Alaıaqtar qalaı 1414 nómirinen SMS jiberedi
ALMATY. KAZINFORM — Qazaqstanda kıberqylmys jaǵdaılary jıilep ketti. Jyl basynan beri 1581 almatylyq ınternettegi alaıaqtardyń quryǵyna túsken.
Almaty qalalyq polıtsııa departamentiniń resmı ókili Saltanat Ázirbektiń aıtýynsha, alaıaqtar áreketiniń nátıjesinde 1581 turǵynǵa 1 mıllıard teńgeden astam zalal keltirilgen.
— Almatydaǵy kıberqylmystar negizinen TMD elderinen jasalady. Olar qarapaıym azamattardyń jeke málimetine qol jetkizip otyr. Aldymen olar yqtımal jábirlenýshiniń JSN jáne jeke telefon nómirin taýyp, sodan keıin elektrondy EGOV portalyna kirip, jábirlenýshi azamat atynan elektrondy qyzmetterge ótinish beredi, al jábirlenýshige osy ýaqytta 1414 nómirinen SMS-kod keledi. 1414 nómiri biryńǵaı baılanys ortalyǵy bolǵandyqtan kóp adamdar kıberqylmyskerlerdiń tuzaǵyna túsedi, — deıdi polıtsııa ókili.
Sonymen qatar, ol kıberqylmyskerler jábirlenýshige qońyraý shalyp, ózderiniń bank nemese basqa da uıymdardyń qyzmetkeri retinde tanystyryp, qupııa kodty surap, derbes derekterge jáne elektrondyq qoltańbaǵa qol jetkizetinin atap ótti.
— Keıin jábirlenýshiniń atynan nesıe alyp basqa «drop» kartalarǵa jymqyrylǵan aqshany aýdaryp alady. Sondyqtan Almaty qalalyq polıtsııa departamenti eshqandaı jaǵdaıda jeke aqparattardy aıtýǵa bolmaıtynyn eske salady, — deıdi ol.
Jaqynda almatylyq zeınetker alaıaqtyq shemanyń qurbany bolyp, 100 myń dollarynan aıyrylyp qalǵan edi. Bul jaıynda keıýananyń balasy Erbol Aıtbaev áleýmettik jelige jazdy.
Oǵan sensek, zeınetkerge qalalyq sý sharýashylyǵy mekemesiniń qyzmetkerimin dep tanystyrǵan er adam qońyraý shalǵan. Ol tehnıkalyq qyzmet kórsetý josparlanǵanyn, qyzmet alýshy mártebesin rastaý úshin 1414 nómirinen keletin kodty jazý qajettigin aıtypty.
Artynsha halyqqa qyzmet kórsetý ortalyǵynmyn degen adam habarlasyp, aqparatynyń urlanǵanyn habarlady. Sosyn birden telefon soǵyp, ózin «UQK qyzmetkerimin» dep tanystyryp, onyń atyna nesıe alýǵa árekettenip jatqanyn aıtyp, onyń nusqaýyn oryndaýdy talap etken.
Osylaısha birneshe saǵattyń ishinde ol alaıaqtarǵa 48 mln teńge aýdaryp, eki túrli bankten 5 mıllıon nesıe alǵan.
Saltanat Ázirbek bul fakt boıynsha qylmystyq is qozǵalǵanyn jetkizdi.
«Atalǵan derek Bostandyq aýdandyq polıtsııa basqarmasynda sotqa deıingi tergeýdiń biryńǵaı tizilimine QR QK-niń 190-baby 4-bóligi boıynsha tirkeldi. Almaly aýdandyq polıtsııa basqarmasy qylmystyq is qozǵady. Qazir atalǵan qylmysty ashýǵa baǵyttalǵan jedel-izdestirý sharalary júrgizilip jatyr. ıAǵnı, kúdiktilerdi anyqtap, ustaýǵa kúsh salyp jatyrmyz. Ózge aqparat Qylmystyq-protsestik kodekstiń 201-babyna sáıkes jarııalanbaıdy», — dep jaýap berdi Saltanat Ázirbek.
Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligi 1414 nómirinen kelgen SMS kod nesıe alýǵa ruqsat bermeıtinin alǵa tartty.
«Alaıaqtar elektrondy úkimet júıesine paıdalanýshynyń atynan kirýge nemese onyń qyzmetterin paıdalanýǵa tyrysady. Bul kezde bıometrııalyq sáıkestendirý mehanızmi paıdalanýshynyń jeke basyn rastaý úshin 1414 nómirinen SMS habarlama jiberedi. Habarlama mobıldi azamattar bazasynda tirkelgen mobıldi nómirge keledi. Kelesi mindetti kezeńde júıe paıdalanýshynyń jeke basyn Digital ID aqparattyq júıesinde bet bıometrııasy arqyly rastaýdy talap etedi. Mańyzdysy, alaıaqtarda SMS-kod bolǵan jaǵdaıda da, bıometrııalyq sáıkestendirýden óte almaıdy, sebebi júıe paıdalanýshydan basqa úshinshi tulǵalarǵa qoljetimdilik bermeıdi. SMS-kodty jiberý jáne ony ataýdy suraý alaıaqtardyń psıhologııalyq manıpýlıatsııa quraly. Kóp uzamaı jábirlenýshige taǵy bir alaıaq qońyraý shalyp, ózin poshta, salyq nemese kommýnaldyq qyzmetterdiń, sondaı-aq quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkeri retinde tanystyrady. Ol jábirlenýshini SMS-kod arqyly jeke málimetterge qol jetkizilgenin aıtyp, jaǵdaıdy túzetý úshin bógde qoldanbalardy ornatýǵa nemese syrtqy siltemelerge ótýge sendiredi. Bul is-áreketter qaýipti, sebebi olar paıdalanýshynyń bank akkaýnttarynyń buzylýyna ákelýi múmkin. 1414 nómirinen kelgen SMS kody nesıe alýǵa qoljetimdilik bermeıdi, sebebi bankterdiń ózderiniń bıometrııalyq aýtentıfıkatsııa jáne SMS habarlamalar júıesi bar. Bul ádis — psıhologııalyq aıla jáne alaıaqtardyń paıdalanýshynyń senimine kirý maqsatyndaǵy manıpýlıatsııalyq quraly ǵana», — dep habarlady mınıstrlikten.
Alaıda, alaıaqtar habarlamadaǵy kodty qoldanyp, paıdalanýshynyń tsıfrlyq derekterine qol jetkize alady. Sondyqtan 1414 nómirinen kelgen SMS kodty úshinshi bireýge aıtpaý kerek.
ETsQ kiltin áperem deıtin aqyly kómek kórsetýshilerdiń qyzmetinen bas tartqan jón. ETsQ kiltin zańsyz bergenderge ákimshilik jaýapkershilik qarastyrylǵan.
Ákimshilik quqyq buzý týraly kodekstiń 640-babynyń 5-tarmaǵyna sáıkes, ETsQ jabyq kiltin basqa tulǵalarǵa zańsyz bergeni úshin jeke tulǵalarǵa 10 AEK, al zańdy tulǵalarǵa 15 AEK kóleminde aıyppul salynady.
Budan bólek, mınıstrlik azamattardyń quqyqtaryn qorǵaý jáne eldiń tsıfrlyq ınfraqurylymyn nyǵaıtý sharalaryn belsendi túrde qolǵa alǵandaryn jetikizdi.
«Jeke derekterdiń taralmaýy úshin jaýapkershilikti kúsheıtý maqsatynda mınıstrlik Ákimshilik kodekske túzetý engizýdi usyndy, bul túzetýler jaýapkershilik merzimin ulǵaıtý jáne aıyppuldy úsh ese kóbeıtýdi qamtıdy. Sondaı-aq, elektrondy tsıfrlyq qoltańbanyń jabyq kiltin zańsyz paıdalanǵany úshin jaýapkershilik engizý josparda bar. Mańyzdy qadam retinde derekterdiń taralýyn qadaǵalap, buzýshylyqtardy anyqtaý úshin buzylǵan derekterdiń biryńǵaı tizilimin qurý kózdelip otyr. Buǵan qosa, Aqparattyq qaýipsizdik máseleleri boıynsha zańnamalyq aktilerge ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly zań jobasy aıasynda bastama ázirlenip jatyr. Onyń ishinde bir mıllıonnan astam sýbektiniń derekterin óńdeıtin menshik ıeleri men operatorlary úshin kıbersaqtandyrýdy mindetti etý qarastyrylǵan. Qarjylyq qylmystardan qorǵaý mehanızmi Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigimen birlesip ázirlengen, bul azamattarǵa Stop kredıt qyzmeti arqyly jańa nesıe alýǵa tyıym salýǵa múmkindik beredi. Qyzmetti qosý úshin eGov.kz veb-saıtyna nemese eGov mobıldi qosymshasyna ETsQ arqyly nemese logın men qupııa sózdi paıdalanyp kirýge bolady», — deıdi mınıstrlik ókilderi.
Mınıstrlik sondaı-aq 2029 jylǵa qaraı halyqtyń kıberqaýipsizdik týraly 100% habardar bolýyn qamtamasyz etý maqsatynda kıberqaýip týraly aqparatty kóbirek taratýǵa tyrysyp jatyr.
Osy joba aıasynda citizensec.kz, fingramota.kz jáne nomadguard.kz sııaqty tsıfrlyq saýat boıynsha tegin materıaldar usynatyn platformalar quryldy.
Sonymen qatar vedomstvo mektep muǵalimderi men ata-analarǵa kıbergıgıena sabaǵyn ótkizý úshin Oqý-aǵartý mınıstrligine usynys jasaǵan.
