AQSh-Iran qaqtyǵysy: MI6 eks-basshysynyń úsh stsenarııi
ASTANA.KAZINFORM — Ulybrıtanııanyń MI6 barlaý qyzmetiniń burynǵy basshysy Djon Soers Irannyń ıadrolyq baǵdarlamasy tóńiregindegi jaǵdaı týraly aıtty, dep habarlaıdy Kazinform tilshisi.
Djon Soers Chatham House taldaý ortalyǵynda AQSh-Iran qarym-qatynasy týraly sóılegen sózinde: «Irannyń ıadrolyq nysandaryna soqqy berý úshin qolaıly sát» degen kózqaras AQSh pen Izraıldiń saıası ortalarynda kúsheıip keledi. Ol aqpan aıynda Izraıl premer-mınıstri Bınıamın Netanıahýdyń Vashıngtonǵa saparyna erekshe nazar aýdaryp, talqylaýdyń negizgi taqyryptarynyń biri Iran tóńiregindegi jaǵdaı bolýy múmkin ekenin kórsetti.
— Netanıahý Amerıkanyń kúshin Izraıldiń ózi jasaı almaıtyn ıadrolyq nysandardy joıý úshin paıdalanǵysy keledi. Ol jer betine kóp zııan keltirýi múmkin, biraq ıadrolyq qondyrǵylar jasyrylǵan jerdiń tereńine ene almaıdy, - dep túsindirdi MI6-nyń burynǵy basshysy.
Sonymen birge ol Donald Tramp ákimshiligi Tegeranmen kelisimge kelý múmkindigin qarastyryp jatqanyn atap ótti.
Eýropanyń dıplomatııalyq kúsh-jigeri 2015 jyly qol qoıylǵan Irannyń ıadrolyq baǵdarlamasy boıynsha birlesken jan-jaqty is-qımyl josparynyń merzimi 2025 jyldyń qazan aıynda aıaqtalady. AQSh 2018 jyly kelisimnen shyqqannan beri ol belgisiz jaǵdaıda qaldy. Ony jańartý nemese neǵurlym uzaq merzimdi mámile jasasý áreketteri sátsiz aıaqtaldy.
Soǵan qaramastan, Soerstiń aıtýynsha, Eýropa elderi daǵdarystan shyǵýdyń dıplomatııalyq jolyn izdeýdi jalǵastyryp jatyr. Biraq kelissózderdiń nátıjesi negizinen Tegerannyń ıadrolyq baǵdarlamasy boıynsha yntymaqtastyqqa daıyndyǵyna baılanysty.
— Eýropalyqtar Iranǵa qarsy sanktsııalardy qaıta engize me, joq pa degen máseleni sheshýi kerek. Al bul sheshim aldaǵy jarty jyl ishinde qabyldanýy tıis. Sondyqtan olar ırandyqtardyń ıadrolyq baǵdarlama boıynsha yntymaqtasýyn qalaıdy, — dedi Djon Soeers.
Dıalogtyń yqtımal baǵyttary Donald Tramp Iran basshylyǵyna hat joldap, kelissózderdi qaıta bastaýdy usyndy. Degenmen, Tegeran eki jaqty pozıtsııa kórsetýde: bir jaǵynan dıalogqa saqtyqpen daıyn ekenin bildirse, ekinshi jaǵynan qysymmen kelissózderge jol berilmeıtinin alǵa tartady.
Degenmen, Djon Soers tarıhı jaǵdaıdy eskerý qajet dep sanaıdy. 2000 jyldary Iran sanktsııalar men odan ári sanktsııalar qaýpi jaǵdaıynda kelissózder júrgizdi, al 2011-13 jyldary qatań ekonomıkalyq shekteýlerge qaramastan dıalogqa kiristi. Bul Tegerannyń aqyry konsýltatsııalardy bastaıtynyn meńzeıdi.
Brıtan barlaý qyzmetiniń burynǵy basshysynyń aıtýynsha, AQSh pen Iran arasyndaǵy dıalogtyń negizgi taqyryptarynyń biri munaı naryǵy bolyp qala beredi.
— Vashıngton men Tegeran arasynda munaı eksporty máselesi boıynsha belgili bir baılanys núkteleri bar. AQSh Irannyń naryqtaǵy qatysýyn arttyrýǵa tolyǵymen múddeli emes, biraq álemdik munaı baǵasyn tómendetý AQSh strategııasynyń bir bóligi jáne Iran munaıyn naryqqa qaıtarý kómektesýi múmkin. Bul Tramptyń da sheginis jasaı alatyn salasy, — dedi ol.
Eske sala keteıik, buǵan deıin Beıjińde juma kúni Qytaı, Iran jáne Reseı Syrtqy ister mınıstrlikteri ókilderiniń kezdesýi ótti. Taraptar Irannyń ıadrolyq máselesin talqylaǵan bolatyn.