Alataý - tsıfrlyq qalaǵa aınala ala ma
QONAEV. KAZINFORM – Alataý qalasyn Qazaqstandaǵy alǵashqy tsıfrlyq shahar retinde qurý josparlanyp otyr. Munda taýarlar men qyzmetter úshin tólem tek ulttyq valıýtamen ǵana emes, krıptovalıýtalar arqyly da júrgizilýi múmkin.
Qazaqstan halqyna Joldaýynda Memleket basshysy Alatau City óńirdiń alǵashqy tsıfrlyq ortalyǵyna aınalýy qajet ekenin atap ótti. Bul bastamaǵa baılanysty Qazaqstan blokcheın qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Dáýren Qarashev pikir bildirdi.
— Men Prezıdenttiń ustanymyn tolyq qoldaımyn. Ol sheteldik ınvestorlardyń nazaryn aýdarý úshin durys tapsyrma berdi — krıptoındýstrııa jáne jasandy ıntellekt. Bul sózderdiń Prezıdent deńgeıinde aıtylýy sheteldik kompanııalar úshin bul mańyzdy belgi: osy baǵytta damýǵa Memleket basshysynyń kepildigi bar, — dedi Dáýren Qarashev.
Krıptoqala qurý qıyndyqtary
Sarapshynyń aıtýynsha, krıptoqala qurý ıdeıasy shabyttandyrarlyq bolǵanymen, qazirgi jaǵdaıda birqatar túıtkilder bar. Qazirgi tańda Qazaqstanda krıptoındýstrııany retteýmen «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵy (AHQO) men Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligi aınalysady. Alaıda Dáýren Qarashev olardyń jumysy ázirge tıimdi emes ekenin atap ótti.
— AHQO aýmaǵynda lıtsenzııalanǵan krıptobırjalar bar, biraq olardyń úlesi bar bolǵany 3 paıyzdy quraıdy. Qalǵan 97% paıdalanýshy «sur aımaqqa» ketip, sheteldik lıtsenzııalanbaǵan platformalar arqyly jumys isteıdi. Demek, biz tipti Astananyń bir aýdanynda tolyqqandy ekojúıe qura almadyq. Sonda osy komandanyń tutas bir krıptoqalany salyp shyǵýyna kúmán týady, — dep túsindirdi ol.
Sondaı-aq sarapshy On-chain analysis derekterin eske saldy: 2024 jyly qazaqstandyq paıdalanýshylardyń shamamen 40%-y lıtsenzııasy joq Binance bırjasyn tańdaǵan. Bul kompanııa elimizdiń salyq rezıdenti emes ári qarjylyq monıtorıngten ótpeıdi. Basqa memleketterde ol sanktsııalarǵa tap bolǵanymen, Qazaqstanda aıtarlyqtaı shekteýler engizilgen joq.
Naryqty kim retteýi tıis?
Qazaqstan blokcheın qaýymdastyǵynyń tóraǵasy krıptoqala jobasy júzege asýy úshin krıptoındýstrııany Qazaqstan Ulttyq banki retteýi kerek degen pikirde. Aıtýynsha, bank júıesi krıptonaryqqa tikeleı jaýap beretin elderde úlken jetistikter baıqalady.
— Al bizde qazir is júzinde qos bılik bar: lıtsenzııany ári AHQO, ári Ulttyq bank beredi. Bul retteýshiler arasynda básekelestik týdyryp, damýdy tejeıdi. Menińshe, ókilettilikti tolyq Ulttyq bankke berý qajet, — dedi ol.
Áleýeti bar ıdeıa
Qoldanystaǵy qıyndyqtarǵa qaramastan, sarapshy tsıfrlyq qala qurý ıdeıasynyń Qazaqstan úshin ózekti ári bolashaǵy zor ekenin atap ótti. Ol ınvestıtsııalar tartyp, tsıfrlyq ınfraqurylymdy damytyp, elge blokcheın-tehnologııalar salasynda aımaqtyq kóshbasshy mártebesin bekitýge múmkindik beredi.
— Jobany eger bilikti komanda qolǵa alsa jáne ashyq ári túsinikti erejeler jasalsa, jyldam júzege asyrýǵa bolady. Eń bastysy — ınvestorlar men paıdalanýshylardyń senimin ıe bolý, — dedi Dáýren Qarashev.
Óńirlik zertteýler jáne ómir sapasy ortalyǵynyń jetekshi ǵylymı qyzmetkeri Ǵabıt Mataev Alataý aýmaǵynda jańa qala salý ıdeıasy burynnan bar ekenin eske saldy. Buǵan deıin joba Gate City dep atalǵan. Endi ol Qazaqstandaǵy alǵashqy tolyq tsıfrlyq qalaǵa aınalýy tıis.
— Mundaı mindetti júzege asyrý úshin eleýli resýrstar men saıası erik qajet. Áreketterdiń birizdiligin qurý mańyzdy: zamanaýı baılanys ınfraqurylymyn jáne ınjenerlik jelilerdi salý, kólik, ekologııa, memlekettik qyzmet kórsetý úshin «aqyldy» servısterdi engizý, sondaı-aq bilikti kadrlardy daıarlaý. Munyń bári jobanyń tabysty bolýynyń negizin qalaıdy. Sonymen qatar turǵyndar úshin jaıly jaǵdaı jasaý máselesin de esten shyǵarmaý kerek, — dedi ol.
Ǵabıt Mataevtyń aıtýynsha, tsıfrlyq qala — ýrbanıstıkadaǵy jańa uǵym. Onyń ereksheligi — barlyq protsesterdi basqarý zamanaýı tehnologııalardyń arqasynda barynsha yńǵaıly, jedel ári ashyq bolady.
— Búginniń ózinde tsıfrlandyrý kóptegen salada engizilgen: mobıldi qosymsha arqyly jolaqyny tóleýge, dárigerge jazylýǵa, qujat tapsyrýǵa nemese memlekettik qyzmet alýǵa bolady. Jańa qalada mundaı servıster biryńǵaı júıege biriktiriledi. Qalalyq qyzmetter aqparattyq júıe negizinde jumys isteıtin bolady: bul kólik aǵyndaryn retteýge, ekologııalyq kórsetkishterdi baqylaýǵa, energııa tutynýdy qadaǵalaýǵa, kommýnaldyq, áleýmettik jáne turǵyn úı ınfraqurylymyn ońtaılandyrýǵa múmkindik beredi, — dedi ol.
Sondaı-aq Ǵabıt Mataev Prezıdenttiń tapsyrmasymen qalanyń ákimshiligi qurylǵanyn aıtty, olar qujattamany ázirleýmen aınalysady. Aldyn ala boljamǵa sáıkes, bazalyq ınfraqurylym, baılanys pen kommýnıkatsııalardy daıyndaý shamamen jarty jylǵa sozylady. «Aqyldy servıster» men biryńǵaı qalalyq qosymshany engizý taǵy 2–3 jyldy alady. Al qalanyń tolyqqandy zamanaýı tsıfrlyq ortalyqqa aınalýy úshin keminde 7 jyl qajet.
Budan bólek sarapshy qala ekojúıesine krıptovalıýtalardy qoldaný arqyly esep aıyrysýdy ıntegratsııalaý josparlanyp otyrǵanyn atap ótti.
— Buǵan deıin bul múmkin emes bolyp kóringen, al qazir bul ábden yqtımal. Eń bastysy — qajetti zańnamalyq normalardy ázirleý jáne beıimdelýge ýaqyt berý, — dedi ol.
Alataý qalasynda ne isteldi?
2024 jyldyń qańtarynda Almaty oblysynyń Іle aýdanyna qarasty Jetigen aýyly oblystyq mańyzy bar qala sanatyna aýystyrylyp, jańa Alataý aty berildi. Prezıdenttiń tıisti Jarlyqqa qol qoıǵanyna 1 jyl 9 aı boldy. Osy ýaqyt ishinde qala ınfraqurylymy men áleýmettik-ekonomıkalyq negizin qalyptastyrý boıynsha eleýli jumystar atqaryldy.
Jalpy aýdany 6,8 myń gektar bolatyn 13 núkte anyqtaldy. Olardy ıgerý úshin egjeı-tegjeıli josparlaý jobalary ázirlenip, negizgi ınjenerlik qurylystardy, magıstraldyq jeliler men kólik ınfraqurylymyn salýǵa jobalyq-smetalyq qujattama daıyndalyp jatyr.
Atap aıtqanda, 120-dan astam jobalyq-smetalyq qujattama ázirlenip jatyr, onyń 102-si jol ınfraqurylymyna qatysty, qalǵandary — sý, elektr jáne gazben jabdyqtaý júıelerine, sondaı-aq áleýmettik jáne ákimshilik nysandarǵa arnalǵan.
Al Alataý ekonomıkalyq aımaǵynyń damýyn qoldaý úshin China Regional Development & Planning Institute konsaltıngtik kompanııasymen kelisim jasaldy. Shenchjenniń tabysty tájirıbesin qazaqstandyq jaǵdaıǵa beıimdeý jumystary júrip jatyr.
Eske salaıyq, buǵan deıin Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Alataý qalasyna arnaıy quqyqtyq mártebe berýdi júktedi.