Aqtóbede ashyq qalǵan qudyq pen qańyraǵan ǵımarattarǵa kim jaýapty
AQTÓBE. KAZINFORM — Balalar úshin qurylysy bitpegen nysan, qırap qalǵan ǵımaratpen qatar qazir qudyqtar da qaýipti bolyp tur. Aqtóbede bolǵan qaıǵyly oqıǵadan soń Kazinform tilshisi jaýaptylardy izdedi.
Oqýshy men jattyqtyrýshy ólimi
Bıyl maýsymda Baıǵanın aýdany Jarly aýylynda 9 jastaǵy oqýshy qyz qudyqqa qulap ketti. Tereńdigi 10 metr bolatyn qudyqty buryn úı ıesi qoldansa, keıin jaramsyz bolyp, qoqys «jáshigine» aınalǵan. Sodan ishinde ýly gaz túziledi. Oqýshyny qutqarmaq bolǵan jattyqtyrýshy da qudyqtan shyǵa almaı qaldy.
Bul — aýyl turǵyndarynyń kóz aldynda bolǵan jaǵdaı. Tek arnaıy mamandar, qutqarýshylar ǵana olardyń denesin alyp shyqty.
Mundaı jaǵdaı tek balalar arasynda emes, eresekterdiń albyrttyǵynan, óz-ózine degen senimnen de bolyp jatady. Sodan keıin aýdanda ne ózgerdi? Ákimdik, epıdemıolog, polıtsııa qyzmetkerleri birigip, aýylda aralap, eskertý jasady.
— Úıiniń qudyǵyn jappasa, qoqysty jınamasa ákimshilik jaýapkershilikke tartylady. Alaıda biz qaıǵyly oqıǵadan keıin «Abaılańyzdar!» aqparattyq paraqshasyn tarattyq. Aýdanda 9 aýyldyq okrýg, 22 eldimeken bar. Onyń 20-da ortalyqtandyrylǵan aýyz sý qubyry tartylǵan. Al 2-inde qurylys jumystary júrip jatyr. Aýdanda aýyz sýmen qamtý kórsetkishi osy. Degenmen aýdanda buryn qazylǵan, saqınasy salynǵan qudyqtar bar. Aýyldyq okrýg ákimderi ol qudyqtardyń betin japty. Sonymen birge turǵyndarǵa taza ustaý, shashpaý jóninde aıtyldy. Bul qudyqtardy bitep tastamaımyz. Sý alýǵa múmkindik bar, tek shelekke syıatyn sańylaý qaldyrady. Tipti qulyptap ta qoıady. Ázirge ol qudyqtardan sý alýǵa qajettilik joq. Qazir aýdan boıynsha 17 qudyq bar. Onyń kóbin turǵyndar ózi qorshap alyp, ıemdenden. Tek 4 qudyq kóshede tur. Báriniń beti jabylǵan, — dedi Baıǵanın aýdany ákiminiń orynbasary Áset Jetkizgenov.
Onyń aıtýynsha, jeke turǵyn úı aýlalaryndaǵy qudyqtarǵa adamdardyń ózi ǵana jaýapty.
Jadnamada «Balalardyń ómiri men qaýipsizdigin saqtaý maqsatynda aýyl aýmaǵynda ornalasqan sý qudyqtary men turmystyq aǵyn sýlarǵa arnalǵan qudyqtardyń qaýipsizdigine erekshe nazar aýdarý kerek.
Qudyqtardyń beti mindetti túrde jabyq bolýy tıis. Al tehnıkalyq jaı-kúıi sanıtarlyq talaptar men qaýipsizdik standarttaryna saı kelýi kerek. Sondyqtan barlyq turǵynǵa sý jáne káriz qudyqtaryn tez arada talapqa saı keltirý mindetteledi» dep jazylǵan.
Eger talap oryndalmasa ákimshilik jaýapqa tartylatyny eskertilgen. Alaıda ákimdik qaı zańǵa súıenip, jaýapqa tartý bolatynyn aıtpady.
— Kópshilikke ortaq qudyqpen qatar turǵyn úı aýladaryndaǵy qudyq ıelerine de túsindirý júrgizildi. Aldymen eskertý berildi, eshkim ákimshilik jaýapqa tartylmady. Tek búgin jabyq turǵan qudyqty, erteń ashyp ta ketýi múmkin. Al qaıǵyly jaǵdaıǵa nemquraılylyqtan, qaraýsyz qalǵannan bolǵan. Oqıǵa ornyna ózim de bardym, kórdim. Aýdan ákimdigi otbasyna qoldaý kórsetti, aldaǵy ýaqytta da demep otyramyz. Balalary kishkentaı, al jattyqtyrýshy 2017 jyly «Dıplommen aýylǵa» baǵdarlamasymen baryp, aýyl balalaryn túrli jarysqa daıyndady. Óte ókinishti, — dedi Áset Jetkizgenov.
Tótenshe jaǵdaı qyzmeti jaýapty emes, epıdemıologtar nazarda ustaıdy
Qutqarýshylar oqıǵa bolǵan kúni deneni alyp shyqty. Tótenshe jaǵdaılar qyzmetiniń de mindeti osy — kómektesý. Aqtóbe oblystyq TJD baspasóz qyzmetiniń habarlaýynsha, qudyqqa ıesi men kommýnaldyq mekemeler, operatorlar, PIK jaýapty.
Al qaýipsizdikti baqylaý — jergilikti ákimdik pen tıisti uıymdardyń mindeti.
Aqtóbe oblystyq polıtsııa departamenti baspasóz qyzmetiniń habarlaýynsha, eger joldaǵy qudyq qaqpaǵy ashyq qalsa, Ákimshilik quqyq buzý týraly kodekstiń 632-baby, ıaǵnı «Qazaqstan Respýblıkasy zańnamasynyń jerasty kommýnıkatsııalarynyń qaraý qudyqtaryn kútip-ustaý jónindegi talaptaryn jol júrisi qaýipsizdigine qater tóndire otyryp oryndamaý» baby negizinde jaýapqa tartylady.
Tarqatyp aıtsaq, laýazymdy adamdarǵa, shaǵyn kásipkerlik sýbektilerine nemese kommertsııalyq emes uıymdarǵa 10, orta kásipkerlik sýbektilerine 20, iri kásipkerlik sýbektilerine 30 AEK kóleminde aıyppul salynady.
Bir jylda qaıtalansa, aıyppul kólemi artady. Sonymen birge adamdardyń densaýlyǵyna jeńil zııan keltirse, jeńil jáne júk kólikterine zaqym kelse aıyppul eselenedi.
Al aýlada, úı mańynda bolsa 505-baby, ıaǵnı «Qalalar men eldi mekenderdiń aýmaqtaryn abattandyrý qaǵıdalaryn buzý, sondaı-aq qalalar men eldi mekender ınfraqurylymy obektilerin buzý, jasyl ekpelerin joıý jáne búldirý» baby aıasynda jaýapqa tartylady.
Munda aldymen eskertý jasalady, jeke tulǵalarǵa 20, shaǵyn kásipkerlik sýbektilerine nemese kommertsııalyq emes uıymdarǵa 30, orta kásipkerlik sýbektilerine 40, iri kásipkerlik sýbektilerine 100 aılyq eseptik kórsetkish mólsherinde aıyppul salynady.
Epıdemıologtar bolsa sý sapasyna jaýapty. Alaıda jeke úılerdiń qudyqtaryn tekserý múmkin emes.
— Jekeniń qolyndaǵy qudyqtar memlekettik baqylaýǵa jáne qadaǵalaýǵa jatatyn epıdemııalyq mańyzy bar obektilerdiń tizbesine kirmeıdi. Sondyqtan jeke úı ıeligindegi qudyqtarǵa tekserý jáne sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq monıtorıng júrgizý múmkin emes. Alaıda qudyq ıesi kez kelgen akkredıttelgen zerthanada sýdyń sapasyn aqyly tekserte alady. Sonymen qatar Densaýlyq saqtaý mınıstriniń buıryǵyna sáıkes ortalyqtandyrylmaǵan sýmen jabdyqtaý kózin joıý kezinde sý paıdalanýshy sý kózine tamponaj júrgizedi, — dep habarlady Aqtóbe oblystyq sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq baqylaý departamentiniń baspasóz qyzmeti.
Habarlamada tamponajǵa da túsinikteme berilgen.
«Ortalyqtandyrylmaǵan sharýashylyq-aýyz sýǵa arnalǵan sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq talaptar» atty 2-paragrafta
Tamponaj:
1) sýly qabattyń oqshaýlaýy jetkiliksiz bolǵan kezde qudyq sýynyń sapasy tómendegen;
2) beton shegendeý saqınalary deformatsııalanǵan nemese buzylǵan;
3) sý jınaý núkteni paıdalanýǵa qajettilik bolmaǵan;
4) ártúrli sý kókjıekteriniń, mysaly, shoǵyrlanýy joǵary metaldar men tuzdardyń tuşymen aralasýynyń aldyn alý;
5) geologııalyq jáne tehnıkalyq aqaý anyqtalǵan;
6) burǵylaý jáne jaılastyrý óreskel buzýshylyqtarmen bolǵan jaǵdaıda kózdiń lastanýynyń aldyn alý;
7) sý jınaý núkteniń ónimdiligi tómendegen jáne jańasyn qurý múmkindigi bolmaǵan kezde júrgiziledi.
Qańyrap qalǵan ǵımarattar da qaýipti — Jaıyq Sultan
Qazirgi kezde qudyqtar ǵana emes, bos turǵan ǵımarattar da qaýipti. Oblystyq bilim basqarmasynyń eks-basshysy, PhD, halyqaralyq bilim sarapshysy Jaıyq Sultan qańyraǵan ǵımarattar men bala qaýipsizdiginiń arasynda baılanys bar ekenin aıtady.
— 1982 jyly Djeıms K. Ýılson men Djordj Kellıng «Synǵan tereze teorııasyn» (broken windows theory) usynǵan bolatyn. Teorııanyń basty ıdeıasy — kez kelgen usqynsyzdyq (mysaly, synǵan terezeler, azyp-tozǵan ǵımarattar, kúl-qoqys) adamdardyń ortaǵa degen jaýapsyzdyǵyn kúsheıtip, tártip buzýdyń artýyna jol ashady. 1990-2000 jyldary Nıý-Iork polıtsııasy «Synǵan terezeler» qaǵıdatyn qoldana otyryp, usaq quqyq buzý faktilerimen júıeli túrde kúresken. Sonyń nátıjesinde jalpy qylmys deńgeıi shamamen 56%-ǵa tómendegeni belgili bolǵan (NYPD statıstıkasy). Garvard ýnıversıtetinde júrgizilgen birqatar sotsıologııalyq zertteýlerde (Wilson & Kelling negizinde) bala psıhologııasyna qaraýsyz qalǵan ǵımarattar men las kóshelerdiń teris yqpal etetini baıqalǵan. Mundaı ortada ósken balalardyń beıáleýmettik is-áreketke beıimdiligi ortasha eseppen 25-30%-ǵa joǵary ekeni atap kórsetiledi. UNICEF málimetinshe, ınfraqurylymy nashar, qaraýsyz qalǵan aýdanda turatyn balalardyń mekteptegi úlgerimi de tómendep, erte jastan quqyqbuzýshylyqqa uryný qaýpi artady, — deıdi ol.
Aıtýynsha, keıin dál osyndaı jaǵdaı Aqtóbede de tirkelgen. Máselen Temir aýyly Qopa aýylynda oqýshy ólimi dál osyndaı bos turǵan monsha mańynda bolǵan.
Ol kezde joǵary synyp oqýshylary álimjettik jasap, jasy kishi balalardy uryp-soqqan edi. Bir oqýshy sol jerde kóz jumdy. Qazir is boıynsha sot ótip jatyr. Sottalýshylar arasynda oqýshylar da bar. Jaıyq Sultannyń aıtýynsha, bilim salasynda mundaı nysan sany 100-den asady.
Aqtóbe oblysy ákiminiń baspasóz qyzmetiniń habarlaýynsha, bilim salasynan ózgelerde qańyrap qalǵan ǵımarattardyń tizimi jasalmaǵan.
Oblystyq bilim basqarmasy salaǵa tıesili 20 nysan bos turǵanyn aıtady. Onyń ekeýi ǵana súrilgen. Bos ǵımarattar qazir aýdandyq bilim berý uıymdarynyń balansynda.
