AQSh Qazaqstanǵa qatysty «Djekson-Venık» túzetýlerin joıý týraly zań jobasyn qaraıdy
ASTANA. KAZINFORM – Kongresmender «Djekson-Venık» túzetýlerin joıýǵa jáne «Turaqty durys saýda qatynasyn» ornatýǵa baǵyttalǵan Qazaqstan men AQSh arasyndaǵy saýdany jetildirý týraly zań jobasyn qaraýǵa engizdi, dep habarlaıdy Kazinform agenttiginiń menshikti tilshisi.
«H.R.1024» zań jobasyn Ókilder palatasynyń kongressmenderi Djımmı Panetta (Kalıfornııadan saılanǵan demokrat), Robert Aderholt (Alamabadan saılanǵan respýblıkashyl), Dına Taıtýs (Nevadadan saılanǵan demokrat), Derın Lahýd (Illıonoısten saılanǵan respýblıkashyl), Emı Ber (Kolıfornııadan saılanǵa demokrat), Tom Sýozzı (Nıý-Tsorkten saılanǵan demokrat) birlesip usyndy.
Djımmı Panettanyń resmı saıtynda jarııalanǵan málimdemede zań jobasy «Djekson-Venık» eskirgen túzetýlerin joıýǵa baǵyttalǵany atap ótilgen. Bul túzetýler 1974 jyly AQSh-tyń saýda týraly zańyna evreılerdiń kóshi-qonyna ruqsat bergizý maqsatynda Keńes odaǵyna qarsy engizilgen bolatyn.
— Qazaqstanǵa «Turaqty durys saýda qatynasy» — PNTR mártebesin (PNTR — Qurama Shtattardyń shet memlekettermen erkin saýda-sattyǵyn bildiretin zańdy belgi) bere otyryp, AQSh pen Qazaqstan arasyndaǵy saýdany jetildirý týraly zań barynsha tyǵyz ekonomıkalyq yntymaqtastyqqa septigin tıgizedi, ınvestıtsııalyq múmkindikti keńeıtedi jáne órship kele jatqan jahandyq básekelestik kezeńinde Qazaqstannyń turaqtylyq men táýelsizdigin qoldaıdy. Osynaý mańyzdy saýda seriktestikti HHІ ǵasyrǵa kóshiretin ýaqyt baıaǵyda jetti, - dep málimdedi Djımmı Panetta.
Kongressmender Qazaqstannyń ondaǵan jyldar boıy AQSh-tyń erkin kóshi-qon týraly zanyń tolyqtaı saqtap kelgenin atap ótti. Alaıda, túzetýler elge Qurama Shtattarmen durys saýda qatynasyn júrgizýine kedergisin keltirip otyr.
— AQSh pen Qazaqstan arasynda saýdany jetildirý týraly zań — bul mańyzdy zańnamalyq akt. Qujat qyrǵı-qabaq soǵys ýaqytynan bergi saýda erejesine sońǵy núkte qoıyp, bizge barynsha aýqymdy óńirlik damý men órkendeýge qoldaý bildirýge jol ashady, - dedi Derın Lahýd.
Málimdemede Qazaqstan sırek kezdesetin metalldar men ýran óndirisin qosa alǵanda óńirlik jetekshi saýda, ınvestıtsııa jáne energetıka ortalyǵy bola otyryp, AQSh-tyń Ortalyq Azııadaǵy mańyzdy seriktestigi ekeni atap ótilgen. Qazaqstannyń AQSh-pen taýar aınalymy ótken jyly 3,3 mlrd dollarǵa jetti. Biraq soǵan qaramastan áli de bolsa saýda shekteýlerine tap bolyp otyr.
— Qazaqstan úshin «Djekson-Venık» eskirgen túzetýlerin joıý eki eldiń arasyndaǵy saýda jáne ınvestıtsııa múmkindikterin keńeıtedi. Osynaý qospartııalyq zańnama amerıkalyq bıznes pen jumysshylarǵa ǵana paıda ákelip qoımaı, sonymen birge bizdiń Ortalyq Azııa óńirindegi basty seriktesimiz ári jas demokratııamen dıplomatııalyq ózara is-qımylymyzdy tereńdete túsedi, - dep atap ótti Emı Bera.
«Djekson-Venık» túzetýlerin joıý týraly zań jobasyna qatysty batystyq sarapshylar da pikirlerin bildirdi. Máselen, «Henry Jackson Society» ǵylymı qyzmetkeri Darren Spınk muny úmit otyn tutandyratyn jańalyq retinde baǵalady.
AQSh Memlekettik hatshysy Marko Rýbıo bul túzetýler «aqylǵa syımaıtyn eskiniń sarqynshaǵy» degen pikirin ortaǵa saldy.
— Qazaqstan plıýralıstik qoǵam sanalady jáne onyń azamattary erkin kóship-qoný nemese óz dininde qulshylyq etý múmkindiginen shektelmegen. Qazaqstanǵa «Turaqty durys saýda qatynasy» mártebesin berý Amerıkanyń ulttyq múddesine saı keledi jáne eki eldiń arasyndaǵy kommertsııalyq baılanystardy nyǵaıta túsedi. Óıtkeni AQSh tabıǵı resýrstar sektoryndaǵy jetkizilim tizbegin ártaraptandyryp, seriktestik qarym-qatynastardy nyǵaıtýǵa umtylady. Amerıka-Qazaqstan arasyndaǵy ekijaqty baılanystardy nyǵaıtý óńirge ınvestıtsııa tartýǵa, sonymen qatar Orta dálizdi odan ary damytýǵa septigin tıgizedi, - dedi Darren Spınk.
Halyqaralyq salyq jáne ınvestıtsııa ortalyǵynyń Energetıka, ekonomıkalyq ósim jáne qaýipsizdik baǵdarlamasy dırektorynyń orynbasary Ýeslı Aleksander Hıll atalǵan zań jobasyn engizýdiń barynsha mańyzdy, paıdaly jáne der kezinde qabyldanǵan sheshim retinde sımvoldyq máni bar ekenine nazar aýdartty.
— Bul Qazaqstan-Amerıka qatynastaryn damytý úshin jaqsy keleshekke aıǵaq bola alady. Ol óńirdegi amerıkalyq ınvestorlar úshin úlken ról atqarady jáne mamandar mundaı múmkindikti alǵa qaraı ilgerilete túsý qajettigin aıtyp otyr. Orta dálizdi damytý da onyń logıkalyq nátıjesi bola alady. Men bul zań jobasynyń qabyldaný merzimine buǵan deıingilerdiń qaı-qaısysyna da optımıstikpen qaraımyn, - dedi Ýeslı Aleksander Hıll.
Ótken jyldyń qarasha aıynda Qazaqstannyń AQSh-taǵy Elshiligi Kapıtolıı tórinde elimizge qatysty «Djekson-Venık» túzetýlerin joıý múmkinshilikterin talqylaýǵa arnalǵan is-shara uıymdastyrǵan bolatyn. Atalǵan basqosýda Qazaqstannyń AQSh-taǵy Elshisi Erjan Ashyqbaev elge qatysty túzetýlerdi joıýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti. Ol Qazaqstannyń aıtarlyqtaı túrlený joldan ótkenin, Ortalyq Azııada sheteldik ınvestıtsııalar tartý boıynsha kóshbasshyǵa aınalǵanyn jáne óńirdegi turaqtylyq pen qaýipsizdikti qamtamasyz etýde mańyzdy ról atqaratynyn atap ótti.
— Keıingi 30 jylda Qazaqstan postkeńestik keńistiktegi ekinshi eń iri ekonomıkaǵa aınalyp, Ortalyq Azııanyń jalpy ishki óniminiń úshten ekisin quraıdy. «Djekson-Venık» túzetýlerin joıý jáne Qazaqstanmen turaqty qalypty saýda qatynastaryn ornatý — Qazaqstan men AQSh arasyndaǵy baılanystardy nyǵaıtyp, amerıkalyq ınvestorlarǵa turaqtylyq pen boljamdylyqty qamtamasyz etetin strategııalyq qadam, - dep atap ótti Elshi.
Al, Ókilder palatasynyń múshesi Tom Sýozzı Qazaqstannyń dinı erkindikti jáne zań ústemdigin damytýdaǵy kúsh-jigerin joǵary baǵalady. Ol AQSh-tyń Qazaqstannyń aldynda turǵan geosaıası qıyndyqtardy túsinetinin jáne óńirdegi ekonomıkalyq qaýipsizdikti nyǵaıtýdyń ózara órkendeýge qosatyn mańyzdylyǵyn jetkizgen edi.
AQSh Senatyndaǵy S.2748 zań jobasynyń avtory, senator Krıs Merfı Ortalyq Azııanyń AQSh-tyń syrtqy saıasatyndaǵy strategııalyq mańyzdylyǵyn atap ótip, túzetýdiń kúshin joıý Vashıngtonnyń óńirdegi nıetteriniń mańyzdy belgisi bolatynyna nazar aýdartty. Bul túzetýlerdiń burynǵy sanktsııalar tıimdiligine qaramastan, búginde halyqaralyq normalardy tolyǵymen saqtaıtyn Qazaqstan úshin ózektiligin joǵaltqanyn basa aıtty.
Al 2025 jyldyń 15 qańtarynda AQSh Memlekettik hatshysy Marko Rýbıo Senatta ótken tyńdaý barysynda barlyq talapty oryndaǵan Qazaqstanǵa qatysty eskirgen túzetýlerdi joıý boıynsha Kongrespen yntymaqtasýǵa kelisimin berdi.