AQSh-tyń klımat máselesin ysyryp qoıýy Qazaqstanǵa da áser etedi - sarapshy
ASTANA. KAZINFORM – Klımattyq bastamalarǵa jahandyq qyzyǵýshylyqtyń tómendeýi elimizdiń «jasyl» ekonomıkasyna ınvestıtsııa tartýdy qıyndatýy múmkin. Mundaı pikirdi «Atameken» UKP Energetıka jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq departamentiniń dırektory Jaqyp Haırýshev bildirdi.
JEK naryǵyndaǵy iri oıynshy
AQSh Prezıdenti Donald Tramp Parıj kelisiminen shyǵatynyn málimdep, energetıka salasynda tótenshe jaǵdaı engiziletindigin jarııa etti. Tramptyń bul sheshimi AQSh-tyń burynǵy prezıdenti Djo Baıdenniń Arktıka aýmaǵyn burǵylaýdan qorǵaý, elektromobılderdi paıdalanýdy yntalandyrý jáne jańartylatyn energetıkany damytý baǵytyndaǵy kúsh-jigerin joqqa shyǵarady.
Amerıkanyń qazirgi is basyndaǵy prezıdentiniń paıymdaýynsha burynyraq qabyldanǵan bastamalar amerıkalyq tutynýshylar úshin shyǵystardy arttyryp, ekonomıkaǵa teris áserin tıgizgen.
AQSh kóshbasshysy iri jel parkterin qoldaý sharalaryn toqtatýdy usyndy. Onyń atap ótýinshe, «olar tabıǵı kórinisti buzady jáne tutynýshylardyń múddesine jaýap bere almaıdy. Sonymen qatar usynylǵan ózgeristerdiń arasynda elektromobılderge arnalǵan sýbsıdııany joıý, jańartylatyn energetıkaǵa ınvestıtsııany qysqartý da bar.
Sarapshylar Amerıkanyń «jasyl» energetıkany qoldaýdan bas tartýy jáne Parıj kelisiminen shyǵýy klımattyń ózgerýimen kúresýge baǵyttalǵan jahandyq kúsh-jigerdi ǵana álsiretip qoımaı, sonymen birge eldiń ınnovatsııalyq tehnologııalar ázirleý ári engizýdegi kóshbasshylyǵynan aıyrylýyna da alyp keletindigin aıtady.
«Atameken» UKP Energetıka jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq departamentiniń dırektory Jaqyp Haırýshev mundaı amal jańartylatyn energetıkany damytý progresin aıtarlyqtaı tejeıtindigin alǵa tartady. Degenmen, Tramp saıasatynyń jaqtastary mundaı shara amerıkalyqtar úshin energııa qunyn tómendetýge jáne kómir, munaı men gaz ónerkásibi syndy dástúrli salalardy kúsheıtýge múmkindik bererine senimdi.
- AQSh JEK naryǵyndaǵy iri oıynshylardyń biri retinde zor áleýetke ıe. Máselen, Kalıfornııada kún stansalarynyń qýaty qazirdiń ózinde 11 000 MVt-tan, al jel stansalarynyń qýaty 6 000 MVt-tan asyp túsedi. Buǵan qosa, Shtattar «JEK-ti damytý jónindegi standart» (Renewable Portfolio Standard) qabyldaǵan. Oǵan sáıkes, JEK úlesi 2030 jylǵa qaraı 60 paıyzǵa, al 2045 jyly 100 paıyzǵa jetýi, jeke tutynýshylar úshin energııa CO2 shyǵaryndylarynsyz óndirilýi tıis, - dedi sarapshy.
Onyń atap ótýinshe, eger AQSh «jasyl» baǵyttan tolyǵymen bas tartsa, onda bul taza energııa ındýstrııasyna teris áserin tıgizip qoımaı, sonymen qatar turaqty ekonomıkaǵa kóshý baǵytyndaǵy halyqaralyq kúsh-jigerge de kesirin tıgizedi.
- AQSh-tyń energetıkalyq saıasaty ekonomıkalyq múddeler, ekologııalyq mindettemeler jáne saıası erik-jiger arnasyndaǵy teńgerimdi saqtaýy tıis, - dedi Jaqyp Haırýshev.
Álemdik ekonomıkaǵa qaýip-qater
Sarapshylar «jasyl» energetıkany qoldaýdan bas tartý jáne Parıj kelisiminen shyǵý, shyn máninde de AQSh-qa qysqa merzimdi ekonomıkalyq paıda beretindigin joqqa shyǵarmaıdy.
Klımattyq baǵdarlamalarǵa arnalǵan shyǵyndardy qysqartý kómir, munaı men gaz ónerkásibi syndy dástúrli salalardy qoldaýǵa múmkindik beredi. Al bul jańa jumys oryndarynyń qurylýyna septigin tıgizip, tutynýshylar úshin energııa qunyn tómendetedi. Buǵan qosa, amerıkalyq kompanııalardyń ekologııalyq qatań standarttardan qutylýy ónimniń ózindik qunyn tómendetýi múmkin. Bul olardyń ónimderiniń álemdik naryqtaǵy básekege qabilettiligin arttyrady.
Energetıka salasynyń sarapshysy Jaqyp Haırýshevtiń paıymdaýynsha, mundaı amaldyń aıtarlyqtaı uzaqmerzimdi táýekeli bolady.
- Búginde kún, jel jáne sýtekti qosa alǵandaǵy jańartylatyn energııa álemdik ekonomıka ósiminiń negizgi núkteleriniń birine aınalyp otyr. Eger AQSh tys qalatyn bolsa, onda bul onyń tehnologııalyq kóshbasshylyq múmkindigin shekteıdi. Sonymen qatar eksporttyq áleýetin qysqartady. Munyń ústine, meniń oıymsha klımattyq belsendi sharalardyń bolmaýy daýyl, qurǵaqshylyq, sý tasqyny syndy tabıǵı ózgerister áserin kúsheıtedi. Al bul keleshekte aýqymdy ekonomıkalyq shyǵynǵa alyp keledi, - dedi sarapshy.
AQSh-tyń klımattyq kún tártibinen bas tartýy eldiń halyqaralyq arenadaǵy jahandyq kóshbasshy retindegi ustanymyn álsiretýi jáne negizgi seriktesterimen, ásirese Eýropalyq odaqpen jáne Qytaımen qarym-qatynasyn nasharlatýy múmkin.
Munaı-gaz salasynyń sarapshysy Asqar Ismaıylov «jasyl» tehnologııalardyń joıylýy munaı kompanııalarynyń kapıtaldanýynyń artýyna alyp keletinine senimdi.
- Investorlar qarajattaryn «jasyl» energetıkaǵa quıýyn toqtatady jáne munaı salasyna ınvestıtsııa salady. Bul oraıda, munyń tek Tramptyń prezıdenttik kezeńinde ǵana bolatyndyǵyn túsiný qajet. Endi 4 jyldan keıin saılaýdyń qalaı ótetindigin eshkim bilmeıdi, eger 2028 jyly demokrattar jeńiske jetetin bolsa, onda «jasyl» energetıka qaıtadan kún tártibine shyǵady. Sondyqtan da ózgerister taıaýdaǵy 4 jylǵa ǵana qatysty, - dedi Asqar Ismaıylov.
Kpler SAS kompanııasynyń taýarlyq shıkizattyń álemdik naryǵy boıynsha jetekshi keńesshi Ora Lazıch (London) «jasyl» energetıka álemde barynsha ózekti bola tústi dep sanaıdy.
- Tipti, Davostaǵy Dúnıejúzilik ekonomıkalyq forým baǵdarlamasyna qarasaq, onda «jasyl» energetıkany damytýǵa arnalǵan taqyryp pen semınarlar óte kóp boldy. Amerıkanyń kóptegen shtaty qazirdiń ózinde «jasyl» energetıkany damytýǵa barynsha qarjy saldy. Al Kalıfornııada búginde munaı kompanııalaryna qomaqty aıyppul bar. Adamdar benzınmen júretin kólikterge minbeıdi. Sondyqtan da Tramp barlyǵyn joıý almaıdy-aý. Tek óziniń bıligi merziminde ǵana toqtata alady, - dedi Ora Lazıch.
Munan bólek, tek Tehas shtatynyń ózinde ǵana álemdik jel energııasynyń 25 paıyzdan astamy óndiriledi.
Sarapshynyń atap ótýinshe, Tramp adamdar ınvestıtsııa salǵan, búginde jumys istep turǵan «jasyl» tehnologııalar jobalaryn tez arada jaýyp tastaı almaıdy.
Qazaqstanǵa tóner syn-qater
«Atameken» UKP Energetıka jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq departamentiniń dırektory Jaqyp Haırýshevtiń pikirinshe, AQSh-tyń «jasyl» energetıkany qoldaýdan bas tartý sheshimi álemdik naryqqa da, onyń ishinde Qazaqstanǵa da aıtarlyqtaı áserin tıgizedi.
- Menińshe, Qazaqstan úshin bul ýaqytsha múmkindik te, syn-tegeýrin de qalyptastyrady. Munaı, gaz, kómir syndy dástúrli energııa resýrstaryna suranystyń artýy olardy eksporttaýdan túsetin kiristi arttyrýy múmkin. Alaıda, klımattyq bastamalarǵa jahandyq qyzyǵýshylyqtyń tómendeýi Qazaqstannyń «jasyl» ekonomıkasyna ınvestıtsııa tartýdy qıyndatyp jiberýi yqtımal. Bul JEK salasyndaǵy strategııalyq mańyzy bar jobalardy damytýǵa qaýip tóndiredi jáne ekologııalyq kún tártibin jaqtaıtyn Eýropadaǵy seriktester men Qytaıǵa qaıta baǵdarlanýdy talap etýi múmkin, - dep atap ótedi Jaqyp Haırýshev.
Sarapshynyń paıymdaýynsha, AQSh-tyń «jasyl» baǵdardan bas tartý sheshimi álemdik naryqqa aıtarlyqtaı yqpalyn tıgizedi. Al Qazaqstan úshin bul kómirtegi eksportyndaǵy pozıtsııasyn nyǵaıta túsýge múmkindik beredi. Degenmen, Qazaqstanǵa uzaqmerzimdi turaqtylyq úshin jahandyq klımattyq transformatsııa jaǵdaıynda básekege qabilettilikti saqtaý maqsatynda tómen kómirtekti tehnologııalardy damytýyn jalǵastyrý mańyzdy.
Aıta ketsek, buǵan deıin AQSh Prezıdenti Donald Tramp eldiń ekonomıkalyq tuǵyryn munaı men gaz esebinen nyǵaıtýǵa nıetti ekenin málimdedi. Jyldar boıy keıinge ysyrylyp kelgen taqtatas munaıynyń óndirisin qaıta jandandyryp, búkil álemdi arzan munaı men suıytylǵan gazǵa qaryq qylatynyn jarııalady. Biraq keı sarapshylar AQSh qazirdiń ózinde munaıdy maksımaldy kólemde óndirip jatqanyn aıtady.