Ákem ádebıettiń dámin, tuzyn, sólin biletin - jazýshy Zeınel-Ǵabı Imanbaev týraly qyzynyń esteliginen
Áke jaıly estelik
«Áke-asqar taý» demekshi, ár perzent úshin aıaýly ákeniń orny erekshe. Áke degende, nurly janarymen meıirlene qarap, «aınalaıyn» dep eljirep turatyn aıaýly tulǵa kóz aldyma keledi. «Qýansań qýana ber, áketaıym, men seniń ómirińniń jalǵasymyn» án shýmaǵynda aıtylǵandaı, biz ata-anamyzdyń otbasynda on bala tálim-tárbıe aldyq. Es bilgeli ákemiz jazýǵa otyrǵanda bóget bolmaı, asa syılastyqpen tynyshtyq saqtaıtynbyz. Ol kisi keıde kúbirlep, sóz qurastyryp otyratyn nemese jazǵandaryn ústinen jóndep, únemi oı eńbegimen aınalysatyn. Ondaıda aınaladaǵy tirshilik bir sát toqtap qalǵandaı, óz oıymen álek bolatyn edi. Bul meniń bala kezimnen kóz aldymnan ketpeıtin kórinis. Ákem gazet-jýrnaldardy, balalarǵa kitaptardy poshta arqyly kóp alǵyzatyn. Árip bilmeıtinimiz sýret qarap, mektepte oqıtyndarymyz kishilerge ertegiler men taqpaqtar oqyp berýshi edik. «Uıada ne kóreń, ushqanda ony ilesiń» demekshi, biz qaǵaz ben qalamǵa qyzyǵyp ótik. Men kishkene kezimde «áke, qalaı jazýshy bolýǵa bolady?» dep jıi mazalaýshy edim. «Tólbasy» degendeı, ata-anamyzdyń eń úlkeni Zeınıkamal- Qaraǵandy medıtsına ınstıtýtynyń túlegi, ómir boıy adam janynyń arashashysy-aq halatty dáriger retinde el alǵysyn alǵan jan. Botakóz- ulaǵatty ustaz. Maral da bilgir dáriger, ómirin densaýlyq salasyna arnaǵan maman. Sofııa- sáýletshi, Ardaq- medıtsına salasynyń qyzmetkeri, Qýanysh, Aıajan degen sińlilerimizdiń bilimi ortasha, Zeıin- ınjener-qurylysshy, Zeınur-joǵary bilimdi agronom jáne ekonomıst. Árqaısysy óz salasyn jaqsy meńgergen azamattar. Maral men Ardaqtyń jyrǵa áýestigi bar. Áke jolyn qýǵan men kóp jyl boıy jýrnalıstıka salasynda qyzmet etemin. Mine, ata-anamyzdan taraǵan ul-qyz óz qabiletine qaraı jemisti eńbek etýde. Nemereden shóberege súıgen Kámesh anamyz jýyrda dúnıeden ótti. Meniń bir esimde erekshe qalǵany- jylma jyl ákemniń kitaptary shyǵyp turatyn. Ol kitaptyń alǵashqy danasy kelgende ákem jas baladaı qýanyp, erekshe kúıge túsetin. «Bul da meniń jańa týǵan perzentim sekildi ǵoı» dep muqabasyn sıpap, jadyrap otyratyn edi, jaryqtyq... «Óleńge árkimniń-aq bar talasy» dep Abaı atamyz aıtqandaı, ákem eń alǵash jerlesterine óleń jazyp «aqyn bala» retinde tanylǵan qalamger edi. Keıin «tórt aýyz óleń jolyna kóńildegi kórikti oıdy syıǵyzý qıynyraq» dep oılap qarasózge aýysqan kórinedi. Ákem taǵdyr talqysyna túsip, on jyl tósek tartyp jatqanda ózdiginen talpynýdyń arqasynda kórkem sózdiń qyr-syryn tanyp, tunyp turǵan tuńǵıyq oıdy qaǵaz betine túsire beripti. Mine, kóp beınettiń zeıneti de óz nátıjesin beredi. 1959 jyly alǵashqy «Bastama» degen kitaby jaryq kórgen kezde qarǵa adym jer muń bolǵan aýyr beınet ıesi qulan-taza aıyǵyp qatarǵa qosyldy. Onyń aldyndaǵy on jyl eńbektenip jazǵan alǵashqy kitabyna kóńili tolmaı qap-qalyń jınaǵyn janyp jatqan peshke jaǵyp jibergende anamnyń ishi ýdaı ashysa kerek. «Qandaı eńbekti esh qyldyń ǵoı» dep qatty qınalypty... Ákemniń osyndaı jeńiske jetkenine aıaýly anam Kámesh Baıqasqyzynyń da eńbegi ólsheýsiz degim keledi. Naýqas adamdy kútý, úıdegi tirlik, kolhoz jumysy, ómirge kelgen perzenttiń kútimi, kelimdi-ketimdi qonaq - mine, osynyń bárin jalǵyz ózi atqaryp, ákeme qamqorshy bolǵan meniń asyl anam edi-aý... Jylt etken darynǵa qamqorlyq kerek. Ákem Zeınel-Ǵabıǵa sol kezdegi Soltústik Qazaqstan oblystyq partııa komıtetiniń birinshi sekretary Іlııas Omarovtyń kórsetken qamqorlyǵynda shek joq edi. Qolyna qalam ustaǵan jas talapkerge jol kórsetip, kitabynyń jylma jyl shyǵýyna aǵalyq qamqorlyǵyn aıamaǵan da osy aǵamyz. «Tipten jas qalamger shyǵypty, tanysaıyn» dep aýylǵa izdep kelip, «jazýshynyń as bólmesi, kisi kútetin, jazý jazatyn, balalary tynyǵatyn bólmeleriniń bolýy kerek» dep aǵashtan qıǵyzyp,keń saraıdaı úı salǵyzyp bergeniniń ózi kisilik emes pe? Al jazýshy Asqar Lekerovtyń de ákeme jasaǵan jaqsylyǵy, qamqorlyǵy ushan-teńiz. Almatyǵa kelgen saıyn úıine túsirip, jınaǵyna redaktor bolyp, jazý-syzýdyń qyr-syryn úıretken de osy kisi. Al jerles jazýshy aǵalarymyz Ǵabıt Músirepov, Sábıt Muqanov pen Safýan Sháımerdenovterdiń ákeme jasaǵan qamqorlyqtary aýyz toltyryp aıtarlyqtaı ekeni sózsiz. Ákem óziniń qoıyn dápterinde «Uly Abaıdyń ulaǵatty sózderi boıyma erekshe kúsh berdi. Bul kúsh meniń qalam alyp, oı terbeýime sebepshi boldy. Meniń ádebıetke degen qushtarlyǵym osydan bastalǵan» degen eken. Nebary jeti synyptyq bilimmen on jeti kitap jazyp, respýblıka jurtshylyǵyna tanymal bolý ekiniń biriniń qolynan keler me eken?! Ákem ómiriniń kóp ýaqytyn balalar ádebıetine arnap, merzimdi baspasózde únemi jarııalap otyratyn. Ol kisi kózi jumylǵansha qalamy qolynan túspeı, únemi izdenis ústinde qajyrly eńbek etti. Ákemniń jazǵan shyǵarmalarynyń taqyryby óz aýlymyzdyń tynys-tirshiliginen quralady. Aýyldaǵy eńkeıgen qarııa men eńbektegen balaǵa deıin jazýshy shyǵarmasynyń arqaýy dese de bolǵandaı. Ózi dúnıeden ótkennen keıin «Jalyn» baspasynan «Solmaıtyn gúl» atty jınaǵy jaryq kórdi. Kitaptyń epılogynda «Aınymas serigim, balalarymnyń anasy Kámesh Baıqasqyzyna» degen arnaýdan-aq povestiń óz ómiri jaıly syr shertetini ońaı baıqalady. Óz qalamdastarynan jyraq turǵan aýyl jazýshysy pikir talastyryp, oıyn ortaǵa sala almaıtyndyqtan únemi anammen aqyldasyp, jazǵan dúnıelerin oqyp beretin. Shyndyǵynda da, óz isin jalǵastyratyn balalary, ádebı murasy bar áke ómiri - solmaıtyn gúl tárizdi edi. Ákemiz óz ómirinde dúnıege qyzyqpaǵan jan edi. 1974 jyly ákemniń 50 jasqa tolǵan mereıtoıy bolyp, aýdan basshylary sovhozdan úı berdi. Biz ózimizdiń aýylymyz Ortaqkólden sovhozǵa kóshtik. Sonda jańa qonystaǵy kórshilerimiz: «Zeınel-Ǵabıdyń bar jınaǵany- bir mashına kitap qana ma?» dep ózara kúliskender de bolypty. Kitaptyń rýhanı qundylyǵyn qaıdan bilsin, pátshaǵarlar?!.. Ákem Abaı atamyzdyń «Ásempaz bolma árnege, ónerpaz bolsań arqalan» degen óleń joldaryn qaǵıda etip aıtyp otyratyn. Ata-anamyz bizdi óner-bilimge tárbıeledi. Meniń áıgili ánshi Júsipbek Elebekovtyń shákirti bolýyma birden-bir sebepshi bolǵan aıaýly ákem edi. Ákem Aqan seri, Birjan sal, Mádı men Estaı ánderin dombyramen súıemeldep, qońyr daýyspen naqyshyna keltirip oryndaıtyn. Anam da Ásettiń «Іnjý-marjany» men Aqan seriniń «Qaratorǵaıyn» salǵanda, tyńdaýshysyn dán rıza etetin. Anam ómir boıy toı-tomalaqta osy ánderdi áli babynda shyrqaıtyn. Ákem jazýǵa otyrarda shertpe kúıdi tyńdaǵandy unatatyn. Ásirese Táttimbet, Áshimtaı, Toqa, Súgir jáne Tólegen Mombekovtyń kúılerin tebirene tyńdap árkez shabyt shaqyratyn. Men turmys quryp, dombyramdy qolǵa almaı ketken kezimde ákemnen hat kelipti.tSonda. «Altynjan, óneriń qap túbinde qalyp qoımasyn, ol seniń ónerge jasaǵan qııanatyn, óziń talaptanyp, talpynbasań bolmaıdy, almas qylysh qyn túbinde jatpaıdy, kórin, ónerińdi damyt!»- degen eken. Áke sózi qamshy bolyp, men sol kezde Qazaq radıosyna biraz án jazyp edim. Ákem ómirden bir aı buryn Qazaq teleradıosynan meniń kontsertim ótti. Sol kúni ákem kórip otyryp kóz jasyna erik berip uzaq jylapty, qýanǵany ǵoı dep oıladym keıin. Ákem sońǵy hatynda: «Seniń kontsertińdi kórip, tóbem kókke jetti ǵoı. Osylaı kórinip júrseıshi, áýeli el-jurtyń qýanady ǵoı»,- degeni áli esimde. Men azdap óleń jazamyn. Ákem meniń prozaǵa aýysqanymdy qalaıtyn. Ákemniń aqyl-keńesi telegeı-teńiz edi. Ásirese, Júsekeńe shákirt bolyp, keıin QazGÝ-dyń jýrnalıstıka fakýltetinde oqyǵanymda ákem maǵan kóp úmit artatyn. Óz isiniń jalǵasy dep ishteı qýanatyn-dy. Balany kishkene kezinen qabiletine qaraı tanı bilgen ákemiz bizdi san-salaly mamandyqqa baýlydy. Paıǵambar jasynda baqılyq bolǵan ol ózimen birge aıtylmaǵan syry men jazylmaǵan tolǵaýlaryn ala ketti. Qamshynyń sabyndaı qysqa ǵumyr degen osy da. Men tańdamaly jınaǵyn ákem qaıtys bolǵannan keıin, ıaǵnı 1987 jyly ratoprınt tásilimen daıyndap, «Jazýshy» baspasyna usynǵanmyn. Ákemniń eńbekterine qamqorlyq jasaý maqsatynda uıymdastyrylǵan ádilqazynyń tóraǵasy jerles jazýshy Safýan Sháımerdenov bolyp, osy kitaptyń shyǵýyna atsalysqanbyz. Safýan aǵa tipti menimen baspaǵa birge baryp, dırektoryna jolyǵyp, kitaptyń josparǵa enýine muryndyq bolǵan. Áıtse de segiz jyl baspada jata bergen soń joǵalyp keter degen qorqynyshpen qoljazbany úıge ákep qoıǵamyn. 2010 jyly Baılanys jáne aqparat mınıstrliginiń muraǵat komıteti arqyly, onda da jerles jazýshy Erbol Sháımerdenovtyń qamqorlyǵymen kezekten tys ákem Zeınel-Ǵabı Imanbaevtyń «Qos qaıyń» atty 40 baspatabaqtan turatyn áńgimeler men povesterin «Qazaqparat» baspasynan shyǵarǵan bolatynbyz. Endi Qazaqstan Jazýshylar Odaǵynyń qoldaýymen «Dala hıkaıalary» degen eki tomdyq jınaǵyn oqyrmanǵa usynyp otyrmyz. Jazýshy Zeınel-Ǵabı Imanbaevtyń bul jınaǵynyń birinshi bólimi balalar taqyrybyna arnalǵan. Bala tilimen qyzyqtyra, móldirete jazýǵa mashyqtanǵan jazýshy tabıǵat tylsymy men aýyl ómirindegi san qyrly balalar ómirin jaza otyryp, jas urpaqty kórkem dúnıemen jaqsylyqqa, eńbekke, shynshyldyqqa tárbıeleı bilgen jan edi. Alǵan taqyrybyn asa uqyptylyqpen zertteı otyryp, óz jaýapkershiligine muqııat kóńil bilgen qalamger oqyrmannyń jas ereksheligin eskerip, sony sezinip, oqyrmannyń óresin ekshep, senimdi túrde jazýǵa tyrysqan. Ákem óz áńgimeleri arqyly jasóspirimderdiń psıhologııasyn, bolmysyn tereń ashýǵa tyrysqan. Sondaı-aq balalarǵa arnalǵan mysal áńgimeleri men tabıǵat aıasyndaǵy ańshylyq jaıly jazǵan dúnıeleri áserli jazylǵan. Ańshylyq kásiptiń qyr-syry,ormandaǵy ań-qustyń syryn bir kisideı uǵyp, aq qaǵazǵa túsire bilgen sheber sýretkerdiń qolynan shyqqan týyndylar tartymdylyǵymen erekshe. Sonymen qatar bul bólimde aýyl adamdarynyń tynys-tirshiligi, eren eńbegi jaıly kólemdi áńgimeler toptasqan. Jınaqtyń birinshi bóliminde jeńil ıýmormen jazylǵan, aýyr sarkazmge barmaıtyn birneshe satıralyq týyndylary da bar. Ezý tartqyzatyn tatymdy dúnıelerin oqı otyryp, jazýshynyń qaı taqyrypty bolsyn, zerttep jaza biletin ıntellektýaldy adam ekenin baıqaý qıyn emes. Jınaqtyń ekinshi bóliminde aýyl tynysyn sýretteıtin, eńbek adamdarynyń jetistikteri jaıly tolǵaıtyn derekti áńgimeleri men tórt povesi jınaqtalǵan. Kózi tirisinde jınaqqa engen on jeti jınaǵyndaǵy táýir degen dúnıeler osy jınaqqa toptastyrylyp, jazýshy ákem Zeınel-Ǵabı Imanbaevtyń týǵanyna 90 jyl tolýyna oraı memlekettik tapsyryspen shyǵarýǵa daıyndaldy. Áke jolyn qýyp jýrnalıstıka salasynda kóp jyl eńbek etkenimniń jemisi bolar, ákemniń ár sózin muqııat taspaǵa túsirip, kórkemdep, jetpegenin jetkizdim dep oılaımyn. Qalamgerdiń shyǵarmalarynyń áserli shyǵýyna, ár sóılemniń maǵynasynyń ashylýyna atsalysyp, ateıstik kózqarasynyń jigin bildirmeı, osy zamannyń tanymyna jaqyndatýǵa tyrystym. Ákem estet adam bolatyn. Ádebıettiń dámin, tuzyn, sólin biletin. Osyndaı qalamgerler ǵana tabıǵattyń tylsymyn, aýyl ómiriniń qyr-syryn jete biledi. Bir úlken kóldiń sýyn aşy-tuşy ma, tatsań ǵana bilesiń, sol sııaqty bul kisiniń shyǵarmalaryn oqyp otyrsań, ómir bar. Qazaq satırasynyń tarlany Qajytaı Іlııasov óz kezinde ákemniń shyǵarmalarynda mynandaı baǵa bergen: «Zekeń stılıst jazýshy bolatyn. Sóılem quraýda qysqa, nusqa jazýdy kásip etken jan edi. «Boıaýshy boıaýshy degende saqalyn boıapty» degendeı, báz bireýlerdeı kórkem sózdi biledi ekem dep, orynsyz boıaı bermeıtin. Óz jazǵanyna saq qaraıtyn jazýshy edi. Ol kisi mańaıyna syıly, abyroıly bolǵan eken. Ádemi syrbaz, jaı jazýshylarǵa qaraǵanda túsinigi tereń, názik dúnıeniń syryn biletin jan ekeni jazǵan shyǵarmalarynda aıqyn baıqalatyn. Zeınel-Ǵabı Imanbaev qaı taqyrypqa barsyn bilip jazyp, sholatyn jerinen ıntellektýaldy adam ekeni anyq baıqalady. Adamdy tek jazǵanynan ǵana emes, istegen isi men sóılegen sózinen-aq kim ekenin bilýge bolady. Shyǵarmanyń ózinen jazyp otyrǵan taqyrypqa degen kózqarasy, dúnıetanymy, óziniń ustamy anyq baıqalady eken » dep óz oıyn búkpesiz aıtqan edi. Árıne, osydan artyq baǵa bar ma?! Al satırık jazýshy Kópen Ámirbek Qazaq radıosynyń áýe tolqynyna ákem jaıly habar ázirlegende óz oıyn bylaısha jetkizip edi: «Sadyqbek Adambekovtyń «Qazaq sovet ádebıetinde jeti synyp bitirgen úsh klassık bar, ol Maksım Gorkıı, Ǵabıden Mustafın jáne men» dep aıtqany bar. Osylardyń qataryna klassıkalyq ádebıettiń qatarynan kórinetin qalamger Zeınel-Ǵabı Imanbaevty da qosýǵa bolady. Óıtkeni óziniń ómirbaıandyq jazýy boıynsha Zekeń birinshi Abaıdy ustaz tutqan. Ekinshi Chehovty, úshinshi Beıimbet Maılındy, tórtinshi Ostrovskııdy ustaz etken. Óıtkeni Abaıdaı fılosofııalyq oı qozǵaýdy Abaıdan, qysqa jazýdy Chehovtan, tabıǵı, ulttyq boıaýdy jaǵyp tabıǵı, tartymdy jazýdy Beıimbet Maılınnen jáne ótkir, qajyrly da qaıratty jazýdy Ostrovskııden úırengen» dep edi. Al balalar ádebıetiniń kenjelep turǵan kezinde ákemniń jazǵan ár áńgimesi men mysaldary bala tárbıesine taptyrmaıtyn qural ekeni sózsiz. Osy oraıda «Jyl on eki aı» jýrnalynyń bas redaktory Talǵat Aıtbaıdyń da áke shyǵarmashylyǵy jaıly aıtqan jyly lebizi kóńil qýantady: «Balalar taqyrybyna jazý úshin olardyń psıhologııasyn, bolmysyn jaqsy bilý kerek. Ol taqyrypqa jazý ońaı sharýa emes. Bir qaraǵanǵa eleýsiz taqyryp. Osy taqyrypty endep, ádemi oılarmen qyzyqtyryp jazý ekiniń biriniń qolynan kele bermeıdi de. Qalamger balalarǵa arnalǵan áńgimelerin móldirete, qyzyqtyra, jeńil bala tilimen, túsinikti ete jazýǵa sheber balalar jazýshysy. Zeınel-Ǵabı aǵanyń qanshama áńgimeleri mektep oqýlyqtaryna engen. Oqýlyqqa ený úshin ádistemelik nemese oı salatyn, akademııalyq ólshemge keletin shyǵarmalar jazý sheberlikti qajet etedi. Mine, jazýshy osy jaǵdaıdy erekshe eskerip, tuşymdy dúnıeler jaza bilgen. Onyń syry- urpaqty mysal áńgimelermen, kórkem dúnıemen jaqsylyqqa, eńbekke, shynshyldyqqa tárbıeleý bilý maqsatynda kóp izdengen jan. Jazýshy Zeınel-Ǵabı Imanbaev shyǵarmashylyqty óz deńgeıinde zerttegen. Sosyn óziniń jazýyna uqypty, jaýapkershilikpen qaraǵan. Oqyrmannyń jas ereksheligin eskerip, sony zerttep, sezinip, oqyrmannyń óresin ekshep, senimdi túrde jaza bilgen» dep aǵynan jarylǵan edi. «Ajaldy jeńgen adam altyn aıaqtan sý ishedi» demekshi, Korchagınshe ómir úshin kúresip, qıyndyqty kóp beınetpen, talmaı izdenýmen jeńgen ákemniń qaırattylyǵy men ómirsúıgishtigi biz úshin úlgi-ónege. Aýyl mektebinen alǵan jeti synyptyq bilimmen qazaq halqyna tanymal jazýshy bolyp, óz kezinde respýblıkalyq gazet-jýrnaldar men Qazaq radıosynyń efırin óziniń aýyl tynysy jaıly radıoocherkteri men syqaq áńgimeleri, balalarǵa arnalǵan bala tilimen jazǵan birtalaı jaqsy áńgimelerimen toltyryp, kúndelikti aqparat kózderinde qalamyn sýaltpaı, óz eńbegimen tanymal bolǵan eńbekqor qalamgerdi ısi qazaq jaqsy tanıdy. Jazýshy Zeınel-Ǵabı Imanbaevtyń «Mektep», «Ana tili» baspalarynda, sondaı-aq «Jyl on eki aı», «Baldyrǵan» jýrnaly men «Ulan» gazetterinde jarııalanyp turatyn áńgimeleri áli kúnge mańyzyn joımaǵan qundylyǵymen erekshe. Óz aýylynan alysqa uzamaı, týǵan jerge altyn qazyq bolyp qadalǵan, týǵan tabıǵatynyń aıasynda tabıǵattyń tylsymyn zerttep, aýyl adamdarynyń tynys-tirshiligin taspaǵa túsirgen ákem Ortaqkól men Baıan aýyldarynyń tarıhyn jazǵan tarıhshy dese de bolǵandaı. Men ákemdi osyndaı márttigi úshin qurmetteımin, elin súıgen otansúıgish jan retinde tanımyn. Eger Almatyda óz ortasynda júrgende ákemniń úlken romandar jazýǵa da kúsh-qaıraty jeter edi. Alaıda aýyl ómiriniń syryn jazý ákemdeı qalamgerge paryz bolǵanyn shyǵarmalaryn oqyp otyrǵanda túsinemin. Ákem osylaı ómir súrý kerek edi, báriniń osylaı bolýyn allataǵala násip etken eken. «Jazmyshtan ozmysh joq» degen ras-aý... Óziniń sanaly ǵumyrynda «Bastama», «Syrymbet», «Arlan», «Dala kóktemi», «Kishkene malshy», «Keń aımaq», «Jas shybyqtar», «Kireýke mergen», «Jıren saqal», «Solmaıtyn gúl», «Naǵajaıly túnde», «Aınalaıyn, adamdar» ,«Qyran túlegi», «Dala áńgimeleri», «Qustar qaıtyp oralǵanda», «Aýyl tútini», «Solmaıtyn gúl» /povester jınaǵy/, «Qos qaıyń» atty áńgimeler men povester jınaǵynyń avtory bolǵan bizdiń ardaqty ákemiz Zeınel-Ǵabı Imanbaevtyń eńbegi áli kúnge baspasóz betterinde jarııalanyp, Qazaq radıosynyń áýe tolqynynan berilip keledi. Jýyrda memleket jáne qoǵam qaıratkeri Іlııas Omarov jaıly «Іlııastyń baǵy» atty essesi «Shalqar» baǵdarlamasy arqyly nasıhattaldy. Sondaı-aq «Otyrar kitaphanasy» aıdarymen beriletin habarda áldeneshe ret áńgimeleri nasıhattalyp keledi. Qalamgerdiń orys aralas eldimekende turýyna baılanysty ol kisi «kitaptarym orys tilinde shyqsa, jerlesterim meniń ne jazǵanymmen tanys bolar edi» dep kóp armandaýshy edi. Aldaǵy ýaqytta osy jınaqtardy orys tiline aýdarsaq degen josparymyz bar. Alla qalasa, ol arman da oryndalar kún alys emes dep oılaımyn. 2014 jyly ákemiz Zeınel-Ǵabı Imanbaevtyń týǵanyna 90 jyl. Osyǵan oraı ózi týyp-ósken Qyzyljar óńirinde birneshe issharalar ótpekshi. Ol aldaǵy kúnniń úlesinde.