«Aldanǵan qyzdyń taǵdyry alańdatady» - baspasózge sholý
***
Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyna oraı Astanada jańa saıttyń tusaýy kesildi, dep xabarlaıdy «Aıqyn» basylymy búgin jarııalanǵan «Ulttyq tarıxty ulyqtaıtyn saıt ashyldy» atty maqalasynda.
«Nur Otan» partııasynyń tikeleı qoldaýymen dúnıege kelgen 1465.kz tarıhı-mýltımedıalyq saıty negizinen, 4 tilde - qazaq, orys, aǵylshyn jáne túrik tilinde maǵlumat beredi.
Bul saıttyń basqa saıttardan ereksheligi - qazaq handyǵy tarıhyn baıandaıtyn ilkimdi ınternet jobasy ekendigi jáne ondaǵy kontenttiń mýltımedıalyq pishimine basymdyq berilgeni. Osy ádisteme arqyly búgingi tańda izdenimpaz qoldanýshylar, ásirese, jastar zamanaýı múmkindiktermen jaraqtandyrylǵan kontentke erekshe yqylas tanytady. Aıtalyq, tarıhı ánder toptamasy Soundcloud ashyq aýdıohostyndaǵy pleılıstke toptastyrylǵan. Ánderdi tikeleı tyńdaýǵa jáne óz pleılıstine qosyp alýǵa bolady. Sonymen birge Qazaq handyǵy qurylǵannan bastap búginge deıingi aralyqta memleketimizdiń kartalary tolyǵymen berilgen.
Qazaq, orys, túrik, aǵylshyn tilderinde jumys jasaıtyn saıt «Jylnama», «Fılmder», «Kitaptar», «Ánder», «Іs-sharalar», «Karta», «Test», «Forým» jáne taǵy basqa qosymsha bólimderden turady.
«Munda qazaq tarıhy taqyrybynda túsirilgen fılmderdiń Youtube sııaqty ashyq vıdeohosttarda ornalasqan onlaın nusqalary bar. Saıtqa kirgen qoldanýshy qalaǵan fılmin tikeleı qaraı alady. Tarıhymyz týraly jazylǵan ádebı jáne ǵylymı shyǵarmalardyń elektrondy nusqalaryna siltemeler de barshylyq. Bul siltemeler arqyly qoldanýshy kitaptardy tikeleı oqı alady nemese óziniń rıderlerine júktep alýyna bolady. Birjaǵynan bul sheteldik aýdıtorııaǵa da arnalǵan. Bir ǵana aǵylshyn tiliniń qamtý aıasy bizdiń tól tarıhymyzdy nasıhattaýdyń múmkindikterin arttyrady» deıdi «Nur Otan» partııasy Tóraǵasy Birinshi orynbasarynyń keńesshisi Berik Ýálı.
***
«Aıqyn» basylymynyń jazýynsha, Qytaıda ómir baqı bas bostandyǵynan aıyrylǵan qazaqstandyq qyz Aqjarqyn Turlybaıdy óz elimizde de «qatań jaza» kútip tur. Bul týraly keshe Senat qabyrǵasynda Bas prokýrordyń orynbasary Jaqyp Asanov málimdedi.
Onyń aıtýynsha, Aqjarqynnyń elge qaıtarylýyna ázirge eshqandaı kedergi joq. Degenmen ony Qazaqstanǵa ekstradıtsııalaý boıynsha sońǵy sheshim QHR sotynyń enshisinde.
Jalpy, ol elge ákelingen soń, birden bostandyqqa jiberiledi degen sóz joq. Bizdiń Qylmystyq kodeks boıynsha da esirtki tasymaldaýshylarǵa óte qatań qylmystyq jaza qarastyrylǵan. Eger qazaqstandyq sot qarasa, ol da merzim kesedi.
20 jasar stýdent Aqjarqyn Turlybaı 2014 jyldyń 3 naýryzynda Gýanchjoý qalasynyń áýejaıynda tutqyndalǵan: onyń áketip bara jatqan sómkesinen esirtki zattary - 4 keli amfıtamın tabylypty. Brendtik zattar toltyrylǵan sol sómkeni Malaızııaǵa alyp ba-rýdy odan nıgerııalyq tanysy Djonı ótingen eken, tipti belgili bir «syıaqy» tóleýge ýáde etipti.
«Aspanasty elinde» esirtki saqtaý, tasymaldaý jáne satý qylmystary óte qatal jazalanady. Tipti ólim jazasyna kesilgender bar. Qazaqstanda bul qylmys adam óltirýmen teńelgen. Tolyǵyraq, «Aldanǵan qyzdyń taǵdyry alańdatady» atty maqaladan oqı alasyzdar.
***
«Egemen Qazaqstan» basylymynyń búgingi sanynda Qazaq Handyǵnyń 550 jyldyq mereıtoıyna qatysty «Qazaq handyǵy: tarıhy, ıdeologııalyq ólshemderi» atty kólemdi maqala jarııalap otyr.
Eske sala keteıik, búgin Astanada atalmysh dúbirli toıdyń bas sharasy ótedi.
«Babalar muratyn jalǵastyryp, el amanatyn arqalap kele jatqan Elbasymyz Nursultan Nazarbaev «Nurly jol - bolashaqqa bastar jol» atty Joldaýynda bıyl Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn atap ótetinimizdi jarııalady. Bul - ulttyq tanym-tarıhymyzdy tereń zerdelep, qundy jádigerlerimizdi el jadynda qaıta jańǵyrtý degen sóz. Bizder merekeni memlekettik sanany kóterýge paıdalanýymyz kerek. Ult tarıhy, memleket tarıhy, Otan tarıhy degen uǵymdar bar. Reseı sııaqty elder kóbinde Otan tarıhyna júginedi. AQSh sekildi bertinde paıda bolǵan elder memleket tarıhyn basymdyqqa shyǵarady. Al tamyry tereńde jatqan halyqtar ult tarıhyna den qoıady. Bizder ult tarıhynan bastaý alýymyz kerek. Memleket basshysy: «Ulttyq ıdeıany qalyptastyrý bizdiń óz tarıhymyzdy jańadan oqý negizinde ǵana múmkin bolady. Sondyqtan, ulttyq ıdeıanyń formýlasy ulttyq tarıhta jatyr», degen edi. Búgingi jańa turpatty Qazaqstan memlekettiliginiń tarıhynda Qazaq handyǵy asa qýatty memlekettik qurylymnyń biri retinde mańyzdy ról atqarǵan», delingen ataǵan materıalda.
«Mine, osy Qazaq handyǵynyń qurylǵan ýaqytyn memlekettik deńgeıde jyl saıyn atap ótip, onyń tarıhyn halyqtyń arasynda jan-jaqty nasıhattaý ıdeologııalyq baǵytta ulttyq memlekettiliktiń jáne otanshyldyqtyń nyǵaıýyna tikeleı septigin tıgizip qana qoımaı, qazaqstandyqtardyń boıyndaǵy memlekettik oı-sanany bekitip, egemendigimizdiń qýatty tuǵyryn arttyra túsetini anyq. Óıtkeni, HV ǵasyrdyń ortasynda Qazaqstannyń ońtústik-shyǵys bóliginde Kereı men Jánibek handar qurǵan ulys kóp uzamaı búkil Shyǵys Deshti Qypshaqtaǵy memlekettiń birden-bir kórinisi boldy. Qazaq handyǵy birtutas, bir ortalyqtan basqarylatyn memlekettik qurylym retinde 1465 jyldan bastap 1847 jyly eń sońǵy qazaq hany Kenesary ómirden ozǵanǵa deıin tórt ǵasyr boıy ómir súrip, tarıh sahnasynda máńgige óz enshisin aldy. Qazaq handyǵynyń genezısin, ıaǵnı qalyptasý, damý kezeńderin saraptaǵanda damyǵan sharýashylyq formalarynyń ornyqqanyn, ıaǵnı kóshpendi jáne jartylaı kóshpendi ómir saltyn ustanyp, jer óńdeý isiniń, kárizdik sýarý júıesiniń, ken óndirisiniń bolǵanyna kóz jetkizemiz. Uly Jibek joly boıyndaǵy kóne shaharlar órken jaıyp, qalalyq saýda-sattyq júıesi qalyptasyp, «Jeti Jarǵy» atalatyn dala zańynyń jıyntyǵy bekitildi», delinedi maqalada.
***
2 qyrkúıekte ǵaryshqa attanǵan Aıdyn Aıymbetov keshe álemdik BAQ ókilderine arnap ótkizilgen baspasóz máslıxatyna qatysty. Bul týraly «Egemen Qazaqstan» gazetiniń «Ǵaryshkerler onlaın-máslıxatyn ótkizdi» atty kelesi bir maqalasynda xabarlandy.
Basylymnyń jazýynsha, uzyn-yrǵaǵy 40 mınýtqa sozylǵan tikeleı baılanys kezinde qazaqstandyq ǵaryshkerge de birneshe suraq qoıyldy. «Qazaqtyń ulttyq taǵamdary ekıpaj músheleriniń kóńilinen shyqty, ásirese, «Jigit» kespe sorpasyn, irimshik pen qurtty qatty unatty», - dedi qazaqstandyq ǵaryshker. Sondaı-aq, jerlesimiz «Soıýz- TMA-18M» basqarylatyn ǵarysh kemesinen Halyqaralyq ǵarysh stansasynyń bortyna aıaq basqan kezindegi sezimimen Jerge oralǵannan keıingi josparlary týraly aıtyp berdi. «Ǵarysh stansasynyń lıýkteri ashylyp, ekıpajben birge ishke kirgende, men úlken keńistikke tap bolǵandaı kúı keshtim. Ǵarysh kemesi shaǵyn ǵana, al keń stansaǵa kirgende bizdi birden alty adam qarsy aldy. Sol kezde sheksiz keńistik pen erkindikti sezingendeı boldym, - dedi A.Aıymbetov. - Jerge oralǵan soń eń aldymen medıtsınalyq ońaltýdan ótemin. Odan soń ǵarysh agenttigimizdegi jumysymdy jalǵastyratyn bolamyn».
***
Resmı tilde jarııalanatyn respýblıkalyq «Ekspress K» basylymynyń jazýynsha, zeınetker Ramazan Gýseev ıttiń sırek tuqymy - tazyny qaǵyp ketken jolaýshylar avtobýsynyń júrgizýshisin sotqa bermek. Kóbelek esimdi tazy ıt Qazaqstanda uıymdastyrylǵan kóptegen chempıonattardyń jeńimpazy bolatyn.
Resmı túrde Ramazan Gýseev - Qaraǵandyda tazy tuqymyn ósiretin jalǵyz maman. Óziniń úsh ıtin ol jergilikti kınologııalyq uıymǵa tirkep qoıǵan. Olar elimizde ótetin túrli birinshilikter men baıqaýlardan júldesiz oralǵan emes.
«Degenmen xalyqaralyq baıqaýlarda olarǵa jol jabyq, sebebi qazaqtyń tazysy resmı túrde moıyndalmaı keledi. Ramazan Gýzeev bastaǵan qaraǵandylyq kınologtar tazy tuqymynyń standarttaryn jasaqtap xalyqaralyq kınologııalyq qaýymdastyqqa ótinish tastaǵan. Alaıda ol úderis kóp jyldarǵa sozylýy yqtımal. Óıtkeni ıt tuqymynyń bir myńnan astam ókili bolýy tıis. Al qazaq tazysynyń sany búginde úsh júzdiń kóleminde ǵana. Sol sebepti bir ıttiń óltirilýi qazaq kınologtary úshin úlken shyǵyn», delingen «Effekt Kobeleka» atty maqalada.
