Aldaǵy on jylda Shymkent halqynyń sany 2 mln-ǵa jetedi
ShYMKENT. KAZNFORM — Shymkent — Qazaqstandaǵy úsh megapolıstiń biri. Munda eldegi ekinshi iri aglomeratsııa qalyptasyp keledi.
Qala 2018 jylǵy 19 maýsymǵa deıin Ońtústik Qazaqstan oblysynyń ortalyǵy boldy.
Sodan oblystyń ákimshilik ortalyǵy Shymkentten Túrkistanǵa aýystyryldy. Al, Shymkent respýblıkalyq mańyzy bar qala mártebesin aldy.
Osy kúnnen bastap qala respýblıkalyq mańyzy bar ákimshilik-aýmaqtyq birlik mártebesine ıe bolyp, eldiń 17-shi derbes óńirine aınaldy.
Búginde Shymkentte 1 200 000 astam adam turady. Qazaqstannyń basqa qalalarymen salystyrǵanda turǵyny jóninen 3-shi orynda. Sonymen qatar, Shymkent Qazaqstannyń negizgi ónerkásip, saýda jáne mádenı ortalyqtarynyń biri.
2020 jyly Shymkent qalasy TMD-nyń mádenı astanasy mártebesine ıe boldy. Qazirgi tańda Shymkent 5 ákimshilik aýdannan turady.
Atap aıtqanda, Abaı, Eńbekshi, Ál-Farabı, Qarataý jáne Turan aýdany ákimshilik-aýmaqtyq bólinisi arqyly basqarylady. Geografııalyq turǵydan alǵanda Shymkent Qazaqstannyń ońtústik bóliginde Ózbekstan astanasy Tashkentten nebári 124 shaqyrym jerde ornalasqan.
Mundaǵy jyldyq ortasha temperatýra +13°S. Aımaqtyń kúnraıy qalypty, klımaty ómir súrýge de, kásipkerlik pen týrızmdi damytýǵa da qolaıly.
Halyq sany jáne kóshi-qon
2025 jyldyń 1 aqpanynda Shymkent qalasy turǵyndarynyń sany 1 258 800 adamdy qurady. Qala damýynyń bas josparyna sáıkes halyq sany 2035 jylǵa qaraı 1,9 mıllıonǵa jetedi dep boljanǵan.
2025 jyldyń qańtarynda Shymkentte 1986 sábıdúnıege keldi, bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 23,1 paıyzǵa tómen.
Merzim ishinde ólim-jitim de 14,8 paıyzǵa tómendep, 408 adamdy qurady. Kórsetkishterdiń birshama tómendeýine qaramastan, oń kóshi-qon aıyrmasy qalyptasty. Halyq sanynyń ósýine negizgi úlesti de ishki kóshi-qon qosyp otyr, ol 1023 adam boldy (aldyńǵy jyly 2 278 bolǵan).
Syrtqy kóshi-qon 14 adammen tolyqty, bul kórsetkishti 2024 jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrsaq, joǵary ekendigin ańǵaramyz (9 adam). Bir jyl ishinde Shymkent qalasyn 22 myńǵa jýyqadam turaqty turǵylyqty jeri retinde tańdaǵan.
Sondaı-aq, qalada 42 654 sheteldik ýaqytsha tirkeýge turǵan. Onyń 39 418-i Ózbekstannan kelgen.
Jumyspen qamtý jáne tabys deńgeıi
2024 jyldyń tórtinshi toqsanynyń qorytyndysy boıynsha qalada jumyssyzdar sany 22,5 myń adamǵa jetti. Al jumyssyzdyq deńgeıi jalpy jumys kúshiniń 4,8 paıyzyn quraıdy.
2025 jyldyń 1 naýryzyndaǵy jaǵdaı boıynsha resmı tirkelgen jumyssyzdar sany 16 060 adamǵa deıin qysqardy.
Shaǵyn kásiporyndar men ózin-ózi jumyspen qamtyǵandardy qospaǵanda, ortasha aılyq nomınaldy jalaqy 330 193 teńgege jetti. Jan basyna shaqqandaǵy ortasha nomınaldy aqshalaı kiris 141 625 teńgeni qurady.
Ekonomıka
Qalada 26 684 shaǵyn jáne orta kásipkerlik sýbektisi (zańdy tulǵa) tirkelgen. 2024 jyly jalpy óńirlik ónim 2,9 trlnteńgege deıin ósti.
Óndiris salasynyń úlesi jalpy óńirlik ónimniń 23,1 paıyzyn, al qyzmet kórsetý salasynyń úlesi 70,3 paıyzdy qurady.
Tutyný baǵasynyń ındeksi jyl basynan beri 2,6 paıyzǵa ósken. Eń baıqalatyn ósim azyq-túlik taýarlarynyń baǵasy boldy, ol 4,8 paıyzǵa qymbattady. Sondaı-aq, azyq-túlikke jatpaıtyn taýarlardyń baǵasy 0,8 paıyzǵa ósti.
Halyqqa aqyly qyzmet kórsetý quny 1,8 paıyzǵa joǵarylady.
Ónerkásip salasynda da óńdeýshi kásiporyndar baǵasynyń ósýi baıqaldy. Ótken jylǵy jeltoqsan men bıylǵy aqpan aıyndaǵy kórsetkishterdi salystyrǵanda 1,1 paıyzǵa óskenin ańǵaramyz.
Óńirdegi saýda belsendiligi artyp keledi. 2025 jyldyń qańtar-aqpan aılarynda bólshek saýda kólemi 125,8 mlrd teńge boldy, bul ótken jyldyń sáıkes kezeńinen 7,8 paıyzǵa joǵary. Kóterme saýda kólemi de ósim kórsetip, 179,4 mlrd teńgege jetti.
Ulttyq statbıýro málimetinshe, 2025 jyldyń qańtarynda EAEO elderimen ózara saýda kólemi 30,8 mln dollardy qurady, bul 2024 jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 26,4 paıyzǵa az.
Eksport kólemi 23,5 paıyzǵa tómendep, 6,3 mln dollarǵa jetti. Import ta 27,1 paıyzǵa azaıyp, 24,5 mln dollardy qurady.
Ekonomıkalyq damý strategııasy aıasynda Shymkentte kásipkerlikti qoldaý maqsatynda ındýstrııalyq aımaqtar quryldy.
Osynyń negizinde 225 mlrd teńgeniń 293 jobasy júzege asyp, 8 myńnan astam jumys orny ashyldy.
2023 jyly Shymkentte Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev pen Ózbekstan Prezıdenti Shavkat Mırzıeevtiń beıresmı kezdesýi ótti.
Kóshbasshylar ózara saýdany damytý, ınvestıtsııa tartý jáne ónerkásip, energetıka, aýyl sharýashylyǵy jáne kólik-logıstıka salalaryndaǵy yntymaqtastyqty keńeıtý máselelerin talqylady.
Qarjylandyrýda ósim joǵary
Shymkenttiń 2025 jylǵa arnalǵan bıýdjeti 850 mlrd teńgeni qurady. Qarajat áleýmettik mindettemelerge, bilim berýdi, densaýlyq saqtaýdy damytýǵa, kásipkerlikti qoldaýǵa, jumys oryndaryn qurýǵa, turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyqty, ınjenerlik-kóliktik ınfraqurylymdy jańǵyrtýǵa baǵyttalady.
Turǵyndarǵa baspana satyp alýǵa kómektesý úshin turǵynúı sertıfıkaty baǵdarlamasyna erekshe nazar aýdarylady.
Shymkenttiń úsh jyldyq bıýdjeti 2 trln teńgege taıap qaldy. Ol birneshe negizgi kiris kózderimen qalyptasady:
- Salyq túsimi — 351,9 mlrd teńge.
- Salyqtyq emes túsimder — 13,1 mlrd teńge.
- Negizgi kapıtaldy satýdan túsetin túsim — 19,1 mlrd teńge.
- Respýblıkalyq bıýdjetten 302,1 mlrd teńge transfert qarastyrylady.
Jalpy shyǵyn kólemi 693,8 mlrd teńge deńgeıinde josparlanǵan. Bıýdjet aıasynda 10 mlrd teńge kóleminde taza bıýdjettik nesıeleý qarastyrylǵan, onyń ishinde 10,9 mlrd teńge kóleminde nesıe berý jáne 840 mln teńge kóleminde nesıelerdi óteý kózdelgen.
Qarjy aktıvterimen jasalatyn operatsııalar boıynsha saldo nóldik kúıinde qalady. 17,6 mlrd teńge kólemindegi tapshylyq tolyq kólemde qarastyrylǵan qarjylandyrý tetikteri esebinen jabylady.
Qurylys
Bir jyl ishinde Shymkentte aıaqtalǵan qurylys jumystarynyń kólemi 27 paıyzǵa, paıdalanýǵa berilgen turǵyn úı kólemi 42 paıyzǵa artty.
Memleket basshysynyń bastamasymen qolǵa alynǵan «Jaıly mektep» ulttyq jobasy aıasynda qalada 28 myń oqýshyny qabyldaıalatyn 18 jańa mektep salý josparlanyp otyr.
Bul, ásirese, bilim oshaǵy joq jáne mektepte oryn tashylyǵy joǵary 13 turǵylyqty aýmaq úshin tıimdi bolmaq.
Týrızm
Shymkent tabıǵı jáne tarıhı oryndarǵa jaqyn ornalasqandyqtan biregeı týrıstik áleýetke ıe. Qala bes juldyzdy qonaqúılerden bastap zamanaýı hostelderge deıin ártúrli ornalastyrý nusqalaryn usynady.
Shymkentte barlyǵy 147 ornalastyrý oryndary, sondaı-aq túrli mázir kontseptsııasy bar kóptegen qoǵamdyq tamaqtaný oryndary bar.
Qala men oblysqa kelýshiler úshin túrli baǵyttaǵy týrıstik marshrýttar ázirlengen: belsendi demalys, qajylyq, sporttyq, saýyqtyrý jáne oıyn-saýyq týrızmi.
Visit Shymkent týrıstik aqparattyq ortalyǵy saıahatshylarǵa aımaqta ýaqytty yńǵaıly josparlaýǵa jáne ótkizýge kómektesedi.
2024 jyly Shymkentke 387 myń týrıst kelgen, bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 14 paıyzǵa artyq. Qonaq úılermen basqa ornalastyrý nysandary kórsetken qyzmet kólemi 8,3 mlrd teńgege jetti.
Týrızm ınfraqurylymyna quıylǵan ınvestıtsııa 73,8 mlrd teńge boldy. Qalanyń kólik salasynda eleýli ózgerister boldy: jańa áýejaı ashylyp, temirjol vokzalynyń jóndeý jumystary aıaqtaldy.
Jalpy somasy 14,2 mıllıard teńgeni quraıtyn jeke ınvestıtsııanyń arqasynda jeti jańa qonaqúı salynyp, 240 jańa jumys orny ashyldy.
Qazaqstan Prezıdenti Shymkent qashanda turǵyndarynyń erekshe jylylyǵymen jáne jomarttyǵymen erekshelenetinin atap ótken bolatyn.
— Shymkent — ulttyq dástúrlerdiń qaınar kózi, qunarly besigi. Munda mádenıettiń jáne ulttyq etıkettiń eń ozyq kórinisteri birtutas túrde toǵysqan. Munda úlkenge qurmet, kishige izet eshqashan ózgermegen. Sondyqtan da osy kórikti qalanyń turǵyndary Jeruıyq dep atalatyn qasıetti mekende ómir súrip jatyr dep nyq senimmen aıtýǵa bolady, — degen bolatyn Qasym-Jomart Toqaev.
Eske sala keteıik, búgin Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev jumys saparymen Shymkent qalasynda júr.