsk jáne Sıngapýr botanıkalyq baqtary) kezdesti.Osynyń aıasynda Almaty qalasynyń bas botanıkalyq baǵynyń jylyjaıyna jetilgen 15 tropıkalyq jáne sýbtropıktik ósimdikter tegin beriletin boldy. Instıtýttyń ǵylymı seriktesteri kollektsııany qalpyna keltirý úshin bul ósimdikterdi syıǵa tartýǵa daıyn, biraq bul úshin jylyjaıdy qaıta qurýdy múmkindiginshe tezirek aıaqtaý qajet.
Eske salaıyq, osy jyldyń mamyr aıynda Almatynyń bas botanıkalyq baǵy kúrdeli jaǵdaıǵa baılanysty kómekke muqtaj ekenin ashyq aıtyp, demeýshiler izdep jatqanyn jarııalady.
2020 jyly qurylysqa qatysty jobalyq-smetalyq qujattama ázirlenip, memlekettik saraptamadan ótken. 2022 jyly konkýrs qorytyndysy boıynsha «Stroıtelnaıa kompanııa ShAH» JShS-men kelisim-sharttar jasaldy, merdiger sol jyly jumysyn bastady, biraq 2022 jyldyń sońyna qaraı qurylystyń smetalyq qunyn kóterýdi talap etip, qurylys jumystaryn toqtatty.
Osyǵan baılanysty Botanıka jáne fıtoıntrodýktsııa ınstıtýty «Stroıtelnaıa kompanııa ShAH» JShS-in memlekettik satyp alýdyń josyqsyz qatysýshysy dep taný jáne qurylys jumystaryn aıaqtap, nysandy paıdalanýǵa berý jónindegi mindettemelerin oryndaýǵa májbúrleý týraly talap sotqa aryz berdi.
Búgingi kúnge deıin Botanıka jáne fıtoıntrodýktsııa ınstıtýty barlyq sot protsesterin, sonyń ishinde apellıatsııalyq sot ınstantsııalarynda da jeńip shyqty. Soǵan qaramastan merdiger qurylys jumystaryn aıaqtaǵan joq. 2024 jyldyń 30 sáýirinde «Stroıtelnaıa kompanııa ShAH» JShS-men kelisim-shart merzimi aıaqtaldy.
