Álem tanyǵan Astana shejiresi - Táýelsizdik tarıhymen ushtasady! (FOTO)

ASTANA. QazAqparat - Búgingi kúni kámelet jasqa tolyp, az ǵana jyldyń ishinde álem tanyǵan ásem qalalardyń qatarynan kóringen Astananyń Táýelsizdik tarıhyndaǵy orny erekshe. Tipti, Táýelsizdik jyldaryndaǵy basty jetistikteriniń biri retinde de, ótken jyldardaǵy «jeti keremettiń» birinshisi retinde de jurt osy alashtyń aıbyndy Astanasyn aýyzǵa alady. Ótken 18 jyl aralyǵynda álem Astanany Qazaq eliniń bas qalasy retinde tanyp qana qoıǵan joq, Eýrazııa kindigindegi eń belsendi ortalyqqa, álemdik deńgeıdegi sheshimder qabyldanatyn ortalyqqa aınalǵanyn da moıyndap otyr. Al bul deńgeıge Qazaqtyń Bas qalasy qalaı jetti? Osyǵan úńile túsý úshin on segiz jyl buryn Qazaqstannyń búkil álemge jar sala jańa astanasyn tanystyrǵannan búgingi damyǵan kezeńine deıingi tarıhyna nazar aýdarýdy jón sanaǵan edik.

1994 jyly Memleket basshysynyń astanany kóshirý týraly ıdeıasyn aıty.

1996 jyly 6 shildede astanany Almatydan Aqmolaǵa kóshirýge sheshim qabyldandy. 1996 jyly 6 shildede Joǵarǵy Keńes otyrysynda Elbasy N. Nazarbaevtyń túrli memleketterdiń astanany aýystyrý jónindegi tarıhı tájirıbesimen, ǵylymı negizdemelerimen, geosaıası qajettilikpen tujyrymdalǵan baıandamasymen jan-jaqty túsinikterinen keıin kópshilik daýyspen «Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń memleket astanasyn Aqmola qalasyna aýystyrý týraly usynysyna kelisim berilsin» degen tarıhı sheshim qabyldanyp, jarııa etildi. Bul da Elbasy kóregendigi arqasynda el bolyp atqarylatyn úlken istiń alǵashqy irgetasy edi. Sóıtip qazirgi Astananyń ornyna jaıǵasý tarıhyna da osy jyldyń kóp áseri boldy.

1997 jyly 10 jeltoqsannan bastap Aqmola Qazaqstannyń astanasy bolyp resmı túrde jarııalandy.

1998 jyly 6 mamyrda Elbasy N.Á.Nazarbaev Aqmola qalasyn «Astana» dep ataýǵa jarlyq shyǵardy. Qazaqstannyń jańa astanasyn abattandyrý isi asa qarqyn aldy. Elbasynyń Astana ıdeıasynyń júzege asý barysyna oraı sol kezdegi Elorda ákimi Ádilbek Jaqsybekov bylaı dep eske alady: «Bir kúni Elbasyn uzaq sapardan kútip aldyq. Týra áýejaıda Premer-mınıstr ekeýimizdi mashınasyna otyrǵyzyp aldy. Elorda ataýyn ózgertý týraly oıdyń pisken kezi. Kezdesýlerde de bul týraly aıtyp júrgen. Biraz únsiz otyryp... «Múmkin, Astana dep atarmyz? Qanatty sóz sııaqty. Bolashaqqa degen talpynysymyzdyń sımvoly bolar edi» dedi. Ádettegideı, Prezıdenttiń sózinen keıin biz biraz únsiz qaldyq. Nursultan Ábishuly «Búgin rezıdentsııaǵa kelińder. Sonda sóılesemiz» dedi. Keshke áńgime jalǵasty. Astana úshin Prezıdent birneshe mysaldar keltirdi. Biraq zań boıynsha, qalalyq máslıhat depýtattarynyń qoldaýy kerek bolatyn. Qoldaý kórsetildi de. 1998 jylǵy 6 mamyrda qalalyq máslıhattyń sessııasynda depýtattar qala ataýyn Astanaǵa aýystyrý týraly birjaqty sheshim qabyldady».

1998 jyly 10 maýsymda resmı túrde jańa astananyń halyqaralyq tusaýkeser toıy bolyp ótti. Budan keıingi kezderi de Astananyń qala mártebesine sáıkes jańǵyrtý jumystary jalǵasyn tapty. Elordanyń tórinen qazaqtyń úsh uly tulǵasy Tóle, Qazybek jáne Áıteke bılerge eskertkish turǵyzylyp, babalar aldyndaǵy úlken bir paryz oryndaldy.

1998 jyly ıÝNESKO-nyń sheshimi boıynsha Astana qalasyna «Beıbitshilik qalasy» joǵary ataǵy berilip, medalmen marapattaldy. Bul ataq qysqa merzim ishinde áleýmettik-ekonomıkalyq, saıası jáne mádenı damýda neǵurlym áserli ári qýatty ósýge, turaqty etnıkaaralyq qatynasty ornyqtyrýǵa qol jetkize alǵan ǵalamshardyń jas qalalaryna beriledi. Brazılııada ótkizilgen bul konkýrsta Astana barlyq ólshemder boıynsha álemniń ár túrli elderiniń on eki qalasyn basyp ozdy. Álemniń 15-ten astam qalasy Qazaqstan elordasynyń baýyrlas qalalary bolyp tabylady, olardyń arasynda Máskeý, Berlın, Varshava, Mınsk, Kıev, Ankara, Bangkok, Rıga jáne basqalary bar.

2003 jyly 23-24 qyrkúıekte Astanada Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń I sezi ótti. Onyń jumysyna ıslam, hrıstıandyq, ıýdaızm, sıntoızm, ındýızm jáne býddızmniń meılinshe bedeldi ókilderi qatysty.

2006 jyly 12-13 qyrkúıekte Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń ІІ sezi osy sezd úshin arnaıy salynǵan jańa «Beıbitshilik jáne kelisim saraıy» ǵımaratynda ótti. Ekinshi forým jumysyna bul joly 29 delegatsııa qatysty.

2007 jyldyń maýsymynda Nursultan Ábishuly Nazarbaev Eýrazııalyq ǵylym klýbyn qurý týraly sóz qozǵady. Eýrazııalyq ekonomıkalyq ǵylym klýby 2008 jyldyń 27 maýsymynda Qazaqstan Respýblıkasynń ekonomıka jáne bıýdjetti josparlaý Mınıstrliginiń jáne ekonomıkalyq ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń kómegimen quryldy. Sodan beri jyl saıyn Astanada Astana ekonomıkalyq forýmy dástúrli túrde ótip keledi.

2008 jyly «Qazaqstan Respýblıkasynyń merekeler týraly zańyna» engizilgen ózgeristerge sáıkes, 6 shilde - Astana kúni memlekettik merekeler tizimine endi.

2009 jyly 1-2 shildede Eýropa, Azııa, Taıaý Shyǵys jáne Amerıkanyń 35 elinen 77 delegatsııa qatysqan Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń III sezi ótti. Onyń basty taqyrybyna kez kelgen máseleniń oń sheshilýindegi rýhanı kóshbasshylar rólin olardyń ózara qurmet pen yntymaqtastyqqa negizdelgen tolerantty álemdi qamtamasyz etýge qosqan úlesi aıasynda arttyrý jaıy arqaý boldy.

2009 jyly qazan aıynda Táýelsizdik dańǵyly boıyndaǵy elimizdiń basty alańynda "Qazaq eli" monýmenti ashyldy.

2010 jylǵy shilde aıynda «Hanshatyr» oıyn-saýyq ortalyǵy ashyldy. Áıgili sáýletshi Norman Fosterdiń jobasy boıynsha salynǵan ortalyqtyń bıiktigi 150 metrdi quraıdy, aýmaǵy - 127 myń sharshy metr.

2010 jyldyń 1-2 jeltoqsanynda Eýropada, Ortalyq Azııada jáne Soltústik Amerıkada ornalasqan 56 eldiń basyn biriktiretin iri aımaqtyq uıym - Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymyna (EQYU) tóraǵalyq etken Qazaqstan tarapy Astanada EQYU Sammıtin uıymdastyrdy.

2011 jyly qańtar-aqpan aılarynda Astana men Almaty qalalarynda Qazaqstanda tuńǵysh ret VII Qysqy Azıada oıyndary bolyp ótti.

2011 jylǵy 28-30 maýsymda Astanada Islam yntymaqtastyǵy uıymy Syrtqy ister mınıstrleri keńesiniń (SІMK) 38-shi sessııasy ótti. Sol sátten bastap Qazaqstan osy halyqaralyq uıymǵa tóraǵalyq etýge kiristi.

2011 jyly «Máńgilik El» saltanat qaqpasy ashyldy. Sáýlet nysanynyń bıiktigi - 20 metr. Bul - el Táýelsizdiginiń 20 jyldyǵynyń belgisi.

2012 jylǵy 30-31 mamyrda Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń IV sezi ótti. IV Sezdiń basty taqyryby «Beıbitshilik pen kelisim adamzat tańdaýy retinde» dep ataldy. Forýmǵa álemniń 40 elinen 85 delegatsııa qatysty.

2012 jylǵy 22 qarashada HKB-ge múshe 161 eldiń ókilderiniń jasyryn daýys berý barysynda Astana jeńiske jetip, EXPO-2017 halyqaralyq mamandandyrylǵan kórmesi ótetin oryn retinde tańdaldy. Astananyń ótinimin 103 el qoldady. EHRO-2017 TMD elderinde ótetin alǵashqy kórme bolmaq. EXPO-2017 halyqaralyq mamandandyrylǵan kórmesin Astanada ótkizý - Qazaqstannyń negizgi iri jobalarynyń biri. Mundaı aýqymdy sharany elimizdiń astanasynda uıymdastyrý týraly bastama Memleket basshysyna tıesili.

2015 jylǵy 10-11 maýsym kúnderi Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń V sezi ótti. Oǵan álemniń 42 elinen 80-nen astam delegatsııa, BUU-nyń bas hatshysy Pan Gı Mýn, Iordanııa koroli ІІ Abdalla, Fınlıandııa respýblıkasynyń basshysy Saýlı Nıınıste qatysty.

Aıta keterligi, osy jyldar ishinde Astanada Táýelsizdigimizdiń sımvoldaryn aıshyqtaıtyn alyp ta biregeı nysandar boı kóterdi. Máselen, «Báıterek» pen «Qazaq Eli» monýmentteri Máńgilik Elimizdiń eńseli eskertkishindeı. Halyqaralyq deńgeıdegi alqaly is-sharalardy ótkizýge arnalǵan Táýelsizdik Saraıy, Beıbitshilik jáne Kelisim saraıy álemdik mańyzdy máseleler qaralatyn, sheshimder qabyldanatyn ortalyq retinde tanyla bastady. Al «Qazaqstan» kontsert zaly, «Astana-Opera» opera jáne balet teatry, «Shabyt» saraıy sekildi biregeı óner saraılary álemdik sáýlet óneriniń ozyq úlgilerine jatatyn ǵajaıyp ǵımarattar retinde kelýshilerdi tánti etýde. Bul rette Astananyń bas sáýletkeri Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń ózi ekenin de eske sala ketkenimiz jón. Elbasynyń ıdeıasy men usynystarynyń arqasynda Elorda batys pen shyǵys mádenıetin boıyna sińirip, Eýrazııa kindiginde álemdik órkenıetterdi toǵystyrǵan kóz tartar biregeı kelbetke ıe bolyp otyrǵany da anyq.